Yeşil Yapı Hizmet Süreci

―Yeşil‖ tasarım ve yapım ilkeleri doğrultusunda inşa edilmiş bir yapı, hizmet ömrü boyunca sürdürülebilir tasarım ve yapım sonucu enerji, malzeme, su ve bulunduğu alanının etkin ve akıllı kullanımı sayesinde doğal kaynaklarının korunmasına yönelik

önemli ölçüde katkıda bulunur. Yeşil yapılar hizmet süreleri boyunca insanların sağlıklı yaşama olanağını arttırıp, daha iyi bir çevre sağlarken, kaynakların daha verimli şekilde kullanabilmesi için iyi bir fırsattır (Esin ve Yüksek, 2009). Sürdürülebilir ilkelerle üretilen yapılar kullanıcılar için yüksek enerji performanslı, kaliteli iç mekân havasına sahip, termal konforu yüksek yaşam alanları ortaya kolaylar.

3.5 “Yeşil” Yapı Değerlendirme ve Sertifika Sistemle ri

Sürdürülebilirlik konusunun inşaat sektörünü de kapsamasıyla birlikte inşaat üretimlerinin sürdürülebilirliğini ortaya koyan gösterge sistemleri önemli bir konu haline gelmiştir. Bugün derecelendirme ve sertifika sistemleri olarak adlandırılan gösterge sistemleri yapıların sürdürülebilirliğini, enerji performanslarını ve ne kadar ―yeşil‖ olduklarını denetleme ve onaylama görevini üstlenirler. Bu sistemlerin amacı, yapının kullanım, tasarım ve inşaat aşamalarında bilgi toplanması ve raporlanması, elde edilen bu bilgilerin sürdürülebilir ilkeler doğrultusunda karar vermeye yönelik olarak değerlendirilmesidir (Mateus ve Bragança, 2011). Bu sistemler temel olarak, yapıda ne büyüklükte ―yeşil‖ unsur kullanıldığını ve yapımında uygulanan sürdürülebilirlik ilkeleri sayesinde söz konusu yapının nasıl ve ne düzeyde çevre dostu olduğunu gösterirler (Kubba, 2010).

Günümüzde dünyanın birçok ülkesinde yeşil inşaat akımı giderek büyümesi ve önem kazanmasıyla birlikte, sürdürülebilir ―yeşil‖ inşaat yapımının bir parçası ve göstergesi olarak, ulusal veya uluslararası düzeyde araştırma örgütleri tarafından çok sayıda yeşil yapım değerlendirme sistemleri geliştirilmiştir (çizelge 3.2). Söz konusu bu değerlendirme araçlarının amaçları şu şekilde sıralanır (Xiaoping ve diğ, 2009):

Sürdürülebilir inşaat çıktılarının performansının değerlendirilmesi

Sürdürülebilirliğin üç temel ilkesi, ekonomik büyüme, ekolojik denge, sosyal gelişim ve eşitliğine ulaşma sürecine rehberlik edilmesi

Geleneksel inşaat endüstrisi ve yapım anlayışı evriminin ve dönüşümünün hızlandırılması

Bu amaçlarla geliştirilen yeşil yapı değerlendirme ve derecelendirme sistemleri, yaşam döngüsü değerlendirme yöntemleri ve kriterlere dayalı sertifika programları

olmak üzere başlıca iki gruba ayrılırlar. Çizelge 3.2‘de önemli derecelendirme sistemleri gösterilmiştir.

Çizelge 3. 2 : Önemli çevresel bina derecelendirme sistem ve yöntemleri (Ding, 2008)

Derecelendirme sistemi Köken Özellikler ABGR Australian Building Greenhouse Rating New South Wales Ticaret Departmanı, 2005

Performansa dayanan akredite değerlendirme aracı

1-5 aralığında yıldızlandırma 12 aylık enerji tüketimine göre değerlendirme

Binaların sera gazı performanslarını

karşılaştırmada ulusal bir yaklaşım AccuRate Avustralya Kamuyararı Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Örgütü, 2006

Tropikal ve yarı tropikal bölgedeki binaları kapsar Gelişmiş bir malzeme veritabanı içerir Kullanıcıların yapı elemanlarını değiştirmesine olanak tanır BASIX Building sustainability Index Avustralya Altyapı, Planlama ve Doğal kaynaklar Departmanı, 2004

Meskûn geliştirmede internet üzerinden planlama

Konutların enerji ve su

verimliliğini üzerine odaklanır

BEPAC Building environmental performance assessment criteria British Columbia Üniversitesi, 1993

BREEAM‘a benzer özellikler gösterir ancak daha anlaşılır ve ayrıntıdır.

