Yedek Parça Üreticilerinin Yetkili Servis Ağlarına Erişim

Motorlu taşıtların yedek parçaları, çoğunlukla araçların bakım onarım işlerinde kullanıldığı için, üreticilerin yetkili servis ağları vasıtası ile dağıtılmaktadır. Yedek parça piyasasında rekabetin gerçekleşebilmesi bakımından, sağlayıcılar tarafından dağıtılan yedek parçalara alternatif yedek parçaların yetkili servis ağlarına girebilmesi önem taşımaktadır.

Birleşik Krallık Monopol ve Birleşme Komisyonu’nun135 (MMC) motorlu taşıt yedek parçalarına yönelik raporunda, motorlu taşıt sağlayıcılarının yedek parça pazarında kendi çıkarlarını korumak amacıyla gerçekleştirdikleri bazı davranışlar şu şekilde sıralanmıştır (MMC 1992, 141):

• Yetkili satıcıların, motorlu taşıt sağlayıcılarının sağladığı parçalarla rekabet halinde olan parçaları dağıtmak konusunda anlaşma yapmalarını yasaklamaları, yetkili satıcıların prim, indirim gibi genel

132 _{Açıklayıcı Broşür Bölüm 5.5.1.}

133 _{Örneğin bu hizmetler yetkili satıcılara ücretsiz veriliyorsa ücretsiz, ücretli veriliyorsa yetkili}

satıcıların ödediklerinden fazla olmamak kaydıyla ücreti mukabilinde.

134 _{Madde 4 (2).}

performanslarına bağlı avantajlarını belirlerken, yedek parça satışlarını esas almaları ve bu yolla onları diğer sağlayıcıların parçaları yerine, kendi sağladıkları parçaları satmaya zorlamaları,

• Anlaşmalı oldukları parça üreticilerine bağımsız pazara parça sağlamalarını engelleyici nitelikte koşullar getirmeleri.

MMC (1992, 141) motorlu taşıt sağlayıcılarının alternatif yedek parçaların rekabetini engellemek amacıyla gerçekleştirdiği söz konusu uygulamaların, rekabeti kısıtlayıcı ve bozucu etkisine dikkati çekmiştir. Komisyon’un da yedek parça piyasası bakımından rekabeti kısıtlayıcı bulduğu bu uygulamalar 1475/95 sayılı Tüzük ile yasaklanmış olmasına rağmen, yedek parça üreticilerinin ürünlerini yetkili servislere sağlama hakları, büyük ölçüde hayata geçememiştir.

Motorlu taşıtların bakım-onarımında kullanılan yedek parçaların önemli bir bölümü, taşıt üreticisinin anlaşmalı olduğu orijinal parça üreticileri tarafından sağlanmaktadır. Parça üreticileri, taşıt üreticisine sağladıkları orijinal parçalarla aynı üretim bandında, aynı standartlarla üretilen parçaları doğrudan yetkili satıcılara ya da bağımsız tamircilere de satabilmektedir. 1475/95’in getirdiği sistemde “eşdeğer kalitede yedek parça” olarak kabul edilen bu parçaların kullanımı oldukça sınırlı ölçüde gerçekleşebilmiştir. Üreticilerin Tüzüğe aykırı eylemleriyle söz konusu parçaların kullanımını engellemesinin yanında bu durumun en önemli nedenlerinden biri, eş değer kalitede parça olarak kabul edilmelerinin, aslında orijinalinden farksız olan bu parçaların orijinalliği ve kalitesi konusunda yetkili servisler ve tüketiciler üzerinde tereddütler136

doğurmasıdır.

1400/2002 sayılı Tüzük, yedek parça üreticilerinin yetkili ağlara erişimini kolaylaştırmak amacıyla önceki düzenlemelerde yer alan hükümleri korurken, önemli yenilikler getirmiştir. 1475/95’te olduğu gibi Yeni Tüzük uyarınca yetkili satıcıların orijinal ve eş değer kalite yedek parçaları, kendi seçtikleri üçüncü bir teşebbüsten satın almaları ve bu parçaları araçların bakım- onarımında kullanmaları yasaklanamamaktadır.137 Ayrıca, motorlu taşıt üreticileri, parça üreticileriyle yaptıkları anlaşmalarda parça üreticilerinin yetkili servislere ve bağımsız tamircilere yedek parça sağlamalarını yasaklayamamaktadır.138

136 _{Değerlendirme raporunda sağlayıcıların yetkili servislere, eşdeğer kalitede parça kullanması}

durumunda bunu tüketiciye yazılı olarak bildirme zorunluluğu getirmesi söz konusu tereddüdün önemli bir nedeni olarak gösterilmektedir.

