Yapılmakta Olan Yatırımlar

“Yapımı süren ve dönem sonu itibariyle henüz tamamlanmamış bulunan sabit kıymetlere ilişkin harcamalar bilançonun duran varlıklar bölümünde, yapılmakta olan yatırımlar içinde gösterilir. Yapılmakta olan yatırımların ilgili olduğu iktisadi kıymetlerin maliyet teşekkülü aktife alınma (tamamlanma) döneminde yapılır.

İşletmenin yaptığı birden çok yatırım varsa bunlara ilişkin maliyet unsurları bilançonun bu kalemi ayrıntısında ayrıca takip edilir. ¹¹

11http://uye.yaklasim.com/FileZone/yaklasim/Ucretsiz_Ekler/Dönem%20Sonu/ek_20 1201/2f.htm adresinden alınmıştır

15

2.2.2. Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi

Maddi duran varlıkların muhasebeleştirilmesine ilişkin önemli iki düzenleme ise Vergi Usul Kanunu’nun 163 ve Gelir Vergisi Kanunu’nun 187 nolu Genel Tebliğ’leridir. Buna göre 163 sıra nolu VUK Genel Tebliğinde yer alan “1.

Yatırımların finansmanında kullanılan kredilerle ilgili faizlerden kuruluş dönemine ait olanların sabit kıymetle birlikte amortisman yoluyla itfa edilmek üzere yatırım maliyetine eklenmesi gerekmekte; işletme dönemine ait olanların ise, ilgili bulundukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyete intikal ettirilmek suretiyle amortismana tabi tutulması, 2. Döviz kredisi kullanılarak yurt dışından sabit kıymet ithal edilmesi sırasında veya sonradan bu kıymetlere ilişkin borç taksitlerinin değerlemesi dolayısıyla ortaya çıkan kur farklarından, sabit kıymetin iktisap edildiği dönem sonuna kadar olanların, kıymetin maliyetine eklenmesi zorunlu bulunmakta;

aynı kıymetlerle ilgili söz konusu dönemden sonra ortaya çıkan kur farklarının ise, ait oldukları yıllarda doğrudan gider yazılması ya da maliyete intikal ettirilerek amortisman konusu yapılması” gerektiği ve 187 sıra nolu Gelir Vergisi Genel Tebliğinde yer alan “Yatırım indirimi konusuna giren aktif değerlerin finansmanında kullanılan krediler nedeniyle doğan kur farkları ve faizler, yatırıma konu iktisadi kıymetlerin maliyet unsuru olduğundan, yatırım indirimi kapsamına girmektedir.

Buna göre, yatırım konusu iktisadi kıymetlerin aktife alındığı dönemin sonuna kadar ortaya çıkan ve maliyete intikal ettirilen kur farkları ve faizlere yatırım indirimi uygulanır. Ancak, yatırım konusu iktisadi kıymetlerin aktifleştirilerek üzerinden amortisman ayrılabilir hale geldiği dönemi izleyen dönemden itibaren, bunlarla ilgili olarak ortaya çıkan kur farkları ve faizlere yatırım indirimi uygulanması mümkün değildir.” şeklinde, hükümleri içermektedir. Buna göre, maddi duran varlık ediniminde kullanılan kredilerin faizleri ve kur farkları, ilgili varlığın

16

aktife alındığı dönemin sonuna kadar maliyete ilave edilecek, sonraki döneme ait olanlar ya maliyete ilave edilecek, ya da gider yazılacaktır.¹²

2.2.3. Maddi Duran Varlıkların Amortisman Uygulaması

Amortisman, varlığın amortismana tabi tutarının, yararlı ömrü süresince sistematik bir şekilde dağıtılmasını ifade eder. Amortisman uygulaması bir muhasebe uygulaması olası ötesinde, nakit çıkışı gerektirmeyen gider olması sebebiyle oluşturduğu fonlar ile işletmelerin sürekliliklerini sağlamaya katkıda bulunmaktadır.¹³

Vergi Usul Kanununun 313. maddesine göre Amortismanın konusu “İşletmede bir yıldan fazla kullanılan ve yıpranmaya, aşınmaya veya kıymetten düşmeye maruz bulunan gayrimenkullerle 269’uncu madde gereğince gayrimenkul gibi değerlenen iktisadi kıymetlerin, alet, edavat, mefruşat, demirbaş ve sinema filmlerinin birinci kısımdaki esaslara göre tespit edilen değerinin bu Kanun hükümlerine göre yok edilmesi amortisman mevzuunu teşkil eder.