Ofis yapılarını kapsar

Derecelendirme için puanlama sistemi kullanır BREEAM Building Research Establishment Environmental Assessment Method İngiltere Yapı Araştırma Kurumu, 1990

Ticari, kurumsal ve konutsal yapıları kapsar

Puanlama bina yönetimi, enerji, su ve arazi

kullanımında aralarında bulunduğu 10 ana kategoride yapılır

Uluslar arası ölçekte yaygın olarak kullanılır

5 kademeli bir derecelendirme sistemidir

Ölçütler bölgesel farklılıkları göz önünde bulundurur. CASBEE Comprehensive Japonya, 2004 Hükümet- endüstri işbirliği ile

assessment system for building environmental efficiency ortaya çıkmıştır

Tasarım geliştirme, inşaat, mevcut yapı ve yenileme aşamalarındaki uyumda uygulanabilir

Çevresel kapasiteleri belirlemeye yönelik kapalı ekosistem kavramına dayanır Bölgesel özellikleri göz önüne alır

GBToll Green Building challenge

20‘den fazla ülkenin yer aldığı uluslar arası iş birliği

En anlaşılır sistemdir Göreceli değerlendirmeleri tamamlamak için kesin performans göstergeleri 90‘dan fazla kişisel

performans değerlendirmesi Dört dereceli ağırlık kazandırma Bölgesel değişken düzenlemeleriyle farklı bölgelerde kullanılabilen anlaşılabilir değerlendirme yöntemidir.

GHEM Gren home

evaluation

Çin İnşaat

Bakanlığı, 2001 Performans standartlarıyla ilişkilendirilen ilk çevresel standart ve tasarım rehberidir Yalnızca mesken projelerini kapsar

Ağırlık sistemi olmayan ve kaynak paylaşımı, iç mekan çevresel kalite kavramlarını değerlendiren derecelendirme anlayışına sahiptir

GreenStar Avustralya Yeşil

Bina Kurulu

Avustralya‘daki ilk bina derecelendirme sistemi

Sadece ticari binaları kapsıyor 0 ila 6 arasında

derecelendirme sistemine sahip

HKBEAM Hong Kong building environmental assesment method Hong Kong çevresel bina değerlendirme sistemi

Yeni ve mevcut binalar için farklı derecelendirme sistemleri sunar

BREEAM‘a benzerlik gösterir Ölçülebilir kıstaslar üzerine yoğunlaştığı için ölçülemeyen sosyal ve çevresel konuları ihmal eder

Değerlendirme süreci şeffaf değildir

Değerlendirme küresel, yöresel ve mekânsal ölçeklerde yapılır

Çevresel konuların yaşam döngüsüne vurgu yapar LEED Leadership in energy and environmental design ABD Yeşil Binalar Konseyi, 2000 Endüstriyel standartlar oluşturmaya yönelik

geliştirilmiş bir değerlendirme sistemidir

Platin, altın ve gümüş sertifika sınıfları içerir

Bina performanslarını basit bir kontrol listesi formatında değerlendirir

Her türlü ticari, kurumsal ve meskensel yeni ve mevcut binaları değerlendirir 5 farklı sürdürülebilirlik alanından meydana gelir Uluslar arası ölçekte en

yaygın tercih edilen derecelendirme sistemidir SBAT Sustainable building assessment tool Güney Afrika Bilimsel ve Endüstriyel Araştırma Konseyi

Sosyal ve ekonomik konuları tasdik eden performans kıstasıdır

15 performans alanını 5 performans ölçütünde sınıflandırır

Bina yaşam çevrimine dayalı bina sürecindeki bütünleyici parçalardan oluşur

Yaşam döngüsü değerlendirme (YDD) yöntemleri uzun vadede çevresel olumsuz etkileri azaltarak, yapının mevcut sorunlarını çözerek, daha sağlıklı konforlu ve verimli bir iç mekân oluşturarak yapım faaliyetleri ve tamir giderlerini azaltarak ekonomik faydalar getirir. Ancak YDD yöntemleri genellikle yapıların tasarım aşamasında, malzeme ve ürün seçimi, servis sistemi seçeneklerinin değerlendirilmesi gibi amaçlarla kullanılmakta olup, kapsamları sınırlıdır. Kriterlere dayalı değerlendirme ve sertifika programları ise yapıları daha geniş kapsamlı ve objektif değerlendirmeye tabi tutması, kolay uygulanabilmeleri ve sonuçların kolay anlaşılır olması açısından ön plana çıkmıştır (Sev ve Canbay, 2009).

Kriterlere dayalı değerlendirme ve sertifika programlarının ilki 1990 yılında İngiltere Yapı Araştırma Kurumu (BRE) tarafından ortaya konan Yapı Araştırma Kurumu

Çevresel Değerlendirme Metodudur (BREEAM). Bu çalışmayı Amerika Yeşil Binalar Konseyinin BREEAM sistemini esas alarak, 1998 yılında ortaya çıkardığı Enerji ve Çevresel Tasarımda Liderlik (LEED) sertifika programı takip etmiştir (Kubba, 2010). GeenStar, CASBEE ve SBTool ilerleyen süreçte ortaya çıkan ve dünya çapında kabul gören diğer sertifika sistemleri olarak dikkat çekmişlerdir. Bugün dünyada en yaygın ve geçerli yeşil yapı değerlendirme aracı LEED sertifikasyonudur. Bu yüzden çalışmanın ilerleyen bölümünde LEED sertifika sistemine ayrıntılı olarak yer verilecek ve bu sistemin inşaat yapım aşamasına bakış açısı ve yapımdan beklediği ölçütler incelenecektir.