Yenilik süreçleri; geliştirme, teknolojik değişim hızı, bağlantılar ve bilgiye erişim ile birlikte organizasyonel yapılar ve kurumsal faktörler bazında sektörden sektöre büyük farklılaşma göstermektedir. Bazı sektörler, hızlı değişim ve radikal yeniliklerle karakterize edilirken, diğerleri adımsal değişikliklerle tanımlanmaktadır. İleri-teknoloji sektörlerinde Ar-Ge yenilik faaliyetlerinde merkezi rol oynarken, diğer sektörler daha büyük oranda bilgi ve teknoloji uyarlamasına güvenmektedir. Teknolojik yenilikler ürün ve materyallerin yanı sıra piyasaları da değiştirme potansiyeline sahiptir. Teknolojik yeniliklere ilaveten göreli maliyet ilişkilerindeki kayma, yeni ve farklı müşteri gereksinimlerinin ortaya çıkmasına neden olmaktadır(OECD, 2006:41).
Hizmetlerde yenilik
Süreçlerin geliştirilmesi, hizmetler için, araştırma, fikir toplama ve ticari değerlendirmeden oluşan bir başlangıç safhası ve ardından uygulama aşaması ile mallara oranla daha gayri resmi nitelikte olabilir.
Hizmetlerde yenilik faaliyetleri aynı zamanda, ürünler ve süreçlerde bir dizi adımsal değişiklikten oluşan sürekli bir süreç olma eğilimindedir. Bu, zaman zaman, belli olaylar bazında hizmetlerdeki yeniliklerin, yani ürünler, süreçler ve diğer yöntemlerde önemli bir değişiklik gerçekleştirilmesini, teşhis edilmesini güçleştirebilir(OECD, 2006:42).
Düşük ve orta teknoloji endüstrilerinde yenilik
Düşük ve orta-teknoloji endüstrilerinde (DOTE) yenilik sıklıkla, ileri teknoloji endüstrilerindeki yenilikten daha az dikkat çekmektedir. Bununla birlikte, DOTE’lerde yenilik, bu sektörlerin ekonomideki ağırlığı nedeniyle, ekonomik büyüme üzerinde güçlü bir etkiye sahip olabilir.
DOTE’ler genellikle adımsal yenilik ve benimseme ile karakterize edilir. Bu sebeple, yenilik faaliyetleri sıklıkla üretim verimliliği, ürün farklılaştırması ve pazarlamaya odaklanmaktadır. Bu endüstrilerde yeniliğin önemli bir boyutu, yeni teknolojilerin basitçe benimsenmesinden daha karmaşık olmasıdır. Çoğu durumda, DOTE’lerdeki yenilik faaliyetleri, ileri teknolojili ürünler ve teknolojilerin bütünleştirilmesini kapsamaktadır. Bunun önde gelen örnekleri, yeni ürünler ve üretim süreçleri geliştirilmesinde BİT ve biyo-teknoloji (örnegin, gıda işleme) kullanımıdır.
29
DOTE’lerin ileri teknoloji kullanımı ve uygulaması, sahip oldukları işgücünün becerileri konusunda yeni talepler ortaya çıkarabilir ve organizasyonel yapıları ile diğer firmalar ve kamu araştırma kurumları ile olan etkileşimlerini etkileyebilir(OECD, 2006:42).
Küçük ve orta büyüklükteki işletmelerde yenilik
Küçük ve orta büyüklükteki işletmeler(KOBİ’ler)gereklilikten ötürü kendi faaliyetlerinde daha uzmanlaşmış özelliktedir.
KOBİ’ ler çeşitli yer ve zamanda değişime uyum sağlamak için ya da değişim yaratmak için yenilik sürecine girerler. Organizasyonların pazar odaklı davranmaları yenilik faaliyetlerini etkilemektedir. KOBİ’lerdeki ürün bazlı yenilik çalışmaları, müşterilerin ihtiyaç ve isteklerindeki değişimlerden etkilenmektedir. Yenilikte stratejik önemi olan bir unsurda öğrenmedir.
Yeni ürün, süreç ve fikir geliştirmede teknolojinin önemli bir etkisi bulunmaktadır. Teknoloji, var olan yenilik teorilerinin değişimine etki etmekte ve organizasyonların yenilik çalışmalarını da etkilemektedir. KOBİ’ lerde müşterilerin özel ihtiyaçlarını belirlemek ve bu doğrultuda harekete geçmek için ihtiyaç duyulan en önemli unsur teknolojidir(Yılmaz,2003:52).
Finans; sıklıkla yenilik projeleri yürütmek için iç kaynakları bulunmayan ve büyük firmalara göre dış fonlama bulması çok daha zor olan KOBİ’lerde yenilik için belirleyici bir faktör olabilir(OECD, 2006:42).
