YERLEŞTİRİLMİŞ ao = min 1,45 m

ŞEKİL 15 - Düz Cepheli Binada İki Grup Atık Gaz Boru Çıkış Ağzının Açılabilen Pencere veya Kapıya Minimum Uzaklığı

ATIK GAZ BORU ÇIKIŞ AĞIZLARI YATAY

YERLEŞTİRİLMİŞ ao = min 1,45 m

au : Şekil 10 Eğri 12’den düşey mesafe x = 0 ve (c) Şekil 12’de verilmiştir.

* Atık gaz boru çıkış ağzı

25 ŞEKİL 16 - Çıkıntılı Binada İkili Grup Atık Gaz Boru Çıkış Ağızlarının Açılabilen

Pencere veya Kapılara Minimum uzaklığı

ŞEKİL 17a - Köşeli Penceresiz Binalarda İkili Grup Atık Gaz Boru Çıkış Ağızlarının

Açılabilen Pencere Veya Kapılara Minimum Uzaklıkları au = min. 2,2 m

Şekil 10 Eğri 2’den düşey uzaklık x = o ve c Şekil 12’ de verilmiştir

Diğer düzenlemeler Şekil 13, Şekil 14 ve Şekil 15’de verilmiştir.

Taralı kısımda pencere veya kapı olmamalıdır.

au = min. 0,75 m

ao: Şekil 10’a Eğri 3’e göre

eo: Şekil 10’a Eğri 3’e göre (b) (d) ( c) için Şekil 12’ye bakılmalıdır. Örnek köşeli binada penceresiz cephe hali için atık gaz ağızlarının düşey yerleştirilmesi (w mesafesi 1 m’den büyük)

Diğer yerleştirilmeler Şekil 14 ve Şekil 15’

de verilmiştir.

Taralı kısımda pencere veya kapı olmamalıdır.

TEKNİK BÜLTEN

26 Taralı kısımda pencere veya kapı olmamalıdır.

ŞEKİL 17b - Köşeli Pencereli Bina İçin İkili Grup Halinde Atık Gaz Boru Çıkış Ağızlarının Açılabilen Pencere veya Kapılara Asgari Mesafesi

ŞEKİL 18 - Balkon Bulunan Alana Atık Boru Çıkış Ağzı İçin Asgari Uzaklıklar

au = min. 0,75 m

ao: Şekil 11’e Eğri 2’ye göre (b) (d) ( c) Şekil 12’ de verilmiştir.

Köşede pencereli cephe için atık gaz boru çıkış ağızlarının düşey

yerleştirilmesi (w  1 m)

Diğer yerleştirmeler Şekil 14 ve Şekil 15’ de verilmiştir.

27 TS EN 12446 Bacaların dış duvar elemanlarının ve bağlantı parçalarının malzeme boyut ve performans şartlarını kapsar.

TS EN 13063-3 yanma havasının bir hava kanalı veya hava aralığı içinden sızdırmazlığı sağlanan uygun oda cihazlarına taşındığı ve yanma mamullerinin kil/seramik duman kanalı astarları içinden atmosfere taşındığı terminalleri içeren, kuru (D) ve/veya yaş (W) hava duman kanalı baca sistemleri için deney yöntemlerini ve özellikleri kapsar.

TS EN 14989-1 C62 ve C63 tipi cihazlar için düşey Metal bacalar için kurallar ve deney metotları içermektedir. Ayrıca imalatçının kullanım kılavuzu, işaretleme ve ürün

sertifikasyonu ve Kullanılabilirliği için gerekli aerodinamik deney metotları belirlenmiştir TS EN 14989-2 Ortamdan bağımsız sistemlere atık gaz ve yanma havası temini ile kurallara uygun çalışan olarak tanımlamaktadır.

Standardın amacı ortamdan bağımsız C6 tipi cihazların düşey de baca şapkası ile ve yatay da atıkgaz hattı ile yanma havası şaftı içeren ürünleri olarak tasarlanmış tüm ürünleri

kapsayacak şekilde tasarlanmış cihazların Yürütme, Yerleştirme, Tasarım ve Kabul kriterleri oluşturmak

Bu standart talep üzere, geniş kapsamda tüm ortamdan bağımsız çalışan cihazları dikkate alarak oluşturulmuştur. Atık gaz hattı ile yanma havası şaftı ayrı veya konsantrik olarak düzenlenebilir.

Münih Teknik Üniversitesi Tarafından Gerçekleştirilen “Binalarda, Atık Gazlar

Çıkışlarının Duvarda veya Çatıda Ölçülen Atık Gaz Emisyonları” ile İlgili Test Raporu Duvardan çıkan hermetik bacaların duvarda bıraktıkları zararlı emisyon konsantrasyonları bir deneyle ölçülmüştür. Test için hazırlanan bina 10.2m yüksekliğe, 10m genişliğe ve 10.25m uzunluğa sahip boş alanda, küp şeklinde doğu-batı doğrultusunda inşa edilmiştir. Doğu tarafında bir kapı ve pencere, kuzey tarafında da başka bir pencere bulunmaktadır.

Gerekli rüzgar akımı, 20m yükseklikten, binaya batı yönünden 50m uzaklıktan sağlanmaktadır.

Binanın içinde doğu tarafında aşağıdaki özelliklere sahip bir hermetik cihaz monte edilmiştir:

Isıl kapasite 18 KW Yakıt türü Propan Atık gaz hızı 6-7 m/s Atık gaz sıcaklığı 140ºC

Cihaza ek olarak aşağıdaki malzemeler kullanılmıştır.

