Eğitimin tüm yaşam sürecini içermesi, daha önceki eğitimleri ve sosyal statüleri olursa olsun herkesi kapsaması düşüncesi ve yetişkin dönemde de eğitime devam edilmesi ihtiyacı 19 yy’da yeterince fark edilmemişken, 20 yy’ın ikinci yarısına gelindiğinde neredeyse evrensel bir kabul ile yayılmıştır. Üretilen bilgi miktarındaki artışın yanı sıra küreselleşme, bilim ve teknoloji alanındaki gelişmeler günümüz bireylerinin gereksinim duyacakları bilgi ve becerilerde değişikliklere neden olmuştur.9 Bilgi çağına geçiş süreci, değişimi sağlayabilmek için sürekli kendini yenileyen, yeni bilgiler edinmeyi bir kültür haline getirmiş bir toplum dokusu gerektirmektedir.10 Bilgi toplumunda var olabilmek için bireylerin sahip olmaları gereken becerilerden biri de yaşam boyu öğrenmedir.11
Yaşam Boyu Öğrenme, bireyin yaşamının tüm alanlarında yürüttüğü örgün, yaygın ve algın öğrenmeyi kapsamaktadır. 1976 yılında yapılan UNESCO Genel
8 Gülsün Kurubacak-Nil Göksel Canbek, “Yetişkin Eğitiminde Üniversite-Toplum İşbirliği:
Yaşamboyu Öğrenme İçin Kurumsal Bir Çerçeve ”, http:// ietc2008.home.anadolu.edu.tr/ ietc2008/ 76. doci, (Şubat 2007), s.4-7.
9 Buket Akkoyunlu- Serap Kurbanoğlu, “Bilgi Okuryazarlığı”, TBD Bilişim - Bilişim Kültürü
Dergisi, Cilt 10, Sayı 31, Ankara 2002, s.75.
10Selma Aslan, “2000'li Yıllarda Bilgi Hizmetleri”, http://selmaaslan.50megs.com/ bilgi_hizmetleri.
htm, (Mart 2009), s.15-16.
11Ramazan Günlü, “Becerinin Siyasal Ekonomisi”, http://www.egitimsen.org.tr/yayinlar/ dergiler/ebt/
Konferansı'nda yaşam boyu eğitim, mevcut eğitim sistemini yeniden yapılandırmayı ve eğitimle ilgili olup da eğitim sisteminin dışında kalan tüm potansiyeli geliştirmeyi amaçlayan genel bir düzenlemedir. Bu tür bir düzenlemede yaşamboyu öğrenme “erkekler ve kadınlar kendi eğitimlerini bizzat kendileri
gerçekleştirirler” cümlesi ile açıklanmıştır.12 Bu açıklamada üç temel görüş
bulunmaktadır: Eğitim sisteminin bütününün, yaşam boyu öğrenecek kişiler yetiştirecek şekilde yeniden yapılandırılması, algın eğitim sektöründen olabildiğince yararlanılması, bağımsız öğrenmenin, öğrenmeyi öğrenmenin önemi üzerinde durulması. Yaşam boyu öğrenme, genelde kurumsallaşmış eğitim ve okullara karşı yöneltilen eleştirilere bir cevap olarak görülmektedir. Çocukluk ve gençlik dönemleriyle sınırlı olan geleneksel okul sistemleri, hızlı değişim sonucu ortaya çıkan yeni eğitim ihtiyaçlarını karşılamada ve değişimde yetersiz kalmaktadır. Bu gerekçelerle yaşam boyu öğrenme, eğitimde temel değişimlerle birlikte, eğitim kurumlarının bilgiyi aktaran rolünden, bireysel yeteneklerin ve öğrenme yeterliliklerinin geliştirilmesi yönüne değişimini içermektedir. Bu değişimin ana noktası bireylerin nasıl öğreneceğini öğrenmesinin sağlanmasıdır. Yaşam boyu öğrenme, öğrenmede fırsatlar yaratarak bireylerin kişisel gelişimini sağlamak, toplumsal bütünleşmeyi gerçekleştirmek ve ekonomik büyümeyi
sağlamak olmak üzere üç temel amaca yönelmiş bulunmaktadır13. Yaşam boyu
öğrenmede bireylerin, yaşamının değişik dönemlerine uyum sağlaması için bilgi ve beceri kazanmasına yardımcı olunmaktadır. Bu dönemler; genç olarak aileden yeni ayrılma, yetişkin dönemde toplumun bir üyesi ve gelir sağlayan kişi, yetişkinliğin ileri dönemlerinde işten ayrılma ve emekliliktir. İlk dönemde temel eğitim önemli rol oynarken, diğer iki dönemde ise yetişkin ve sürekli eğitim önemlidir. Yetişkin ve sürekli eğitim bütün süreçte yaşam boyu öğrenmenin bütünleyici bir parçasıdır. Yaşam boyu öğrenmeye ilişkin tartışmaların başlangıcında sadece öğrenme etkinliklerinin yaşam süresince farklı evrelerde gerçekleşmesini vurgulayan zaman boyutu ağırlıklıydı. Ancak bugün bir diğer boyutun önemi kabul edilmektedir. Bu boyutta yaşam içinde öğrenmenin çok çeşitli ortam ve durumda gerçekleştiği dikkate alınmaktadır.
