Yaban domuzu (Sus scrofa, Linnaeus, 1758)

Suidae familyasının bir üyesi olan yaban domuzlarının boyları 150 cm., omuz yüksekliği 100 cm., kuyrukları 40 cm. ve ağırlıkları ise 200 kg. civarıdır. Özellikle sonbahar mevsiminde ağırlıkları daha da artmakta kimi zaman 250-300 kiloya ulaşmaktadır. Erkekleri dişilere oranla daha büyüktür. Boyunları kalın ve kısadır. Bu sebeple başlarını sağa sola fazla çeviremezler. Genel olarak vücut renkleri siyahtan açık boz bir renge kadar değişir. Kılları uzun ve serttir. Renkleri kışın daha koyu olur. Çalak adı verilen köpek dişleri oldukça gelişmiştir. Erkeklerde ise altçenedeki köpek dişleri 18 ile 20 cm kadar uzayarak hilal seklinde geriye doğru kıvrılır. Üst köpek dişleri daha kalın ve kısa olup, yukarı doğru kıvrılmıştır (Çanakçıoğlu ve Mol, 1996).

Dişilerin köpek dişleri, erkeklere göre çok daha küçüktür. Burun kısmı uzun, ucu sert ve yassıdır. Bu dişler toprağı eşeleyecek yapıdadır. Uygun bitki örtüsünde ki her türlü ortamda

60

yaşarlar. Fakat geniş yapraklı ve karışık ormanları daha çok tercih ederler. Sık çalılıklar, sazlıklar, kamışlıklar, saz ile çevrili bataklıklar, akarsu ve göl kenarındaki sık çalılık alanlar ve çalıların olduğu meralarda yaşarlar. Genellikle gece dolaşır ve yayılırlar. Yalnız kışın gündüzleri aktiftirler ve yerlerini sık sık değiştirirler (Çanakçıoğlu ve Mol, 1996).

Kızışma dönemleri dışında dişiler, genç erkekler ve yavrular ile birlikte kalabalık sürüler oluştururlar. Sürü lideri genellikle yaşlı bir dişi olur. Yaşlı erkekler tek başlarına dolaşırlar, nadiren sürü oluştururlar. Ekim-Kasım aylarında çiftleşirler. Gebelikleri 133 ile 140 gün sürer. Dişileri şubat sonu mart başında bir seferde 6 ile 12 arasında yavru doğururlar. Yeni doğan yavruların ölüm oranı oldukça fazladır. Hayatta kalan yavrular bir hafta sonra annelerini izleyebilecek duruma gelirler. Yaklaşık 10 ayda eşeysel olgunluğa gelirler. Çok iyi yüzerler ve çamura yatarak eşelenmeyi çok severler (Demirsoy, 1992).

Yaban domuzları toprağı burunları ile kazıp eşelerler ve çıkan böcek, larva, solucan, yumuşakça, kertenkele, kurbağa, kuş yumurtası, kuş yavruları ve fareleri, bazı bitkilerin yumuşak yeşil kısımlarını, bitki yumrularını ve köklerini yerler. Kuvvetli çeneleri ile mısır, fasulye, patates, pancar, şalgam gibi bitkileri kopararak veya sökerek yerler. Bu sebepten dolayı tarım alanlarına bazen çok zararlı olurlar. Bir gecede yaklaşık 5-20 km kadar uzağa gidebilir, karınlarını doyurup tekrar geri dönerler. Yaban domuzları doğada 15-25 yıl arasında yaşayabilirler. Etleri, derileri ve kılları değerlidir. Yaban domuzuna, yurdumuzun Orta ve Doğu Anadolu’da barınmalarına uygun çalı ve orman örtüsü bulunmayan, geniş step ve düzlüklerin yaygın olduğu birkaç ilin dışında, her tarafta yoğun olarak rastlanır. Ormanlık alanlarda daha bol bulunurlar (Demirsoy, 1992).

Yapılan çalışmalarda yaban domuzu çalışma alanında 854 kayıt ile en çok kayıt altına alınan tür olmuştur. Günün hemen hemen tüm saatlerinde farklı yoğunluklarda gözlenen yaban domuzlarının 12:00-12:59 saat aralığı hariç günün her saati kayıt altına alınmıştır. Yaban domuzlarının en çok gözlendiği saat dilimi ise 83 kayıt ile 19:00-19:59 saatleri olmuştur.