Bölgesel yenilik
Bölgesel faaliyetlerin firmaların yenilikçi kapasitelerini etkileyebileceği kanısı, bölgesel düzeyde yeniliğin analiz edilmesine artan bir ilgi doğması sonucunu ortaya çıkarmıştır. Yenilik faaliyeti düzeylerinde bölgesel farklılıklar büyük oranda olabilir; yenilik faaliyetini teşvik eden ana özellikler ve faktörlerin teşhis edilmesi ile bölgesel düzeyde özel sektörlerin geliştirilmesi yenilik sürecinin anlaşılmasında yardım sağlayabilir ve politikanın detaylandırılmasında değer taşıyabilir. Ayrıca ulusal yenilik sistemlerine paralel olarak, bölgesel yenilik sistemleri de gelişebilir(OECD, 2006:43).
30
Küreselleşme
Günümüz küresel pazarlarını, her bireyin istediği yerel alışkanlığa, istediği yerel yaşam tarzına, istediği ürüne ulaşabildiği; yerel pazarların kaybolmadığı ama sürekli birbirleri ile ilişki içerisinde olduğu birer havuz gibi düşünebiliriz. Bu oluşum, bu ulaşılabilirlik, elde edilebilirlik, bilinirlik günümüz pazar yapısının bir parçasıdır. Bu, yerel bir alışkanlıktan, yerel bir yaşam stilinden ve ya küresel bir üründen haberdar olmanın, ona ulaşmanın her anlamda mümkün olduğu bir yapıdır. Birkaç yüzyıl önce ulaşımı bile neredeyse mümkün olmayan Çin’in yemek kültürüne köşedeki restorandan erişebilmek, pilavı artık chopstick’lerle yemek, kahve içmek için gittiğiniz kafede menüden Fransız stili vanilyalı kahveden Kolombiya usulü koyu filtre kahveye kadar seçenekler görmek, gazete büfelerinden tütsü satın alabilmek, v.b. bütün bu ulaşılabilirliğin bir parçasıdır. Buna örnek olarak, taşıdığı isim tam bir İtalyan adı olmasa neredeyse İtalyan kültürünün bir parçası olduğu bilinemeyecek olan Espresso verilebilir. Espresso, İtalyan kahve kültürünün bir parçası ve bir İtalyan alışkanlığı olarak diğer toplumlara da yayılmıştır. Bu yayılma Espresso hazırlama sürecinin modernizasyonuyla, geliştirilen Espresso makinelerinin bu süreci ve alışkanlığı ulaşılabilir, anlaşılır ve elde edilebilir hale getirmeleriyle hızlanmıştır. Toplumda oluşan İtalyan tarzı kahve içme talebi kolayca, kolay elde edilebilen makinelerle karşılanabildikçe, diğer toplumlarda da talep oluşumunda hızlı bir büyüme olmuş, sonuç bir küresel pazar talebi halini almıştır. Yerel alışkanlıkların, kültür simgelerinin, yerel ürünlerin ulaşılabilirliği ve bilinirliği zıt yönde, bu ürünlerin ve alışkanlıkların tanıtılabilirliği ve pazarlanabilirliğini de mümkün kılmaktadır. Bunun sonucunda, yerel ürünler küresel pazarlarla tanışabilmekte, tüketiciler farklı kültürlere, farklı yerel değerleri yansıtan ürünlere ulaşabilmektedirler(Mutlu ve Er, 2005:2).
Ulusal yenilik sistemleri, yeniliği etkileyen faktörlerin çoğunun, kurumsal faktörler, kültür ve değerler gibi, ulusal olduğu fikrini temel almaktadır. Aynı zamanda, yenilik süreçlerinin, birçok yönden, uluslararası olduğu da açıktır. Teknoloji ve bilgi sınırlar ötesine akar. Firmalar, yabancı firmalar ve üniversiteler ile etkileşime girer. Firmalar ve rakipleri anlamında, birçok pazar küreseldir. Internet, diğer ülkelerdeki firmalar ile iletişim kurma ve iş yapma fırsatlarını büyük ölçüde genişletmistir.
Çokuluslu işletmeler küreselleşmenin merkezindeki faktördür. Bunların faaliyetleri, uluslararası sermaye, bilgi ve teknoloji transferleri gerçekleştirdikleri için
31
ulusal sınırların ötesine geçmektedir. Küreselleşme süreci yenilik için de sağlam bir itici güçtür. Uluslararası rekabet, firmaları verimliliklerini artırmaya ve yeni ürünler geliştirmeye zorlamaktadır. Küreselleşme aynı zamanda ekonomileri yeni endüstriler benimseme ve bu yeni endüstrilerin kurumsal çerçevelerine uyum sağlama yönünde zorlayarak, ekonomilerin endüstriyel yapısını degiştirebilir(OECD, 2006:43).
Yerel veya ulusal düzeyde kültürel öğelere dayanan ürün kavramlarının küresel pazarlardaki rekabet gücü son 10 yıldır artarak tartışılmaktadır. Kültür, yeni yaşam biçimleri yoluyla yeniliğe yol açan unsurlardan birisi olarak, özelikle pazarlama alanında önem kazanmaktadır. Buna parallel olarak kültürün yeni ürün geliştirme projelerinde bir yenilik kaynağı olarak giderek artan bir kullanımı da gözlenmektedir. Farklı yerel veya ulusal kültürlerin nitel özelliklerini yansıtan tasarımlar günümüzde küresel pazarlarda yenilik nitelikleriyle rekabet gücü kazanabilmektedir(Mutlu,Er, 2005:2).