Yer, Kavram ve Nesnelerle İle İlgili Terimler bazar: (M)

cism, cismâni: (ÇBRA) ilahi: (M, C)

kevser: (M, C)

162 kudüm: (C) külah: (C) miraç: (M, ÇBRA, ÜF, DP) nefes: (M, ÜF) ney: (M, ÜF, DP) sarık: (M, DP) sidretü'l-müntehâ: (ÇBRA) tesbîh: (C) tûbâ: (ÇBRA, C) türbe: (M, C, DP) yedi: (M, C, DP)

SONUÇ

Safiye Erol’un Eserlerinde Tasavvufi Terimler adlı çalışmada Cumhuriyet Dönemi Edebiyatının değerli yazarlarından Safiye Erol’un eserlerinde yer alan tasavvufi terimler incelenmiş, bulunan terimlerden eserlerin tasavvufi terimler sözlükleri oluşturulmuş ve tasavvufi terimler tematik olarak sınıflandırılmıştır.

Safiye Erol’un Eserlerinde Tasavvufi Terimler adlı çalışma neticesinde, Safiye Erol’un yedi eserinde 300 tasavvufi terim tespit edilmiştir. Eserlerdeki tasavvufi terimlerin yanında tasavvufi özellik gösteren 14 özel isim bulunmuştur.

Aşağıdaki tabloda SafiyeErol’un yedi eserinde tespit edilen tasavvufi terimlerin ve özel isimlerin eserlere göre dağılımı verilmiştir.

Eser Adı Tasavvufi Terimler Tasavvufi Özel İsimler

Makaleler 224 11

Çölde Biten Rahmet Ağacı 120 8

Kadıköyü’nün Romanı 46 2

Ülker Fırtınası 66 2

Ciğerdelen 127 7

Dineyri Papazı 74 5

Leylak Mevsimi 12 1

Tablo 3: Eserlerde Yer Alan Tasavvufi Terimlerin ve Özel İsimlerin Sayıları Taranan yedi eser dikkate alındığında, tasavvufi terimi ve tasavvufi özel isim sayılarında Makaleler eseri ilk sırada yer almaktadır. Onu her iki konu başlığında ise Ciğerdelen ile Çölde Biten Rahmet Ağacı eserleri takip etmektedir. Makaleler adlı eserde,

164

terim sayısının fazla çıkması dikkat çekicidir. Safiye Erol, düşünce hayatı zengin bir şahsiyettir. Tasavvufla ilgili de pek çok makale kaleme almıştır. Mevlana, Erzurumlu İbrahim Hakkı, İsmail Hakkı Bûrsevȋ gibi tasavvufla ilgilenen şahsiyetlerle ilgili makaleler kaleme alması yazarın tasavvuf alanındaki yetkinliğini göstermektedir. Buna bağlı olarak da yazılar içinde tasavvufi terimler fazlaca yer almıştır. Yazarın Çölde Biten Rahmet Ağacı adlı eserinin sayfa sayısı diğerlerine nazaran oldukça azdır, buna rağmen tasavvufi terimlerin en yoğun bulunduğu eser olması dikkat çekicidir. Hz. Muhammed’in hayatı tasavvufun kaynağıdır. Dolayısıyla Hz. Muhammed’i ve asr-ı saâdeti anlatan bu eser, tasavvuf açısından oldukça zengindir. Romanları içinde ise tasavvufi terim açısından en zengin olanı, yazarın edebiyat dünyasında en çok bilinen eseri olan Ciğerdelen’dir. Bu eserde Cangüzel ve Zühre karakterleri aracılığıyla ilahi aşkın tüm safhaları detaylı bir şekilde anlatılmış ve nihayatinde kemâle erme yaşanmıştır. Ülker Fırtınası’ndaki Nuran ve Dineyri Papazı’ndaki Gülbün de Ciğerdelen romanındaki Zühre’nin geçtiği yollardan geçerler, çektiği sıkıntıları yaşarlar ve nihayetinde ilahi aşkın tadına varırlar. Bu üç romanda da tasavvuf belirgin bir şekilde yer alır. Kadıköyü’nün Romanı ise tasavvuf açısından en az terim barındıran romandır. Yazarın ilk romanı olması, beşeri aşkı daha ön planda tutması ve tasavvufi bakış açısını hayatına tam olarak yerleştirememesi bunda etkilidir. Leylak Mevsimi ise en az tasavvufi terimin yer aldığı eserdir. Yazar, bu hikâyelerde daha çok beşeri aşkı kaleme almıştır. Yazarın sanat hayatına genel olarak bakıldığında hem düşünce hem de olaya dayalı eserlerinde tasavvufu etkili bir şekilde kullandığı görülmektedir.

