Yazı Dilinde Bulunmayan Ünsüzler

Ġncelenen Türkiye Türkçesi ağızlarında bugün Standart Türkçede kullanılan 21 ünsüzün dıĢında “ $, , =, >, ḳ, ẖ, ḥ, ḫ, ñ, 6, », ḷ, ń, v , Ç, K, Ḳ, P, T, S, F ” ünsüzleri de kullanılmaktadır.

ġ ünsüzü: Süreksiz, tonlu, art damak ünsüzüdür.

ġ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Adıyaman, Amasya, Anamur, Antalya, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bartın, Bilecik, Çankırı, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, EskiĢehir, Giresun, GümüĢhane, Hatay, Karabük,

22

KahramanmaraĢ, Karaman, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, KırĢehir, Muğla, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Van, Zonguldak ağızları.

ünsüzü: Süreksiz, tonlu, ön damak ünsüzüdür. ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Kars ağzı.

ḳ ünsüzü: Süreksiz, tonsuz, art damak ünsüzüdür. Kalın ünlülü kelimelerle kullanılır.

ḳ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Adıyaman, Amasya, Anamur, Ankara, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bartın, Bilecik, Çankırı, Diyarbakır, Edirne, Elazığ, Erzincan, EskiĢehir, Giresun, GümüĢhane, Hatay, Ġzmir, Karabük, KahramanmaraĢ, Karaman, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, KırĢehir, Kütahya, MuĢ, NevĢehir, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Urfa, Van, Zonguldak ağızları.

ḱ ünsüzü: Kalın ünlülü hece kuran ön damak ünsüzüdür.

ḱ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Afyon, Anamur, Ardahan, Bilecik, Çankırı, Edirne, Elazığ, Giresun, Kastamonu, Kırıkkale, KırĢehir, Ordu, Rize, Tokat, Trabzon ağızları.

ḵ ünsüzü: Yarı kalın ünlülerle hece kuran orta damak ünsüzüdür.

ḵ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Anamur, Ankara, Bartın, Çankırı, Giresun, Karabük, Kastamonu, Kırıkkale, Ordu, Rize, Sivas, Tokat, Trabzon, Zonguldak ağızları.

> ünsüzü: Süreksiz, tonsuz, gırtlak ünsüzüdür.

> ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Balıkesir, Çankırı, Kırıkkale, KırĢehir, Sivas ağızları.

ḫ ünsüzü: ḳ > h değiĢiminden oluĢan sızıcı, tonsuz, gırtlak ünsüzüdür.

ḫ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Adıyaman, Anamur, Antalya, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bartın, Bilecik, Çankırı, Diyarbakır, Elazığ, Erzincan (h ), Giresun, GümüĢhane, Karabük, Kars, Kastamonu, Kayseri, Kırıkkale, KırĢehir, Kütahya, MuĢ, Ordu, Rize, Sivas, Tokat, Trabzon, Van, Zonguldak ağızları.

ẖ ünsüzü: Katı, sızıcı, tonlu, hırıltılı art damak ünsüzüdür. Bazı ağızlarda „x‟ Ģeklinde gösterilmiĢtir.

ẖ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Amasya, Afyon (x), Hatay (x), Karabük, KahramanmaraĢ, Malatya, NevĢehir, Urfa ağızları.

ḥ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adıyaman, Bartın, Çankırı, Diyarbakır, Erzincan, EskiĢehir, Giresun, Karabük, Karaman, Kars, Kastamonu, Kırıkkale, KırĢehir, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Urfa, Van, Zonguldak ağızları.

ñ (nazal) ünsüzü: Sürekli, akıcı, ötümlü, genizli ön ve arka damak ünsüzüdür. Türkiye Türkçesi ağızlarının bazılarında „ŋ‟ , „ń‟ ve „`‟ Ģeklinde transkiribi de mevcuttur.

ñ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Adıyaman (ń), Afyon, Amasya, Antalya, Aydın (`), Balıkesir, Bartın, Bilecik, Çankırı, Elazığ, Erzincan, EskiĢehir, Giresun, GümüĢhane, Hatay (ŋ), Karabük, KahramanmaraĢ, Karaman, Kars, Kastamonu, Kayseri, KırĢehir, Kütahya, Manisa, Muğla (ŋ), NevĢehir, Ordu, Rize, Sivas, Tokat, Trabzon, Tunceli, UĢak, Zonguldak ağızları.

ünsüzü: Kalın ünlülerle hece kuran ön damak ünsüzüdür. Yabancı dilden alınan kelimelerde görülür. Türkiye Türkçesi ağızlarının bazılarında „P‟ ve „^ ‟ Ģeklinde kullanılmaktadır.

" ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Afyon (P), Ardahan, Bilecik, Çankırı, Edirne, Elazığ, Kars, Kastamonu, Kırıkkale, KırĢehir, Ordu, Rize (_^), Sakarya, Tokat, UĢak (^), Van ağızları.

» ünsüzü: DüĢmek üzere olan „r‟ dir.

» ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adıyaman, Afyon (ŗ), Ankara, Antalya, Çankırı, Giresun, Karaman, Kars, Kastamonu, NevĢehir, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon ağızları.

6 ünlüsü: Boğumlanması sırasında titrekliği normal r ünsüzünden daha da fazla uzatılan ünsüzdür. Türkiye Türkçesi ağızlarının bazılarında „ṟ‟, „Í‟ Ģeklinde kullanılmıĢtır.

6 ünlüsünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Balıkesir (ṟ), Bilecik (Í), Edirne, Elazığ, Kars (ṟ), Kastamonu, Ordu, Tokat, Trabzon ağızları.

ḷ ünsüzü: Art veya yarı art ünlülerle hece kuran akıcı, sızıcı, ötümlü art damak ünsüzüdür.

ḷ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adıyaman, Amasya, Antalya, Karabük, KahramanmaraĢ ağızları.

24

K ünsüzü: k ile g arası süreksiz, yarı tonlu ön damak ünsüzüdür.

K ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Afyon, Amasya, Antalya, Ardahan, Balıkesir, Bilecik, Çankırı, Elazığ, Giresun, Hatay, Isparta, KahramanmaraĢ, Kastamonu, KırĢehir, Kütahya, Malatya, Manisa, Muğla, MuĢ, Ordu, Rize (>), Tokat, Trabzon, Tunceli, Van ağızları.

Ḳ ünsüzü: ḳ ile ġ arası süreksiz, yarı tonlu ünsüzdür. Türkiye Türkçesi ağızlarının bazılarında „K ‟ „ ‟ Ģeklinde gösterilmiĢtir.

Ḳ ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Amasya, Antalya, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bilecik, Çankırı, Elazığ, Giresun, Hatay (K ), Isparta ( ), Karabük, KahramanmaraĢ, Kastamonu, KırĢehir, Kütahya, Muğla, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Tunceli, Van ağızları.

P: b ile p arası süreksiz, patlayıcı, yarı tonlu dudak ünsüzüdür.

P ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Afyon, Amasya, Anamur, Antalya, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bartın, Bilecik, Çankırı, Elazığ, Erzincan, Giresun, Hatay, Isparta, Karabük, KahramanmaraĢ, Karaman, Kastamonu, Kırıkkale, KırĢehir, Kütahya, Manisa, Muğla, MuĢ, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Tunceli, Van ağızları.

Ç ünsüzü: c ile ç arası yarı tonlu ünsüzdür.

Ç ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adıyaman, Afyon, Anamur, Antalya, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Çankırı, Elazığ, Giresun, Hatay, Isparta, KahramanmaraĢ, Kastamonu, Kırıkkale, Manisa, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Tunceli, Van ağızları.

F: f ile v arası bir sesi karĢılar.

F ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Afyon, Amasya, Anamur, Antalya, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bartın, Çankırı, Elazığ, Giresun, Karabük, KahramanmaraĢ, Karaman, Kastamonu, Kırıkkale, Manisa, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Tunceli, UĢak, Van, Zonguldak ağızları.

S: s ile z arası katı, sızıcı diĢ ünsüzüdür.

S ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Afyon, Amasya, Antalya, Balıkesir, Çankırı, Giresun, KahramanmaraĢ, Karaman, Kastamonu, Manisa, MuĢ, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, UĢak, Van ağızları.

T ünsüzü: d ile t arası yarı tonlu ünsüzdür.

T ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adana, Afyon, Amasya, Antalya, Ardahan, Aydın, Balıkesir, Bartın, Bilecik, Çankırı, Giresun, Isparta, Karabük,

KahramanmaraĢ, Karaman, Kastamonu, KırĢehir, Kütahya, Manisa, Muğla, MuĢ, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Tunceli, UĢak, Van, Zonguldak ağızları.

v ünsüzü: Çift dudak v‟ si olan ünsüzüdür. Bazı Türkiye Türkçesi ağızlarında „w‟ Ģeklinde kullanılmıĢtır.

v ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Adıyaman, Afyon (w), Amasya, Ankara, Antalya, Balıkesir, Bartın, Erzincan (w), Giresun, Karabük, Kırıkkale, Ordu, Sivas, Tokat, Trabzon, Tunceli, Zonguldak ağızları.

ń ünsüzü: Normal n ünsüzüne göre daha ince Ģekilde boğumlanan ünsüzdür. ń ünsüzünün kullanıldığı Türkiye Türkçesi ağızları: Kayseri