YurtdıĢında Yapılan AraĢtırmalar

araĢtırmada, “Ġlköğretim Okulu Müdürlerinin Etkili ĠletiĢimi ile Okul Ġklimi Arasındaki ĠliĢki” öğrenci ve öğretmen görüĢlerine göre ortaya konulmuĢtur.

AraĢtırma Isparta ilindeki Ġlköğretim okulları ve Antalya, Isparta ve Burdur ilindeki özel ilköğretim okullarındaki öğretmen ve öğrenci görüĢleri ile sınırlandırılmıĢtır.

Veri toplama aracı olarak Halawah (2005) yönetici iletiĢim anketi ve CASE (Comprehensive Assesment of School Environment) okul iklimi anketi kullanılmıĢtır. Okul iklimi anketi, öğrenci ve öğretmenlere,yönetici iletiĢim anketi öğretmenlere uygulanmıĢtır. AraĢtırma da, devlet ilköğretim okullarındaki okul ikliminde, öğrenci davranıĢları, güvenlik ve temizlikle ilgili farklılıklar bulunmuĢtur.

Öğretmen görüĢlerine göre okul müdürlerinin iletiĢimi özel ve devlet ilköğretim okullarında (X=3,90) olumlu, cinsiyet değiĢkenine göre karĢılaĢtırıldığında bayan öğretmenler, müdürlerinin iletiĢimini (X=3.20) kısmen yeterli bulmaktadırlar.

AraĢtırma sonucunda ilköğretim okulu müdürlerinin iletiĢim becerisi arttıkça okul ikliminin olumlulaĢacağı sonucuna ulaĢılmıĢtır.

yaratılmasını sağlayabilecekleri vurgulanmıĢtır.

Halpin ve Caroft 1962 yılında ABD‟de altı değiĢik bölgeden seçilen 71 ilkokulda gerçekleĢtiren örgütsel iklimi betimleme anketi uygulayarak yaptıkları araĢtırmada okulların profilini çizmeyi amaçlamıĢlar ve yaptıkları bu çalıĢmada dördü öğretmen, dördü de yönetici davranıĢlarına iliĢkin sekiz boyuttan oluĢan bir anket uygulamıĢlardır. Okullarda yönetici ve öğretmenler arasında uyum ve iĢbirliği ile moral doyum ve verim arasında olumlu iliĢkiler saptamıĢlardır.

Halpin ve Caroft bu çalıĢmada ulaĢtıkları, eğitim örgütlerinde gözlenen iklim tiplerini altı grupta toplayarak;

1. Açık Ġklim 2. Bağımsız iklim 3. Kontrollü Ġklim 4. Samimi Ġklim 5. Babacı Ġklim 6. Kapalı Ġklim

olduğunu belirtmiĢtir. (Akt. Wayne, Offman, Sabo, Bliss, 1996)

2006 yılında Jackson tarafından yapılan bir araĢtırmada IB (MYP) proramında yer alan öğrencilerin standart test sonuçlarını programa dahil olmayan öğrencilerin baĢarılarıyla karĢılaĢtırılmıĢtır. Ġstatistiksel olarak bribirine benzeyen 8.

sınıftaki öğrencilerden kontrol ve deney grubu oluĢturulmuĢ 2004 yılında yapılan standart baĢarı testi sonuçları kullanılmıĢ ve MYP grubunun test skorlarının ortalamasının MYP grubuna dahil olmayan öğrencilerin test skorlarının ortalamasından yüksek olduğu saptanmıĢtır.

2007 yılında Pennsylvannia da Indiana Ünivertesinde yapılan çalıĢmada; IB (MYP) programında görev alan öğretmenlerin değiĢime karĢı motivasyon tutumları araĢtırılmıĢ yeni bir program uygulamada öğretmenin değiĢime tutum ve motivasyonun okulun ve öğrenci baĢarısının Ģekillenmesinde en büyük etkenlerden biri olduğundan hareketle yapılan incelemede iĢin içine girilip IB diploma programının felsefesi anlaĢıldıkça ve öğrenildikçe kendine güven ilgi ve isteğin de arttığı ve bunun da motivasyonu olumlu etkilediği belirlenmiĢtir.

