Yatırımların ve İstihdamın Teşviki Hakkında Kanuna Göre Turizm Teşvikleri

teşviki uygulayarak, enerji desteği sağlayarak ve yatırım için bedelsiz arsa ve arazi tahsis ederek, yatırım ve istihdam olanaklarını arttırmaktır (Resmi Gazete, 2004, Sayı: 25365).

Teşvik unsurlarından faydalandırma açısından Türkiye 6 farklı bölgeye ayrılmıştır. Bu ayırım, her ilin sosyo-ekonomik gelişmişlik düzeyi göz önüne alınarak yapılmış ve 2012/3305 sayılı Karar’ın 1 numaralı ekinde gösterilmiştir. Bahsedilen ek Tablo 2.7’de gösterilmiştir (Gökmen ve Kartaloğlu, 2012: 31).

Tablo 2.7 Teşvik Uygulamalarına Göre Bölgeler

Teşvikin sağlanacağı sektörler, illerin sahip olduğu potansiyel ile ekonomik ölçek büyüklüğü baz alınarak belirlenmiştir (AKİB, 2015: 5).

Turizm sektöründe bölgesel teşviklerden İstanbul ili hariç tüm bölgelerde yapılması planlanan 3 yıldızlı ya da üzerindeki tesislere yönelik yatırımlar faydalanabilmektedir. 6. bölge için ise 500.000 TL asgari yatırım tutarı koşulunu sağlayan yatırımcılar, bunun dışında herhangi bir şart aranmadan teşvik belgesine sahip olabilmektedir (Ertürk, 2012: 1).

Her bölgenin her teşvik türünden yararlanması mümkün değildir. Bölgesel teşviklerden yararlanabilecek yatırım konuları ve asgari yatırım tutarları her il grubu için ayrıntılı bir şekilde belirlenmiştir. Bölgesel teşvik uygulamalarından belirlenen koşullara bağlı kalındığı takdirde yararlanılmaktadır. Teşvik uygulamaları her ne kadar bölgelere ayrılsa da temelde il düzeyinde bir farklılaşma getirmektedir (Güleç, 2012: 196). Bölgelerin yararlanabileceği teşvik türleri Tablo 2.8’de gösterilmiştir.

Tablo 2.8 Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar Kapsamında Sağlanan Teşvik Türlerinin Bölgelere Göre Dağılımı

1. Bölge 2. Bölge 3. Bölge 4. Bölge 5. Bölge 6. Bölge

Gümrük Vergisi

İstisnası _{Var Var Var Var Var Var}

KDV İstisnası Var Var Var Var Var Var

Vergi İndirimi Var (İstanbul hariç) _{Var Var Var Var Var}

Sigorta Primi İşveren

Desteği Var (İstanbul

hariç)

Var Var Var Var Var

Yatırım Yeri Tahsisi _{Var (İstanbul} hariç)

Var Var Var Var Var

Faiz Desteği Yok Yok Var Var Var Var

Sigorta Primi Desteği Yok Yok Yok Yok Yok Var

Gelir Vergisi Stopajı Yok Yok Yok Yok Yok Var

Kaynak: Ertürk, 2012: 3

2.10.3.1 Gelir Vergisi Stopajı Teşviki

Teşvikin temel amacı işverenlerin üstlendiği istihdam maliyetini düşürmektir. Teşvikin uygulamaya geçmesiyle özellikle daha az gelişmiş bölgelerde istihdamın ve

yapılacak yatırımların sayısının artması hedeflenmektedir (Gökmen ve Kartaloğlu, 2012: 361).

5084 sayılı Kanunun 14. maddesine göre 6. bölgede yapılacak yatırımlarda kayıtlı istihdam sayısını geçmemek şartıyla, çalışanların ücretlerinin asgari ücrete tekabül eden kısmı üzerinden hesaplanan gelir vergisi, yatırımın kısmen ya da tamamen faaliyete geçtiği tarihten itibaren on yıl süreyle verilecek muhtasar beyanname üzerinden tahakkuk eden vergiden terkin edilmektedir (KTB, 2012: 38). Bu kapsamda asgari ücret üzerinden hesaplanan gelir vergisinin; organize sanayi ya da endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni tahakkuk eden vergiden terkin edilmektedir (Resmi Gazete, 2004, Sayı: 25365).

2.10.3.2 Sigorta Primi İşveren Paylarında Teşvik

Sigorta primi işveren payı teşviki, teşvik belgesi olan yatırımcıların ödemeleri zorunlu olan sigorta primi işveren payının asgari ücrete tekabül eden kısmının Bakanlık tarafından karşılanması şeklinde verilmektedir (Resmi Gazete, 2012, Sayı: 28328).

Yeni teşvik sistemimizde büyük ölçekli yatırımlar, stratejik yatırımlar ve bölgesel teşvik uygulamaları kapsamında desteklenen yatırımlar bu teşvik unsurundan faydalanabilmektedir. Stratejik yatırım kapsamındaki işletmeler bu destekten 6. bölgede yaptıkları yatırımlar için 10 yıl süreyle, diğer bölgelerde yaptıkları yatırımlar için ise 7 yıl süreyle faydalanmaktadırlar (Resmi Gazete, 2012, Sayı: 28328).

