Yapı Denetimi

İnşaat sürecinde yapılan imalatlar bağımsız denetim kuruluşları, müellifler ve ilgili idareler tarafından kontrol edilerek yasal düzenlemelere aykırı imalatların önüne geçmek amaçlanmaktadır. İmar mevzuatı kapsamında inşaat aşamasında bilgi sahibi olunması gereken birçok yasa ve yönetmelik bulunmaktadır. Bunlardan en önemlileri 4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun, Yapı Denetimi Uygulama Usül ve

72

Esasları Yönetmeliği ve Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği'dir. Yapı denetimi uygulama yönetmelikleri, uygulamada karşılaşılan sorunlara çözüm üretmek için yürürlüğe konulmuştur.

4708 sayılı Yapı Denetimi Hakkında Kanun 13.07.2001 tarihinde 24461 sayılı Resmi Gazete'de yayınlanarak yürürlüğe girmiştir. Bu kanun;

a) 03.05.1985 tarihli ve 3194 sayılı İmar Kanunu'nun 26. maddesinde belirtilen kamuya ait yapı ve tesisler ile 27. maddesinde belirtilen ruhsata tabi olmayan yapılar,

b) Bodrum katı dışında en çok iki katlı ve yapı inşaat alanı toplam 200 metrekareyi geçmeyen müstakil yapılar,

c) Entegre tesis niteliğinde olmayan tarım ve hayvancılık amaçlı yapı ve tesisler, d) Köy yerleşik alanlarında, belediye ve mücavir alan sınırları içinde olmayan iskân dışı alanlarda ve nüfusu 5000’in altında olan belediyelerin belediye ve mücavir alan sınırları içinde bodrum katı ve çatı arası dışında en çok iki katlı ve yalnızca bir bodrum katın inşaat alanı hesaba katılmaksızın toplam inşaat alanı 500 metrekareyi geçmeyen konut yapıları ile bunların kömürlük, otopark, depo gibi müştemilatı,

hariç olmak üzere, belediye ve mücavir alan sınırları içinde ve dışında kalan yerlerde yapılacak yapıların denetimini kapsar (Madde 1).

Bu kanunun amacı; can ve mal güvenliğini temin etmek için, imar plânına, fen, sanat ve sağlık kurallarına, standartlara uygun kaliteli yapı yapılması için proje ve yapı denetimini sağlamak ve yapı denetimine ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

73

Yapı Denetimi Hakkında Kanun'un diğer amaçları;

 Yapıda can ve mal güvenliğini sağlayarak ekonomik ve sosyal kayıpları azaltmak,

 Yapı kalitesini artırmak, ekonomik ömrü uzatmak, bakım ve onarım maliyetlerini azaltmak,

 Afetlere dayanıklı ve çağdaş standartlarda yapı üretmek,

 Yapı denetim sistemi içinde görev alan yapı müteahhidi, şantiye şefi, proje müellifi, laboratuar görevlileri, yapı denetim kuruluşları, denetçi mühendis ve mimarlar gibi yapı sorumlularına etkin görevler vermek,

 Uzmanlaşma kavramı üzerinde durularak, mühendislik ve mimarlık hizmetlerinin kalitesini yükseltmek,

 Yapılaşma sürecinde kanun denetiminin etkinliğini artırmak

olarak özetlenebilir. İnşaat aşamasında yasal süreç yönetimi kapsamında yapı sorumluları Şekil 15'te şematik olarak gösterilmiştir.

Şekil 3. 10: Yapı Sorumluları

(Çalışma kapsamında geliştirilmiştir)

Fenni Mesul (Yapı Denetim Kuruluşları) Yapı müteahhidi (Yüklenici) ve Şantiye Şefi Proje Müellifleri İlgili İdare Yapı Sahibi

74

Yapı denetim kuruluşları 4708 sayılı kanuna göre aşağıda belirtilen görevleri yerine getirmekle yükümlüdür:

a) Proje müelliflerince hazırlanan, yapının inşa edileceği arsa veya arazinin zemin ve temel raporları ile uygulama projelerini ilgili mevzuata göre incelemek, proje müelliflerince hazırlanarak doğrudan kendilerine teslim edilen uygulama projesi ve hesaplarını kontrol ederek, ilgili idareler dışında başka bir kurum veya kuruluşun vize veya onayına tabi tutulmadan, ilgili idareye uygunluk görüşünü bildirmek,

b) Yapı denetimini üstlendiğine dair ilgili idareye taahhütname vermek, yapı ruhsatının ilgili bölümünü imzalamak, bu yapıya ilişkin bilgileri yapı ruhsatı düzenleme tarihinden itibaren yedi gün içinde Bakanlığa bildirmek,