Gallay ve Pong tarafından The Pennsylvania State Üniversitesi‟nde 2002 yılında yapılan okul iklimi ve öğrencilerim müdahale stratejileri incelenmiĢtir. Okul iklimi öğrencilerin sosyal sorumluluklarını geliĢtirerek akranları ile 5. sınıftan 12.sınıfa kadar 2697 öğrenci araĢtırmaya katılmıĢtır. Bu çalıĢmada iki konu araĢtırılmıĢtır. Birincisi okul ikliminin ergenlerin sosyal sorumluluk duygusunu geliĢtirmeye yardımcı olup olmadığıdır. Eğer ergenler akranları için sorumluluk duygusu geliĢtirilerse uyuĢturucu kullanımını kiĢisel ve özel bir konu olarak değil, sağlık problemi olarak düĢüneceklerdir. Ġkinci olarak ise; olumlu okul ikliminin sosyal sorumluluk bilincinin geliĢmesine katkı sağlayarak, ergenlerin bu tür problemlerı görmezden gelmek yerine, bu tür risk içeren davranıĢlardan uzak durmasını sağlayacağı düĢünülmüĢtür. AraĢtırmada okul iklimi ile öğrencilerin aktif müdahale stratejileri arasında pozitif, aynı Ģekilde okul iklimi ile durumu görmezden gelmeleri arasında negatif bir iliĢki olduğu ortaya konulmuĢtur. Pozitif okul iklimi algısının ölçüsünün akranlarına karĢı sorumluluk geliĢtirmeleri konusunda destekleyici olduğu belirlenmiĢtir. Bu sayede okulda kazanılan sosyal sorumluluk duygusunun ergenlerin akranlarının risk davranıĢları ile müdahale etme olasılığının daha yüksek olduğu anlaĢılmıĢtır.

IBO tarafından 2006 yılında Hardman tarafından “IB AraĢtırma Notları”nda yayınlanan bir makalede okul iklimin ve çalıĢma koĢullarının sistematik bir Ģekilde iyileĢtirilip geliĢtirilmesi ile öğrencilerin öğrenmelerinin de olumlu yönde etkileneceği açıklanmıĢtır. Yapılan çalıĢmada 2001- 2004 yılları arasında okul iklimi ve çalıĢma koĢullarındaki olumlu değiĢim ile IB diploma programında öğrencilerin baĢarısı arasındaki iliĢki ortaya konulmuĢtur. Ekvatorda, okul öncesinden ilköğretim liseye 1600 öğrencinin ve 140 okul personelinin bulunduğu uluslararası bir okulda müdür olarak göreve baĢlayan Hardman okul iklimi ve koĢullarını veliler dahil bütün okul personelini yetkilendirme ve iĢe koĢarak iyileĢtirdiğini belirtmiĢtir. Bu çalıĢmada 2001 Nisan‟ında okuldaki bütün personele bir iklim ölçeği uygulanmıĢtır.

Ölçeğin uygulanmasından önce, personel bunun okulun birincil amaçlarını gerçekleĢtirirken tutum ve algıların neler olduğunu ortaya konmasının amaçlandığı açıklanmıĢtır. 3 yıllık süre içinde 4 kez ölçek uygulanmıĢ ve %96 oranında katılım gerçekleĢmiĢtir. Anket sonuçları her bölüme ayrı ayrı geri bildirilmiĢtir. Ayrıca tüm personelin katıldığı toplantıda sonuçlar özetlenmiĢ ve tartıĢılmıĢ özellikle dikkat çeken konular üzerine yoğunlaĢılmıĢtır. Ölçek, ilk uygulamadan 6 ay sonra tekrar

uygulanmıĢ ardında bir yıl sonra terar uygulanmıĢtır. Sonuçlarda personelin yetkilendirilmesi ile algılamaların değiĢtiği ve önceliklerin farklılaĢtığı görülmüĢtür.

