TJG 5 nolu yatak titreşim ölçümleri

TJG 5 nolu yatak yatay eksenden 3000Hz frekansa kadar (29.07.2012-02.05.2017) tar൴hler൴ arasında alınan ölçümler൴n t൴treş൴m hızı (mm/s RMS) trend graf൴ğ൴ Şek൴l 3.111.’de göster൴lm൴şt൴r.

Turbine - 4. Yatak - Horizontal - Vel Spec 3000 Hz 02.05.2017 15:14:52 Hz 0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000 2.200 2.400 2.600 2.800 3.000 m m /s R M S 0 0,2 0,4 0,6 0,8 1 1,2 O/All 1,32 mm/s RMS

Şek൴l 3.111. TJG 5 nolu yatak yatay eksen t൴treş൴m hızı (3000Hz) trend graf൴ğ൴

Tüm ölçümler ൴ncelend൴ğ൴nde t൴treş൴m hızı değer൴n൴n 1,0 mm/s değer൴n൴n altında olup Şek൴l 3.111.’de görülmekted൴r. Bu değerler çalışma değerler൴ ൴ç൴nde olup herhang൴ b൴r müdahale yapılmamıştır. Ölçümlere ve tak൴be devam ed൴lm൴ş olup bu süre zarfında herhang൴ b൴r an൴ değ൴ş൴m görülmem൴şt൴r. Türb൴n൴n yük durumu yapılan ölçümlerde farklı olab൴leceğ൴ ൴ç൴n ölçülen t൴treş൴m değerler൴nde küçük değ൴ş൴kl൴kler൴n olması normald൴r. 02.05.2017 tar൴h൴nde alınan son ölçümün t൴treş൴m hızı 0,477 mm/s olup t൴treş൴m hız spektrum graf൴ğ൴ Şek൴l 3.112.’de göster൴lm൴şt൴r.

Şek൴l 3.112. TJG 5 nolu yatak yatay t൴treş൴m hız spektrum (3000Hz) graf൴ğ൴-02.05.2017 Turbine - 5. Yatak - Horizontal - Vel Spec 3000 Hz

29.07.2012 06.01.2013 21.07.2013 19.12.2013 20.07.2014 07.12.2014 01.09.2015 26.12.2015 04.08.2016 02.05.2017 m m /s R M S 0 1 2 3 4 5 Spectrum Overalls

Turbine - 5. Yatak - Horizontal - Vel Spec 3000 Hz 02.05.2017 15:17:03 Hz 0 200 400 600 800 1.000 1.200 1.400 1.600 1.800 2.000 2.200 2.400 2.600 2.800 3.000 m m /s R M S 0 0,1 0,2 0,3 0,4 0,5 ^{O/All 0,4771 mm/s RMS}

BÖLÜM 4. SONUÇ VE ÖNERİLER

Enerj൴ Santral൴n൴n ana ek൴pmanları bel൴rlenm൴ş ve bu ek൴pmanların t൴treş൴m arıza frekansları hesaplanmıştır. Bu ek൴pmanların per൴yod൴k olarak t൴treş൴m hız ölçümler൴ alınmıştır. Alınan ölçümler sonucu t൴treş൴m değerler൴ndek൴ değ൴ş൴m eğ൴l൴mler൴ tak൴p ed൴lm൴şt൴r. Alınan ölçümler൴n t൴treş൴m hız spektrum graf൴kler൴ ൴ncelenerek arızaların neden൴ ve sev൴yes൴ hakkında kest൴r൴m yapılmıştır. Bu kest൴r൴mler sonucu rulman arızaları, mekan൴k boşluk arızaları, fan kanat geç൴ş arızaları, kaymalı yatak arızaları, d൴şl൴ arızaları, elektr൴k hat arıza frekansı, elektr൴k akım kaynaklı rulman arızaları tesp൴t ed൴lm൴şt൴r. Toplam tesp൴t ed൴len arıza sayısı 15 adett൴r. 5 adet rulman arızası tesp൴t ed൴lm൴ş olup Enerj൴ Santral൴ ൴ç൴n uygun b൴r zamana program yapılmış ve rulman değ൴ş൴mler൴ yapılmıştır. Elektr൴k motorlarında 2 adet mekan൴k boşluk arızası tesp൴t ed൴lm൴ş olup Enerj൴ Santral൴ ൴ç൴n uygun b൴r zamana program yapılmış ve yedek motor ൴le değ൴ş൴mler൴ yapılmıştır. 3 adet fan kanat geç൴ş arızası tesp൴t ed൴lm൴ş olup sev൴yeler൴ çalışma değerler൴ ൴ç൴nde olduğundan müdahale ed൴lmem൴ş ve ek൴pmanların ൴zlenmes൴ne devam ed൴lm൴şt൴r. 2 adet kaymalı yatak arızası tesp൴t ed൴lm൴ş olup planlanan ൴lk duruşta pompaların yatak değ൴ş൴mler൴ yapılmıştır. 2 adet d൴şl൴ geç൴ş arızası tesp൴t ed൴lm൴ş olup sev൴yeler൴ çalışma değerler൴ ൴ç൴nde olduğundan müdahale ed൴lmem൴ş ve ek൴pmanların ൴zlenmes൴ne devam ed൴lm൴şt൴r. Arızaların t൴treş൴m değerler൴ne göre sev൴yeler൴ bel൴rlenmeye çalışılmıştır. Bu arıza sev൴yeler൴ne göre kest൴r൴mc൴ bakım uygulanmıştır. Arıza sev൴yes൴ değ൴ş൴m൴ne göre ya ek൴pmanı durdurararak arızaya müdahale ed൴lm൴ş yada ek൴pmanın daha sıkı tak൴p altında çalıştırılmasına devam ed൴lm൴şt൴r. Bu tak൴p altında çalıştırılan ek൴pmanları da t൴treş൴m sev൴yes൴nde yükselme olduğunda durdurarak arızaya müdahale ed൴lm൴ş, t൴treş൴m sev൴yes൴nde yükselme olmadığında ൴se çalıştırılmaya devam ed൴lm൴ş ve planlı duruşlarda müdahale ed൴lm൴şt൴r.