c) Yapının, ruhsat ve ekleri ile mevzuata uygun olarak yapılmasını denetlemek, d) Yapım işlerinde kullanılan malzemeler ile imalatın proje, teknik şartname ve

standartlara uygunluğunu kontrol etmek ve sonuçlarını belgelendirmek, malzemeler ve imalatla ilgili deneyleri yaptırmak,

e) Yapılan tüm denetim hizmetlerine ilişkin belgelerin bir nüshasını ilgili idareye vermek, denetimleri sırasında yapıda kullanılan malzeme ve imalatın teknik şartname ve standartlara aykırı olduklarını belirledikleri takdirde, durumu bir rapor ile ilgili idareye ve il sanayi ve/veya ticaret müdürlüklerine bildirmek,

f) İş yerinde, iş güvenliği ve işçi sağlığı konusunda gerekli tedbirlerin alınması için yapı müteahhidini yazılı olarak uyarmak, uyarıya uyulmadığı takdirde durumu ilgili bölge çalışma müdürlüğüne bildirmek,

g) Ruhsat ve eklerine aykırı uygulama yapılması halinde durumu üç iş günü içinde ilgili idareye bildirmek,

75

h) Yapının ruhsat eki projelerine uygun olarak kısmen veya tamamen bitirildiğine dair ilgili idareye rapor vermek,

i) Zemin, malzeme ve imalata ilişkin deneyleri, şartname ve standartlara uygun olarak laboratuarlarda yaptırmak (Madde 2).

Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği'ne göre yapı sorumlularının yerine getirmekle yükümlü olduğu unsurlar belirtilmiştir. Bu yönetmelikte, ilgili idare, yapı denetim kuruluşu, denetçi, kontrol elemanı, yardımcı kontrol elemanı, proje müellifi, yapı müteahhidi (yüklenici) ve yapı sahibinin görev ve sorumlulukları Madde 4, 5, 6, 7, 8 ve 9'da tanımlanmıştır. İnşaat aşamasında yasal süreç yönetimi kapsamında görev ve sorumlulukların yerine getirilmesi ve yapılan işlerdeki eksikliklerin giderilmesi için geliştiricinin 4708 sayılı Yapı Denetimi Kanunu ve Yapı Denetimi Uygulama Yönetmeliği'ne hakim olması gerekmektedir.

Yapı işleri faaliyet ve süreçlerinin takibinin sağlanmasına yönelik, 16.12.2010 tarih ve 27787 sayılı Resmi Gazete'de "Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik" yayınlanmıştır. Bu yönetmeliğin amacı; plân, fen, sanat, sağlık, çevre şartlarına ve standartlara uygun yapı inşa edilmesine yönelik yapım faaliyet ve süreçlerinin takibini sağlamak üzere, yapı müteahhitlerine yetki belgesi numarası verilmesine, kayıtlarının tutulmasına, mimar veya mühendis unvanlı şantiye şefi çalıştırılması mecburi yapılara, yapım işlerinde görev alan şantiye şeflerine ve yetki belgeli usta çalıştırılmasına ilişkin usul ve esasları düzenlemektir.

Yapı Müteahhitlerinin Kayıtları ile Şantiye Şefleri ve Yetki Belgeli Ustalar Hakkında Yönetmelik kapsamında; yapı ruhsatına tâbi bütün yapıların bir yapı müteahhidinin sorumluluğu altında inşa edilmesi, her müteahhidin bir yapı müteahhidi yetki belgesi

76

numarası alması, bu numaranın yapı ruhsatında, yapı kullanma izin belgesinde ve yapım işleri sözleşmelerinde kullanılması esastır (Madde 5). Böylece yapı inşaatlarında yetkin personelin çalıştırılması, müteahhit kayıtlarının düzenli olarak tutulması, inşaat süresince gerekli tedbirlerin alınması amaçlanmış, müteahhit görev ve sorumlulukları tanımlanmıştır.

İnşaat aşamasında yasal süreç yönetiminin mevzuata uygun olarak profesyonel bir şekilde icra edilmesi, karşılaşılması muhtemel sorunların en aza indirilmesinin, proje hedeflerini gelir, nitelik ve maliyet açısından gerçekleştirmenin ön koşuludur. Projenin esas amacı olan satış ve kiralama işlemlerinin yapılabilmesi için mevzuata uygun hareket etmek şarttır. İnşaat çalışmasının ilgili kanun ve yönetmelikler çerçevesinde, teknik projelere ve mevzuata uygunluk açısından etkin ve sürekli bir şekilde denetlenmesi, zamanlama ve maliyet hesaplamaları açısından proje hedeflerine ulaşmak için gereklidir.