12 Ramazan Günlü, a.g.m., s.21. 13 Aysun Erginer, a.g.e., s. 314.
Yaşam çapında öğrenme, öğrenmeyi, yaşamın herhangi bir dönemiyle sınırlandırmamaktadır. 1990'lı yıllardan itibaren, aktif vatandaşlığın, sosyal bütünleşmenin ve istihdamın gelişmesi için temel bir politika olarak kabul edilen yaşam boyu öğrenme, Avrupa Birliği İstihdam Stratejisi'nin de önemli bir parçası haline gelmiştir. Nitekim Avrupa Parlamentosu tarafından 1996 yılı, “Avrupa Yaşam Boyu Öğrenme Yılı” olarak ilan edilmiştir.
1998 yılından itibaren de Avrupa istihdam rehberlerinde yaşam boyu öğrenmenin istihdam açısından önemi vurgulanmakta ve üye ülkelerin her yıl istihdam konusunda periyodik olarak hazırladıkları ulusal eylem planlarında yaşam boyu öğrenme ile ilgili faaliyetlerine yer verilmektedir14. Avrupa Birliği'nin en temel istihdam konularının uzun dönemli olarak planlandığı ve istihdamla ilgili önemli kararların alındığı Lizbon Zirvesinde de aktif istihdam politikaları içinde yaşam boyu öğrenmeye ağırlık verilmesi gerektiği özellikle vurgulanmaktadır. Bazen yaşam boyu öğrenme bazen yaşam boyu eğitim kavramları kullanılmakla birlikte gerçekte iki kavram arasında temel farklılıklar bulunmaktadır. Öğrenme kavramı, bireyin sorumluluğunu vurgulamakta, sunulan eğitim hizmetleri arasından kendi ihtiyaçlarına uygun olanı bulması ve seçmesini gerekli kılmaktadır. Ancak eğitim olanaklarına ulaşabilmenin garanti altına alınabilmesi için, buna ilişkin politikaların belirlenmesi ve mali kaynakların ayrılması gerekir. Bu nedenle son zamanlarda tercih edilen yaşam boyu eğitim kavramı ile planlılığa vurgu yapılarak, politikaların ve düzenli eylem planlarının belirlenmesi gereksinimi belirtilmektedir. AB Komisyonu 2000 yılında Yaşam Boyu Öğrenme Memorandumunu kabul ederek, bu metni tartışmaya açmasının yaşam boyu öğrenme kavramının gelişiminde olumlu rolü olduğu kabul edilmektedir. Memorandumda yaşam boyu öğrenme, “bilgi, beceri ve yeterliliği geliştirmek üzere, formal ya da informal,
amaçlı öğrenme etkinliklerinin tümünü kapsamaktadır”15 şeklinde ifade edilmişken,
bu tanımın kısıtlayıcı niteliği nedeniyle daha sonra “yaşam boyu öğrenme, bireysel, vatandaşlık, sosyal veya işle ilgili alanda bilgi, beceri ve yeterliliği geliştirmek
14Buket Akkoyunlu- Serap Kurbanoğlu, a.g.m., s.77.
15 Naci Gündoğan, “Avrupa Birliği’ne Üye Ülkelerde Bir İstihdam Politikası Aracı Olarak Yaşam Boyu
amacıyla yaşam boyunca süregelen öğrenme etkinlikleridir” ifadesi ile yeniden tanımlanmıştır16.