Ġlk ölçeğin uygulanması ile personelin geliĢtirilmesi (%65,23), motivasyon (60,39), grup çalıĢması (58,96), liderlik (53,41) ve kaynaklar (52,15) ortalamanın üzerinde dikkat çeken konular olmuĢtur. Altı ay sonra yapılan iklim ölçeğinde ise takım çalıĢması (%38), kaynaklar (37,63), personelin geliĢtirilmesi (33,87) öne çıkan konular olmuĢtur. Bu değiĢimler karar verme mekanizmalarına öğretmenlerin de dahil edilmesi (örn;günlük ders programı) mali sorumlulukların ilgili birimlere devri ve okul ev iliĢkisinin güçlendirilmesi ile ilgili insiyatifi ele alan yaklaĢımlar gibi gerçek uygulamalarla gerçekleĢtirilmiĢtir. Sonraki yıllarda ölçek uygulandığında sonuçlar benzer Ģekilde gerçekleĢmiĢtir. Zamanla konuların kiĢisel konulardan çok okul olanaklarının eĢit paylaĢılması, kaynakların kullanımı gibi güven ve iĢbirliğinin bir göstergesi olan takım çalıĢmasına doğru değiĢtiği saptanmıĢtır. Ölçek sonuçlarından çıkan; iklim ve koĢullardaki iyileĢme ile birlikte IB diploma programında öğrencilerin sınav sonuçlarına bakıldığında ise 2000-2001 yılında 36 gönüllü öğrencinin 25‟i diploma için programa dahil olmuĢ, %52‟si diplomayı elde etmiĢtir. Geri kalan 11 öğrenci ise sertifika programına katılmıĢtır. 2001-2002 yılında okul politikasında bir değiĢiklik yapılmıĢ her öğrencinin IB diploma programına katılması istenmiĢ, zorlayıcı ve disiplin gerektiren bu programa 45 öğrenciden 40‟ı katılmıĢ %62,5 i diplomayı almaya hak kazanmıĢtır. 2002-2003 yılları arasında ise öğrencilerin %88,46‟sı diplomayı almıĢtır. Bu vaka çalıĢması ile okul ikliminin iyileĢtirilmesi ile IB programında öğrenci baĢarısının arttığı ortaya konmuĢtur.

2005 yılında Güney Florida Üniversitesinde Shaunessy, Suldo, Hardesty ve Shaffer‟ın gerçekleĢtirdiği bir çalıĢmada aynı okuldaki 122 IB diploma programına dahil olan baĢarılı ve yetenekli öğrencilerle, 176 tane genel eğitim öğrencilerinin okul ve psiko-sosyal faaliyetlerinin karĢılaĢtırılması yapılmıĢtır. Her iki grubun okul iklimi algıları karĢılaĢtırıldığında IB eğitimi alan baĢarılı ve yetenekli çocukların okul iklimi algılarının diğer genel eğitimdeki aynı yaĢtaki arkadaĢlarına göre daha olumlu olduğu, ayrıca bu grubun akademik olarak kiĢisel geliĢimde yüksek puanlar alırken, akranları ile dıĢa dönük psikopatolojik daha az olumsuz davranıĢlar gösterdikleri bulunmuĢtur. Bu çalıĢmada, aynı lisede IB diploma programında kayıtlı 122 üstün yetenekli (IQ testinden 130 ve daha üstü alanlar) ve 33 baĢarılı öğrenci ve 179 genel eğitim öğrencileri yer almıĢtır. IB diploma programında yer

almayan genel eğitim öğrencileri kontrol grubunu oluĢturmuĢtur. Amerika‟nın güney doğusundaki kırsal bir bölgede yer alan bu okulda, IB programına seçilmek için ön koĢul olarak diploma notunun orta okulda 4 üzerinden en az 3 olması Ģart koĢulmuĢtur. IB programına dahil olan ve olmayan öğrenciler aynı okul binasında öğrenim görüyorlar olup her programın kendi müdür ve öğretmenleri vardır.

Bunlardan 98‟i genel eğitim, 25 tanesi IB öğretmeni olup, 25 IB öğretmenin 23 ü aynı zamanda genel eğitim programında da görev yapmaktadır. AraĢtırmadan önce çalıĢmanın amacını anlatan ve çalıĢma için izin istenen bir mektup velilere gönderilmiĢtir. Okul iĢlevselliğini değerlendirmek için Haynes, Emmons&Ben-Avie tarafından 2001 de geliĢtirilen okul iklim ölçeği ve kiĢisel yeterlilik soru formu kullanılmıĢtır. Okul iklimi ölçeği 42 soruluk bir anket olup, öğrencilerin okulla ilgili duygularını kendi kiĢisel okul algılarını ölçmektedir. Bu ölçek 1. Düzen ve disiplin 2.