137 _{Madde 5(1)(k).} 138 _{Madde 4(1)(j).}

Yeni Tüzük’teki en önemli yenilik ise söz konusu düzenlemelerin etkinliği artırmak amacıyla getirilen “orijinal yedek parça” ve “eş değer kalitede yedek parça” tanımlarıdır.

Orijinal yedek parça, bir motorlu taşıtın üretiminde kullanılan parçalarla aynı kalitede olan ve araç üreticisi tarafından getirilen spesifikasyonlara ve üretim standartlarına göre üretilmiş yedek parçalar şeklinde tanımlanmaktadır.139

Orijinal yedek parça tanımı, aşağıdaki üç kategoride yer alan parçaları içermektedir:140

• Motorlu taşıt üreticisi tarafından üretilen parçalar,

• Motorlu taşıt üreticisine yedek parça üreticisi tarafından sağlanan parçalar, • Yedek parça üreticisinin, motorlu taşıt üreticisinin üretim standartlarına

göre çoğunlukla aynı üretim bandında ürettiği, ancak ona sağlamadığı parçalar.

Yukarıdaki üçüncü tip parçalar, ikinci tip orijinal yedek parçalardan herhangi bir farkı bulunmayan, taşıt üreticisinin orijinal yedek parça olarak sattığı parçalarla aynı standartlarla, hatta çoğu zaman aynı üretim bandında üretilmiş parçalardır. Yeni düzenleme ile söz konusu parçaların orijinalliği konusundaki tereddütler ortadan kaldırılmaktadır.

Komisyon, araçlarının bakım-onarımını yaptırırken tüketicilerin, orijinal yedek parçalar ile fiyatları orijinal yedek parçalardan daha düşük olmasına rağmen geçmiş dönemde kullanımı sınırlı düzeyde gerçekleşen eşdeğer kalitede yedek parçaları da kullanma şansına sahip olması gerektiğini düşünmektedir.141

Eşdeğer kalitede yedek parçalar, orijinal yedek parçalardan farklı olarak üreticinin verdiği spesifikasyonlara ve üretim standartlarına göre üretilmemiş olmakla beraber, kullanılacakları aracın montajında kullanılan parçalarla aynı ve hatta daha yüksek kalitede olabilen; ancak örneğin farklı bir materyalden üretilmiş ya da farklı bir renge sahip parçalardır.142 _{Yeni Tüzük’te “eşdeğer}

kalitede yedek parça” tanımı yapılarak, 1475/95 sayılı Tüzüğün uygulamasında yaşanan, hangi parçaların eşdeğer kalitede kabul edilip edilmeyeceği sorununa bir çözüm getirilmiştir. “Eşdeğer kalitede yedek parça”, bir motorlu aracın montajında kullanılan parçalarla eşdeğer kalitede olduğu, üreticisi tarafından belgelendirilebilen yedek parça olarak tanımlanmıştır.143

Getirilen yedek parça tanımlarıyla ortaya çıkan bir sorun, yedek parçaların gerçekten orijinal ve eş değer kalitede olduğunun nasıl

139 _{Madde 1(1)(t).}

140 _{Açıklayıcı Broşür, 97. soru.}

141 _{Değerlendirme Raporu, Bölüm 6.2.1.1.} 142 _{Açıklayıcı Broşür, s.79.}

belgelendirilebileceği konusundadır. Açıklayıcı Broşür’e göre, parça üreticisinin bu belgelendirmeyi kendisinin yapması yeterli görülmektedir. Parçaların gerçekten orijinal veya eş değer kalitede olmaması durumunda ise bu durum ispat edilene kadar, parça üreticisinin beyanı esas kabul edilmektedir.144

BÖLÜM 3

KOMİSYON’UN YENİ YAKLAŞIMININ