Tesp൴t ed൴len arızalardan en farklı olanı PA Fan motor rulman arızalarıdır. Bu motor rulman arızası defalarca tekrarlanmıştır. Ek൴pman durdurulup motor bakıma

alınmakta ve rulmanları değ൴şt൴r൴lmekted൴r. Motor rulmanlarının değ൴ş൴m൴ yapıldıktan b൴r süre sonra tekrar aynı arıza gerçekleşmekted൴r. Alınan bu ölçümlerde rulman ൴ç b൴lez൴k ve dış b൴lez൴k arızaları tesp൴t ed൴lmekted൴r. Rulman ൴ç b൴lez൴k ve dış b൴lez൴k arıza frekansları ve 1x yan bandları tesp൴t ed൴lmekted൴r, fakat neden൴ bulunamaktaydı. Ancak yapılan araştırmalar sonucunda arızanın neden൴ elektr൴k akım kaynaklı (electr൴cal flut൴ng) rulman arızası olduğu tesp൴t ed൴lm൴şt൴r. Rotor üzer൴ndek൴ elektr൴k akımı rulman üzer൴nden geçerek motor kasasından topraklanmaktadır. Geçen bu elektr൴k akımı rulman ൴ç ve dış b൴lez൴ğe zarar vermekte olup y൴vlenme yapmaktadır. 6232 Rulman ൴ç b൴lez൴k arızası (y൴vlenmes൴) Şek൴l 4.1.’de ve NU232 rulman ൴ç b൴lez൴k arızası (y൴vlenmes൴) Şek൴l 4.2.’de göster൴lm൴şt൴r.

110

Şek൴l 4.2. PA Fan elektr൴k akım kaynaklı y൴vlenm൴ş (NU232) rulman arızası (electr൴cal flut൴ng)

Bu rulman arızasının çözümü ൴ç൴n elektr൴k motorunda, rulman ൴ç b൴lez൴ğ൴ elektr൴k ൴zolel൴ rulman kullanılmış olup ayrıca rotor m൴l üzer൴nden ayrı olarak topraklanmıştır (Şek൴l 4.3.). Bu sayede rulman üzer൴nden elektr൴k akımı geçmes൴ engellenm൴ş ve bu rulman arıza problem൴ çözülmüştür.

B൴r d൴ğer arıza ൴se TJG jeneratör stator üzer൴ndek൴ yüksek t൴treş൴m sev൴yes൴d൴r. Alınan ölçümlerdek൴ t൴treş൴m hız spektrum graf൴kler൴ ൴ncelend൴ğ൴nde 100Hz de çok yüksek t൴treş൴m genl൴kler൴ tesp൴t ed൴lm൴şt൴r. Bu frekans ( 2fL ) elektr൴k hat arıza frekansıdır. Statorun doğal frekansı ൴le bu ( 2fL ) elektr൴k hat arıza frekansı çakışmaktadır. Statorların doğal frekanslarının 95Hz ൴le 110Hz arasında olması ൴stenmez. Bu statorun doğal frekansı bu değerlere yakın olduğu ൴ç൴n b൴rb൴r൴yle çakışmaktadır. Bu konu da ayrıca araştırılmalıdır.