Öğrenciler arası iliĢkileri 3. Velilerin katılımı (okul aile iletiĢimi) 4. Olanakların paylaĢımı 5. Öğretmen öğrenci iliĢkileri 6. Okul binası olmak üzere altı alt boyuttan oluĢmaktadır. Yapılan araĢtırma sonucunda iki grubun okul ikliminin dört boyutu ile ilgili algılarının anlamlı bir Ģekilde farklılaĢtığı görülmüĢtür. Bunlar 1. Disiplin ve düzen 2. Kaynakların eĢit paylaĢımı 3. Öğrenciler arası iliĢkiler 4. Öğretmenler arası iliĢkilerdir. Toplamda bakıldığında IB programına dahil olan öğrenciler genel eğitimdeki öğrencilere göre benzer ya da daha olumlu psikososyal uyum göstermekte olduğu sonucuna varılmıĢtır. IB diploma programında yetenekli ve baĢarılı öğrenciler okul iklimini benzer Ģekilde algılarken her iki grup da öğretmen öğrenci iliĢkilerini ve öğrenciler arası iliĢkilerini daha olumlu algılamaktadırlar. Buna karĢılık genel eğitimdeki öğrencilerin, kaynakların eĢit kullanılabilmesi disiplin ve düzende daha olumsuz algılamaya sahip oldukları, buna karĢılık okul binası ve ailelerin katılımı ile ilgili istatistiksel olarak anlamlı bir farklılık göstermedikleri ortaya konmuĢtur.

1.8.3. Değerlendirme

Okul iklimi giderek her geçen gün önemi daha çok anlaĢılıp, daha çok araĢtırmaların yapıldığı ve araĢtırma sonuçlarının her geçen gün yeni bilgilerle güncellendiği, bazı ülkelerde ise farklı ölçüm araçları ile ölçümünün sürekli yapılarak, bu çalıĢmaların da ıĢığı altında geri dönüĢümlerin sağlandığı bir devlet politikası olarak da gündeme alınan bir konu olmuĢtur. Bu alanda yurt dıĢında yapılan çalıĢmalar çok olmasına rağmen, ülkemizde de yeterli olmasa da okul iklim kavramı çalıĢılmıĢtır. Ancak bu çalıĢmaların sonuçlarının pratik uygulamaları

konusunda çok net bulgular elde edilememiĢtir.

IB diploma programına bakıldığında kompleks, disiplinler arası, tematik yani belli bir konuya özgü etkili bir geliĢim için fırsatlar oluĢturan çok boyutlu bir anlayıĢ ve bakıĢ açısı gerektiren bir program olup, orta öğretim öğrencileri için en yüksek akademik becerileri sunduğu görülmektedir. BaĢarılı bir üniversite hayatına giriĢte önemli bir basamak olarak düĢünülebilinir. IB diploma programı özellikle motivasyonu yüksek istekli öğrencilere hizmet etmek amacıyla oluĢturulmuĢtur. IB diploma programı ile ilgili yapılan araĢtırmaların sayısı ülkemizde oldukça azdır.

Yurt dıĢında daha uzun süredir, çok daha fazla okulda uygulanıyor olması nedeniyle yapılan araĢtırma sayısı daha fazladır. Bailey ve Karp 2003‟te IB program ile ilgili yapılan araĢtırmaların çoğunun öğrenci ve velilerin programın faydaları ile ilgili düĢünceleri üzerine olduğunu belirtmiĢtir. Örneğin; Gazde-Graze (2002) IB diploma program uygulanan bir okulda IB koordinatörü olarak çalıĢmıĢ, diploma programının kiĢisel bir değerlendirmesini yayınlamıĢ ve bu çalıĢmada IB diploma programını eğitimde korunan “sır” olarak tanımlamıĢtır. Dolayısıyla bu çalıĢmalar da yeterli değildir (Akt: Shaunessy ve diğerleri, 2005)

Ülkemizde ise; 21. yüzyılın gerektirdiği, donanımlı öğrencilerin yetiĢtirilmesinde iddialı bir program olarak görülen IB diploma programı ile okul iklimi kavramlarının ve aralarındaki iliĢkinin araĢtırılmasıyla, her iki kavramla ilgili yapılacak çalıĢmaların artacağı umulmaktadır. Bu çalıĢmalardan elde edilen bulguların deneyimlerin ve bilgilerin pratikte de uygulamaya konması ile eğitim sistemine katkıda bulunulacağı düĢünülmektedir.