Eşanjör

Soğuk su deposu Pompa

Hermetik atık gaz borusu kapının yaklaşık olarak 35cm üzerinde bulunmaktadır. Cihaz tam kapasite ile

çalıştırılmaktadır. Atık gazın görünebilir olabilmesi için renklendirilmiştir. Renklendirilmesi için kullanılan her bir kartuş 1 ila 3 dakika yetebilmektedir.

TEKNİK BÜLTEN

28 Yapılan testlerin amacı, zaman içerisinde atık gazın bina duvarındaki hareketlerini

gözlemleyebilmektir. Ayrıca batı rüzgar yönleri de gözlemlenmelidir. Dumanın yönü iki taraftan senkrone olarak çekilmiş ve videoya alınmıştır.

Test Sonuçları

Sonuçlar 4 – 16 Aralık 1986 yapılan testler göz önünde bulundurularak hazırlanmıştır.

Kaynak, binanın doğu duvarında bulunmaktadır. Batıdan (normal akım) güneybatıya (köşeden akım) kadar rüzgâr akımlarında duman farklı yönlere doğru dağılarak kaynak etrafında hareket etmektedir. Duman yönündeki değişiklikler gözlemlenmektedir. Normal akımda duman, çatı yönüne doğru dikey ve yukarıya doğru diyagonal hareket etmiştir. Dik yukarıya ve yere olan iki aşırı hareket, batı güneybatı akımında

gözlemlenmiştir. Dumanın çatı yönünde ve köşe akımında her iki yöne doğru hareketini göstermektedir.

Çok düşük rüzgâr hızlarında (1 m/s) atık gaz fan tarafından duvardan uzağa itilmekte ve atık gazın ısısı sayesinde duman yükselen bir hareket göstermektedir. Daha yüksek rüzgar hızlarında duman, yerel akımlardan dolayı yine duvara doğru itilmektedir.

Kısacası, duman dağılımı her yönde gerçekleşmekte ve fanın üfleme gücü rüzgârda yetersiz kalmakta ve bina yüzeyine geri tepmektedir.

Sonuç

Bu testte zararlı atık gazların emisyon değerleri çatı üzerinden ve bina dışından çıkışlarda farklı olarak ölçülmüş ve karşılaştırılmıştır.

Etrafındaki yükseltilerden en az 2,5 kez daha yüksek bacalarda atık gaz etkilenmeden atmosfere atılmaktadır. Bina dibindeki kaynaklardan atık gaz yayılımı, rüzgâr tarafından binanın etrafında oluşan akım alanı tarafından etkilenmektedir. Rüzgârın akım alanının üzerinde çıkış ağzı bulunan bacalar aerodinamik

“downwash’’tan etkilenmemektedir. Düşük baca yükseltilerinde atık gaz sirkülasyon alanınsa birikmekte ve orada eşit miktarda dağılmaktadır. Çatıdaki ve duvardaki atık gaz kaynaklarının etrafında duvar yüzeyinde K-izotoplar oluşmaktadır. Duvardan çıkan atık gaz kaynaklarında özellikle yere yakın duvar

yüzeylerinde birikmektedir. Çatıda ve bina yanlarındaki geri akım bölgelerinde atık gaz kaynağın rüzgâr yönünde birikmektedir.

Akım fotoğraflarında görüldüğü üzere rüzgar yönüne bağlı olarak duman, dikey, yatay ve aşağıya doğru hareket etmekte ve

birikmektedir.

Atık gazların duvarda ve çatıda oluşturdukları zararları ölçebilmek için atık gazların minimum yoğunluğunu yitirme eğrileri ölçüt olarak alınabilir. Emisyon konsantrasyonu atık gaz kaynağı ve etkilenen alan arasındaki uzaklığa bağlı olarak değişmektedir. Bu yüzden aynı uzaklığa

29 sahip duvardan çıkan hermetik bacalar ile çatı üzerinden çıkan bacaların yol açtıkları emisyon değerleri aynıdır. Kısa bacaların ve duvardan çıkan bacaların yol açtığı emisyon

konsantrasyonlarını emprik yoğunluğu yitirme formülleri kullanılarak hesaplamak

mümkündür. Çatının %20’sinin daha altında bulunan duvar dışından çıkan bacalarda modife edilmiş formüller kullanılmalıdır.

Aynı ısıl kapasiteye sahip (18 kW), 20º eğimli aynı bina (12m yükseklik x 8m genişlik x 8 m uzunluk) için dizayn edilmiş çatı üzerinden çıkan baca ile duvardan çıkan baca

karşılaştırılmıştır. Atık gaz kaynakları bacada yerden 13.85 m yükseklikte ve hermetik duvardan çıkan bacada 4.8 m yükseklikte bulunmaktadır.

Sonuç olarak duvar dışarısından çıkan bu bacada, 10 m yüksekliğe kadar, normal çatı üzerinden çıkan bacaya göre daha yüksek emisyon değerleri ölçülmüştür. Çatı üzerinden baca yapıldığı takdirde, bina etrafında 100 faktör daha düşük emisyon konsantrasyonu ölçülmüştür.

Yapılan bu teste göre İsviçre, Macaristan, Almanya, Romanya, İtalya ve İsveç’te duvar dışarısından baca çıkartılması yasaklanmıştır.

Kaynaklar:

DVGW Arbeitsblatt G 600

Schiedel-Techische İnformations Blätter Ausgabe 3/2002 Hart Keramik technische daten für Luft Abgas Systeme (LAS) TSE Standartlar

Schiedel –Bemal CLV-inox Poujoulat Slytlar