”Yine aynı maddenin 3ncü fıkrasında yer alan “değeri 50.000.000 lirayı aşmayan peştamallıklar ile işletmede kullanılan ve değeri 50.000.000 lirayı aşmayan alet, edevat, mefruşat ve demirbaşlar amortismana tabi tutulmayarak doğrudan doğruya gider yazılabilir. İktisadi ve teknik bakımdan bütünlük arz edenlerde bu had

12 KARADAŞ, Ş. (17 Nisan 2012). ''Ufrs Ve Tdhp Kapsaminda Maddi Duran Varlıkların Muhasebeleştirilmesi Ve Amortisman Uygulamaları''.

13 ÖRTEN, R., & BAYIRLI, R. (2007). ''TMS-16 Maddi Duran Varlık Standardına göre amortisman ayırma ve muhasebe uygulamaları''. Yaklaşım Dergisi , Nisan Sayısı.

17

topluca dikkate alınır” şeklindeki hükümle birlikte değeri 700,-YTL’yi aşan maddi duran varlıklar, aktifleştirme yolu ile muhasebeleştirilecektir.

Amortisman yolu ile itfa edilme yöntemlerinin belirlenmesinde ise, Vergi Usul Kanunun 315 ve 317. nci maddelerince düzenlenmiştir. Bu maddelere göre amortisman yoluyla itfa edilme yöntemleri şöyledir.

 Normal Amortisman ; Mükellefler amortismana tâbi iktisadî kıymetlerini Maliye Bakanlığının tespit ve ilân edeceği oranlar üzerinden itfa ederler. İlân edilecek oranların tespitinde iktisadî kıymetlerin faydalı ömürleri dikkate alınır. (VUK 315)

 Azalan Bakiyeler Usulüyle Amortisman ; Her yıl, üzerinden amortisman hesaplanacak değer, evvelce ayrılmış olan amortismanlar toplamının tenzili suretiyle tespit olunur. Enflasyon düzeltmesi yapılan dönemlerde, üzerinden amortisman ayrılacak değer, amortismana tâbi iktisadî kıymetin düzeltilmiş değerinden daha evvel ayrılmış olan amortismanların toplamının taşınmış değerleri indirilmek suretiyle tespit edilir. Bu usulde uygulanacak amortisman oranı % 50’yi geçmemek üzere normal amortisman oranının iki katıdır.(VUK mükerrer 315)

 Fevkalade Amortisman ; Yangın, deprem, su basması gibi afetler neticesinde değerini tamamen veya kısmen kaybeden; Yeni icatlar dolayısı ile teknik verim ve kıymetleri düşerek tamamen veya kısmen kullanılmaz bir hale gelen; Cebri çalışmaya tabi tutuldukları için normalden fazla aşınma ve yıpranmaya maruz kalan; Menkul ve gayrimenkullerle haklara, mükelleflerin müracaatları üzerine ve ilgili bakanlıkların mütalaası alınmak suretiyle, Maliye Bakanlığınca her işletme için işin mahiyetine göre ayrı ayrı belli edilen “Fevkalade ekonomik ve teknik amortisman nispetleri” uygulanır.

(VUK 317)

18

Amortismana tabi maddi duran varlıkların yukarıdaki belirtilen amortisman yöntemlerinden biri ile sistematik olarak itfa edilmesine ilişkin olarak çeşitli faydalı ömür süreleri tespit edilmiştir. Bu süreler Vergi Usul Kanunun 333, 337, 339, 369, 389 ve 399 sıra nolu genel tebliğleri ile düzenlenmiştir. İşletmeler, amortismana tabi varlıklarını belirlenen faydalı ömür sürelerine göre itfa etmeleri gerekmektedir.¹⁴

14 Vergi Usul Kanunu md : 313 , 315 , 317. (2015).http://www.gib.gov.tr/gibmevzuat adresinden alınmıştır

19

BÖLÜM 3

MADDİ DURAN VARLIKLARIN TURKİYE FİNANSAL RAPORLAMA STANDARTLARI İLE VERGİ USUL

KANUNLARI AÇISINDAN KARŞILASTIRILMALI İNCELENMESİ

Çalışmanın bu bölümünde maddi duran varlıklara ilişkin Vergi Usul Kanunları ve Türkiye Finansal Raporlama Standartlarının uygulama örnekleri ile karşılaştırılmalı olarak incelenmesi yapılacaktır.