Bunu sırasıyla 61 kayıtla 02:00-02:59, 58 kayıtla 20:00-20:59, 56 kayıtla 22:00-22:59 saat aralıkları izlemektedir. Çalışma alanında yaban domuzlarının aktiviteleri saat 17:00 itibariyle artarken saat 09:00 dan sonra aktivitelerinin azaldığı görülmektedir (Şekil 4.46).

61

Şekil 4.46: Yaban domuzlarının zamansal dağılımı.

Yılın tüm aylarında kayıtlar alınan yaban domuzlarının çiftleşme zamanları olan sonbahar mevsiminde özellikle Eylül, Ekim ve Kasım aylarında çok daha fazla aktif oldukları göze çarpmaktadır (Şekil 4.47). Buna karşın yılın diğer aylarında yapılan kayıtların ortalama bir seviyede olduğu tespit edilmiştir. Eylül, Ekim ve Kasım aylarında kayıtlar sırasıyla 154, 158 ve 172 iken Aralık ve Ağustos aylarında kayıtlar sırası ile 74, 41, 55, 40, 53, 46, 12, 20 ve 29 şeklinde olduğu gözlenmiştir.

Çalışma alanında 400 metre üzerindeki rakımlarda görülmeye başlanan yaban domuzlarından 100-399 metreler arasındaki yüksekliklerde hiçbir kayıt alınamamıştır. En çok kaydın alındığı yükseklik kademesi 197 kayıtla 1200-1299 metreler arasında olduğu tespit edilmiştir. Bunu 153 kayıt ile 1300-1399 metreleri arasındaki yükseklik kademesi, 142 kayıt ile de 900-999 metreler arasındaki yükseklik kademesi izlemektedir (Şekil 4.48).

Çalışma alanında kaydedilen yaban domuzlarının tercih ettikleri meşcere tipleri incelendiğinde türün 91 kayıtla en çok Çkc2 meşcere tipini tercih ettiği görülmektedir.

Yaban domuzu çalışma alanındaki meşcere tiplerinde farklı sayılarda kayıt altına alınmış olsa da türün daha çok saf meşe meşcerelerini ve içerisinde meşe bulunan karışık meşcereleri tercih ettikleri dikkati çekmektedir (Şekil 4.49). Türün en çok tespit edildiği meşcere tipleri sırası ile 80 kayıtla MÇkbc3, 77 kayıtla Mab3, 57 kayıtla Çkcd/Mbc3, 46 kayıtla BArM, 45

49

62

kayıtla Ma3 meşcere tipleri olmuştur. Ayrıca yaban domuzları orman içi açıklıklarda ve ziraat alanlarında da sıklıkla tespit edilmiştir.

Şekil 4.47: Yaban domuzlarının mevsimsel dağılımı.

Şekil 4.48: Yaban domuzlarının rakıma bağlı dağılımı.

Yapılan çalışmalar sonucunda fotokapanlar ile tespit edilen yaban domuzlarına ait bazı fotoğraflar şekil 4.50’de verilmiştir.

63

Şekil 4.49: Yaban domuzlarının orman tipine göre dağılımı.

Şekil 4.50: Tespit edilen yaban domuzlarına ait bazı fotoğraflar.

21

BÇk Çkcd1 ÇkMa3 Mab3 MÇkc3 BArÇk Mc3 ÇsÇkb3 Çkcd3 Çkc2 BArÇk2 BArÇk1 BÇkM OT Çkab3 Çkbc2 Z-2 ÇkMab2 Mab2 Çscd3 Mb3 Çkd2 Çkcd2\Mb3 ÇkMbc2 ÇkÇscd3 Z-1\Su Çkd/bc2 Çzcd2 Çkbc3 Çzab3 Arc1 Çzd1 BArM Bk-1 BÇkAr Çkcd\Mbc3 MÇkbc3 Mbc2 ArMab2 Çkcd2 Ma3 BÇz Çzbc2

Adet

Meşçere

64