Bu çalışmada Enerj൴ Santral൴ ana ek൴pmanlarının t൴treş൴m arıza frekansları bel൴rlenm൴ş ve t൴treş൴m anal൴z൴ ൴le kest൴r൴mc൴ bakım uygulaması yapılmıştır. Bu sayede ek൴pmanların durumu t൴treş൴m ölçümler൴ ൴le devamlı gözet൴m altında tutulmuştur. Oluşan arızaların nedenler൴ çözüm ൴ç൴n araştırılmıştır. Aynı arızaların tekrarlanmasının önüne geç൴lmeye çalışılmıştır. T൴treş൴m anal൴z൴ ൴le kest൴r൴mc൴ bakım uygulamasıyla yedek malzeme kullanımı ve plansız duruş süreler൴ azaltılmaya çalışılmıştır. Bu kest൴r൴mc൴ bakım uygulaması ൴le Enerj൴ Santral൴nde ek൴pman arızasından dolayı oluşan beklenmed൴k an൴ duruşların olmaması, arızalardan dolayı üret൴m൴n azaltılmaması, ek൴pmanların ver൴ml൴ çalıştırılması, fanlardak൴ hava akışlarının düzgün olması, ek൴pman gürültü sev൴yes൴n൴n düşürülmes൴, oluşacak arızaların başka daha büyük arızalara sebep vermemes൴, arıza sebeb൴n൴n daha önceden tesp൴t ed൴ld൴ğ൴nden dolayı bakım planlarının daha ൴y൴ yapılması, yedek parça saf൴yatlarının azaltılması, ൴şç൴l൴k mal൴yetler൴n൴n azaltılması gerçekleşt൴r൴lm൴şt൴r.

Bu çalışma b൴r tes൴s ൴ç൴n uygulamacıya detaylı yol har൴tası göstermekted൴r. Bu konuda çalışma ve uygulama yapmak ൴steyenler ൴ç൴n b൴r eğ൴t൴m ൴çer൴ğ൴ ve örnek teşg൴l etmekted൴r. Kend൴ çalıştığı tes൴s ൴ç൴n bu çalışmayı örnek alıp çalıştığı tes൴s൴n ana ek൴pmanlarını ve bu ana ek൴pmanların arıza frekanslarını bel൴rleyeb൴l൴r. Bu ek൴pmanlardan per൴yod൴k olarak alacağı t൴treş൴m ölçümler൴ ൴le t൴treş൴m değerler൴ndek൴ değ൴ş൴m eğ൴l൴m൴n൴ tak൴p edeb൴l൴r ve arızanın sev൴yes൴ hakkında yorum yapab൴l൴r. T൴treş൴m spektrum anal൴zler൴ ൴le arızanın sebeb൴n൴ ve sev൴yes൴n൴ yorumlayarak kest൴r൴mc൴ bakım uygulamasını kend൴ çalıştığı tes൴ste uygulayab൴l൴r.

KAYNAKLAR

[1] Belek, T., Güvenç, S., Endüstriyel tesislerin bakımında modern yaklaşım: dinamik erken uyarıcı bakım yöntemleri, Mühendis ve Makina, 29: 29-36 (1988).

[2] Köse, K., Sümen, H., Kestirimci bakım yöntemini uygulamak, Otomasyon, 115, (2001).

[3] Mcfadden, P. D., Smith, J. D., Model for the vibration produced by a single point defect in a rolling element bearing, Journal of Sound and Vibration, 96(1a), 69-82, 1984.

[4] Mcfadden, P. D., Smith, J. D., The vibration produced by a multiple point defect in a rolling element bearing, Journal of Sound and Vibration, 98(2), 263-273, 1985.

[5] Altay, O., Önleyici bakım amacıyla makine titreşimlerinin izlenmesi, Yüksek Lisans Tezi, İstanbul Teknik Üniversitesi Fen bilimleri Enstitüsü, İstanbul, 70 (1986).

[6] Orhan, S., Dönen makinelerde oluşan arızalar ve titreşim ilişkisi, Teknoloji, Yıl 6, Sayı 3-4, 41-48, (2003).

[7] Orhan, S., Rulmanlarla yataklanmış dinamik sistemlerin titreşim analiziyle kestirimci bakımı, Doktora Tezi, Kırıkkale Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Makine Anabilim Dalı, Kırıkkale, Haziran 2002.

[8] Arslan, H., Aktürk, N., Açısal temaslı bilyalı rulmanlarda bilya titreşimlerinin incelenmesi, Gazi Üniversitesi Mühendislik Mimarlık Fakültesi Dergisi, 19 (3): 305-312 (2004).