Taranan yedi eserden tespit edilen tasavvufi terimlerin ve tasavvufi özel isimlerin kökenlerinin dağılımı ise şu şekildedir: Arapça; 250 tasavvufi terim ile 17 tasavvufi özel isim, Farsça; 35 tasavvufi terim ile 3 tasavvufi özel isim, Türkçe; 19 tasavvufi terim ile 1 tasavvufi özel isim. Terimlerin kökenlerine genel olarak bakıldığında, Arapça’nın sayıca fazla olduğu görülmektedir. İslamiyet ile tasavvufun ilişkisi göz önüne alındığında tasavvufi terimlerin de köken olarak Arapça olması kaçınılmazdır.

Safiye Erol’un incelenen yedi eserinin tümünde yer alan tasavvufi terimler; Allah, iman, nefs, ölüm, ruh’tur. Eserlerde en sık tekrar eden tasavvufi terimler ise; Allah, aşk, âşık, din, dua, ebed, eren, fâni, gönül, Hak(Hakk), iman, İslam, kıyamet, Kur’an nefs, nur, ölüm, ruh, tecelli, tevekkül vicdan’dır.

Yazarın incelenen yedi eserinde tarikat isimleri (Bektaşȋyye, Celvetȋyye, Rifâȋyye, Gülşeni, Mevleviye, Nakşibendiyye), tarȋkat kültürüne ve dervişlik adabına ait terimler

165

(çerağ, çile, dede, dergah, derviş, el öpme, gülbang, asa, lokma, ocak, post, inziva, tarikat, tekke, mürşid, mürid, şeyh, teslim taşı, sema, eren, insan-ı kâmil, rehber, pȋr…) dikkat çekicidir. Yazar eserlerinde tarȋkat isimlerine yer vererek o kültürü tanıtmaya çalışmıştır. Eserlerde tarikat ve dervişlik ile ilgili sayfalarda tasavvufi terimlere fazlaca yer verilmiştir. Bunların yanında eserlerde peygamber isimleri (Hazret-i Muhammed, Hazret-i Âdem, Hazret-i Musa, Hazret-i İsa, Hazret-i Nuh, Hazret-i İbrahim, Hazret-i Halil.)ile tasavvuf ehli kişilere ve din büyüklerine ( Hazret-i Abdullah, Hazret-i Âmine, Hazret-i Ali, İmam Gazali, Muhiddin Arabi, Hacı Bayram Veli, Yunus Emre…) de rastlanmıştır. Eserlerinden hareketle Safiye Erol’un tasavvuf anlayışında kalemi oldukça güçlü olduğu görülmektedir.

Safiye Erol’un yedi eserinden tespit edilen tasavvufi terimler on beş başlıkta tematik olarak sınıflandırılmıştır. Tasavvufi terimlerin tematik dağılımı şu şekildedir:

Tablo 4: Tasavvufi Terimlerin Tematik Dağılımı

Tasavvufi terimlerin tematik tasnifinde belli başlıklarda yığılmalar göze çarpmaktadır. En fazla terimin yer aldığı başlıklar sırasıyla; İman ve inanç (68), Allah ve Allah’ın vasıfları (58), tarȋkat ve tekke (52), dervişlik ve mürşitlik (47)’tir. En az terimin yer aldığı başlıklar ise; dünyalık hevesler (9), ölüm, kıyamet ve ahiret (9), nefs (6), dünya (5)’dır.

Safiye Erol, tasavvufu ve tasavvufi anlayışı o kadar içselleştirmiştir ki adeta hayatının bir parçası haline getirmiştir. Günlük hayatında tasavvufla ilgisi olmayan durumlarda dahi bu adaba ait terimleri fazlaca kullanmıştır. Eserlerde bu durumu örnekleyen bazı terimler; beyaban, cebr, cur’a, dem çekmek, gedâ, gül, hazret, icazet-name, kerim,

Allah ve Allah'ın Vasıfları Davranış Dervişlik ve Mürşitlik Din ve İbadet Dünya Dünyalık Hevesler İlahi Aşk İman ve İnanç Makam- Mertebe Nefs Ölüm, Kıyamet ve Ahiret Özel İsimler Peygamber ve Peygamberlik Tarikat ve Tekke Yer, Kavram ve Nesneler