İşveren payına ait primlerin teşvik kapsamında karşılanması için işverenlerin çalıştırdığı sigortalı çalışanlarla ilgili olarak her ay düzenlediği prim ve hizmet belgelerini belirlenen yasal süre içinde Sosyal Güvenlik Kurumu’na vermesi gerekmektedir. Bunun yanında işletmenin sigortalı çalışanlarının tümüne ait sigorta primlerinin sigortalı payına tekabül eden tutar ile Bakanlık tarafından karşılanmayan işveren payına ait tutarın belirlenen yasal süre içinde ödenmiş olması zorunluluktur. Primlerin geç ödenmesi durumunda, gecikmeden kaynaklanan zam işverenden tahsil edilmektedir. İşverenin daha önceden Sosyal Güvenlik Kurumu’na borcu olması ya da çalışanlara yönelik sigorta primlerinin düzenli ödenmemesi durumunda ilgili teşvikten yararlanamamaktadır (KTB, 2012: 37).

Bu teşvik, komple yeni yatırımlarda, ilgili yatırımla sağlanan istihdam için uygulanırken diğer yatırım türlerinde mevcut sayıya eklenen istihdam için uygulanmaktadır. Komple yeni yatırımın dışında kalan yatırım türlerinde, hizmet belgesinde kayıtlı olan çalışan sayısının mevcut istihdamdan az olması durumunda ilgili ay için prim desteği uygulanmamaktadır (Gökmen ve Kartaloğlu, 2012: 374).

Tüm bölgelerde sigorta primi işveren payı teşviki uygulanabilmektedir. Ancak 1. ve 2. bölgede bu teşvikin uygulanabilmesi için 31.12.2013 tarihinden önce yatırıma başlanmış olması gerekmektedir. Bu tarihten sonraki yatırımlar için 1.ve 2. bölgelere söz konusu teşvik uygulanmamaktadır. Stratejik yatırımlarda teşvik tutarı, bölge ayrımı olmaksızın sabit yatırım tutarının % 15’ini geçememektedir (Gökmen ve Kartaloğlu, 2012: 375).

Devletin işveren primini karşılaması, işçilik maliyetlerinin yüksek olduğu ve rekabet gücünün zayıfladığı, emek yoğun yapıya sahip sektörleri daha cazip hale getirmektedir. Bu nedenle yeni teşvik sisteminde ilgili teşvikin uygulama alanı genişletilmiş ve süresi uzatılmıştır (Akdeve ve Karagöl, 2013: 343). Kanun kapsamında organize sanayi ya da endüstri bölgelerinde kurulu iş yerleri için sigorta primi işveren payının tamamı, diğer yerlerdeki iş yerleri için yüzde sekseni Hazine tarafından karşılanmaktadır (Resmi Gazete, 2004, Sayı: 25365).

Ayrıca 2016 yılı itibariye asgari ücretin 1.300 TL olarak kabul edilmesi ile birlikte işverenlerin maliyetlerinde ciddi bir artış meydana gelmiştir. Bu nedenle işletmelerin rekabet gücünün arttırılması ve kayıtlı istihdamın korunması amacıyla 5510 sayılı Kanuna eklenen geçici 68 inci madde ile asgari ücretle çalışan personel başına 100 TL sigorta primi desteği sağlanmaktadır.

2.10.3.3 Enerji Desteği

5084 sayılı Kanun uyarınca, 01.04.2005 tarihinde itibaren faaliyete başlayan ve asgari on işçi çalıştıran işletmeler ile bu tarihten önce faaliyete başlamış ve asgari on işçi çalıştıran işletmelerden; turizm konaklama tesisi faaliyetinde bulunan işletmelerin elektrik enerjisi giderlerinin %20’si Hazine tarafından karşılanmaktadır. Bu orana, 01.04.2005 tarihinden sonra faaliyete başlayan işletmelerde asgari sayıdan sonraki her bir işçi için, 01.04.2005 tarihinden önce faaliyete geçmiş işletmelerde ise bu tarihten sonra işe başlayan ve asgari işçi sayısından sonraki her bir işçi için 0,5 puan eklenmektedir.

2.10.3.4 Yatırım Yeri Tahsisi

5084 sayılı Kanunun 16. maddesinde, Maliye Bakanlığı tarafından düzenlenen teşvik belgesine sahip büyük ölçekli yatırımlar, stratejik yatırımlar ve bölgesel desteklerden yararlanacak yatırımlar için, Bakanlık tarafından belirlenen usul ve esaslar kapsamında yatırım yeri tahsis edilebileceği belirtilmektedir (Gökmen ve Kartaloğlu, 2012: 401).

Yapılması planlanan yatırımın toplam tutarı taşınmazın rayiç bedelinin turizm yatırımları için iki katından fazla olması halinde 49 yıllığına irtifak hakkı tesis edilebilmektedir. Tahsis gerçekleştirildikten sonra yatırımcı, taşınmazın emlak vergisi

değerinin % 3’ü oranında ilk yıl bedelini ödemekle, yatırımı planlanan süre içinde tamamlamakla ve faaliyete başlanmasından itibaren beş yıl süresince teşvik belgesinde belirtilen istihdam sayısını korumakla yükümlüdür (Gümüş, 2013: 106).

2.10.4 Yatırımlarda Devlet Yardımları Hakkında Karar ile Sağlanan Turizm Teşvikleri