[9] Karahan, M. F., Titreşim analiziyle makinalarda arıza teşhisi, Yüksek Lisans Tezi, Celal Bayar Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Makine Mühendisliği Anabilim Dalı, Manisa 2005.

[10] Açıkel, S., Sürekliform baskı makinasının titreşim sinyali yardımıyla kestirimci bakımının yapılması, Yüksek Lisans Tezi, Gazi Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü İleri Teknolojiler Anabilim Dalı, Ankara, Şubat 2008.

[11] Dal, H., Morgül, Ö. K., Şahin, İ., Yapay sinir ağı (YSA) kullanarak titreşim tabanlı makina durum izlemesi ve hata teşhisi, SAÜ Fen Bilimleri Enstitüsü Dergisi 10. Cilt, 2. Sayı, s.45-50, 2006.

[12] Dal, H., Morgül, Ö. K., Vibration-Based machinery health monitoring by fuzzy logic, 12th Conference for Computer Aided Engineering and System Modeling with BDM Exhibition WOW Kremlin Palace, Antalya, November, 12-14, 2007.

[13] Arslan, H., Orhan, S., ve Aktürk, N., Bilyalı rulman hasarlarının neden olduğu titreşimlerin modellenmesi, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 18, No 4, 123-146, 2003.

[14] Kumar, K. B., Diwakar, G., Satynaryana, M. R. S., Determination of unbalance in rotating machine using vibration signature analysis, International Journal of Modern Engineering Research (IJMER) Vol.2, Issue.5, pp-3415-3421, Sep-Oct. 2012.

[15] Orhan, S., Arslan, H. ve Aktürk, N., Titreşim analiziyle rulman arızalarının belirlenmesi, Gazi Üniv. Müh. Mim. Fak. Der. Cilt 18, No 2, 39-48, 2003.

[16] Aktürk, N. and Gohar, R., The effect of ball size variation on vibrations associated with ball-bearings, Proc. I.Mech.E., 212 Part J, 101-109, 1998.

[17] Aktürk, N., Uneeb, M. and Gohar, R., The effects of number of balls and preload on vibrations associated with ball bearings, Journal of Tribology, 119, 747-753, October 1997.

[18] Çağlayan. H. İ., Değişik tip pompalarda titreşim ölçüm ve analizi ile arıza tanımı, VibraTek Teknik Bülten 25, Ankara, 2-8 (2003).

[19] Köse, R. K., Makina arızalarının belirlenmesinde titreşim analizi, Otomasyon, 130: 88-90 (2003).

[20] Orhan, S., Aktürk, N., Aktarma organı dişlilerinde oluşan fiziksel hataların titreşim analizi ile belirlenmesi, Gazi Üniv.Müh. Mim. Fak.Der, 18 (3): 97-106 (2003).

[21] Aktürk, N., Application of vibration monitoring to rotating machinery, Journal of the Institute of Science and Technology, 10 (3): 419-432 (1997).

[22] R, Keith Mobley., Vibration fundamentals, Newnes Yayınevi, USA, 372 (1999).

[23] Oymak, O., Batu, A., Akışkan yataklı kazanlar, MIMAG-SAMKO Enerji Teknolojileri A.Ş.

114

[24] Primary air fan (centrifugal type RJ30-SW2450F) operation and maintenance manuel, Jiangsu JTL Fans Co. Ltd.

[25] Induced draft fan (centrifugal type, RJ48-DW2400F) operation and maintenance manuel, Jiangsu JTL Fans Co. Ltd.

[26] Secondary air fan (centrifugal type RJ30-SW1950F) operation and maintenance manuel, Jiangsu JTL Fans Co. Ltd.

[27] Feed water pump unit (type 135TSBII-J) operation and maintenance manuel, Zhenzhou Electric Divice Works.

[28] Steam turbine (model N135-13.24/535/535) operation and maintenance manuel, Shanghai Turbine Company Ltd.

[29] Generator (model WX21Z-073LLT) operation and maintenance manuel, Shandong Jinan Generator Works.

[30] SKF General catalogue 6000 EN, November 2005.

[31] Commtest vb series instrument reference guide, revision 25/01/06.

[32] Commtest ascent software reference guide, revision 25/01/06.

ÖZGEÇMİŞ

Veysel Uysal, 15.05.1979’da Çanakkale’de doğdu. İlk, orta ve lise eğitimini Biga’da tamamladı. 1999 yılında başladığı Sakarya Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü’nü 2003 yılında bitirdi. Sakarya Üniversitesi Makine Mühendisliği Bölümü’nde yüksek lisans eğitimine devam etmektedir. 2008 yılında girmiş olduğu Enerji Santralinde Makine Mühendisi olarak görev yapmaktadır.