Yıllar bazında (2007-2008 ve 2008-2009) farklı ekmeklik buğday çeşitlerinin

Azot uygulamasının farklı ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun fizyolojik etkinliği üzerine etkisinin 2007-2008 yılı ve 2008-2009 yılı karşılaştırılması Şekil 4.39’da verilmiştir.

Denemenin birinci (Çizelge 4.19) ve ikinci yılında (Çizelge 4.38) ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun fizyolojik etkinliği diğer bir ifade ile bitkinin aldığı birim azotun oluşturduğu kuru madde miktarı, azot uygulanmasıyla kontrole göre bütün çeşitlerin ortalaması olarak yıllar bazında sırasıyla % 10 ve % 9 oranında azalmıştır.

Denemenin birinci yılında ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun fizyolojik etkinliğine varyans kaynaklarından azot uygulamasının ve çeşitlerin etkisi istatistiki olarak önemli (p<0.01) bulunurken (Çizelge 4.4), denemenin ikinci yılında ise azot uygulaması, çeşit ve azot uygulaması x çeşit interaksiyonun etkileri istatistiki olarak önemli (p<0.01) bulunmuştur (Çizelge 4.23).

Denemenin birinci yılında Bezostaya 1 ekmeklik buğday çeşidi hariç diğer ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun fizyolojik etkinliği denemenin ikinci yılından daha düşük çıkmıştır (Şekil 4.39). Denemenin birinci yılında azotun fizyolojik etkinliği en yüksek Kate A-1 (47.4) ekmeklik buğday çeşidinde belirlenirken, denemenin ikinci yılında en yüksek Bayraktar 2000 (50.5) ekmeklik buğday çeşidinde belirlenmiştir.

Sonuç olarak azotun fizyolojik etkinliği bakımından ekmeklik buğday çeşitleri denemenin ilk yılında Kate A-1 > Gerek 79 > Altay 2000 > Bayraktar 2000 > Bezostaya 1 > İzgi 2001 > Karahan 99 > Sönmez 2001 şeklinde sıralanırken, denemenin ikinci yılında Bayraktar 2000 > Kate A-1 > İzgi 2001 > Gerek 79 = Altay 2000 > Sönmez 2001 > Karahan 99 > Bezostaya 1 şeklinde sıralanmıştır.

Şekil 4.39. Yıllar bazında (2007-2008 ve 2008-2009) farklı ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun fizyolojik etkinliği

Azot uygulamasının farklı ekmeklik buğday çeşitlerinin azot agronomik etkinliği üzerine etkisinin 2007-2008 yılı ve 2008-2009 yılı karşılaştırılması Şekil 4.40’da verilmiştir.

Denemenin birinci (Çizelge 4.20) ve ikinci yılında (Çizelge 4.39) ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun agronomik etkinliği diğer bir ifade ile toprakta bulunan toplam (toprak+gübre azotu) azotun bir birimi ile oluşan kuru madde miktarı, azot uygulanmasıyla kontrole göre bütün çeşitlerin ortalaması olarak yıllar bazında sırasıyla % 25 ve % 17 oranında azalmıştır.

Denemenin birinci yılında ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun agronomik etkinliğine varyans kaynaklarından azot uygulamasının ve çeşitlerin etkisi istatistiki olarak önemli (p<0.01) bulunurken (Çizelge 4.4), denemenin ikinci yılında ise azot uygulaması, çeşit ve azot uygulaması x çeşit interaksiyonun etkileri istatistiki olarak önemli (p<0.01) bulunmuştur (Çizelge 4.23).

Denemenin birinci yılında Bezostaya 1 ekmeklik buğday çeşidi hariç diğer ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun agronomik etkinliği denemenin ikinci yılından daha düşük çıkmıştır (Şekil 4.40). Denemenin birinci yılında azotun agronomik etkinliği en yüksek (14.7) İzgi 2001 ekmeklik buğday çeşidinde belirlenirken, ikinci yılında en yüksek (15.9) Kate A-1 ekmeklik buğday çeşidinde belirlenmiştir.

Sonuç olarak azot agronomik etkinliği bakımından ekmeklik buğday çeşitleri denemenin ilk yılında İzgi 2001 > Kate A-1 > Bayraktar 2000 = Karahan 99 > Altay 2000 > Bezostaya 1 > Sönmez 2001 > Gerek 79 şeklinde sıralanırken, denemenin ikinci

38,0 40,0 42,0 44,0 46,0 48,0 50,0 52,0 A zo t fi zy o lo ji k e tk in liğ i

Ekmeklik buğday çeşitleri

2007-2008 yılı

yılında Kate A-1 > Bayraktar 2000 > Altay 2000 > İzgi 2001 > Karahan 99 > Gerek 79 > Sönmez 2001 > Bezostaya 1 şeklinde sıralanmıştır.

Şekil 4.40. Yıllar bazında (2007-2008 ve 2008-2009) farklı ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun agronomik etkinliği

Azot uygulamasının farklı ekmeklik buğday çeşitlerinin azot alım etkinliği üzerine etkisinin 2007-2008 yılı ve 2008-2009 karşılaştırılması Şekil 4.41’de verilmiştir.

Denemenin birinci (Çizelge 4.21) ve ikinci yılında (Çizelge 4.40) ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun alım etkinliği diğer bir ifade ile toprakta bulunan toplam (toprak+gübre azotu) birim azottan bitkinin yararlanma oranı azot uygulanmasıyla kontrole göre bütün çeşitlerin ortalaması olarak yıllar bazında sırasıyla % 16 ve % 9 oranında azalmıştır.

Denemenin birinci yılında ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun agronomik etkinliğine varyans kaynaklarından azot uygulamasının ve çeşitlerin etkisi istatistiki olarak önemli (p<0.01) bulunurken (Çizelge 4.4), denemenin ikinci yılında ise azot uygulamasının etkisi istatistiki olarak % 5 düzeyinde önemli iken, çeşit ve azot uygulaması x çeşitler arasındaki interaksiyonun statistiki olarak % 1 düzeyinde önemli olduğu bulunmuştur (Çizelge 4.23).

0,0 2,0 4,0 6,0 8,0 10,0 12,0 14,0 16,0 18,0 A zo t ag ro n o m ik e tk in liğ i

Ekmeklik buğday çeşitleri

2007-2008 yılı

Sonuç olarak azot alım etkinliği bakımından ekmeklik buğday çeşitleri denemenin ilk yılında İzgi 2001 > Sönmez 2001 = Karahan 99 > Bezostaya 1 = Altay 2000 = Bayraktar 2000 > Kate A-1 > Gerek 79 şeklinde sıralanırken, denemenin ikinci yılında Kate A-1 > Altay 2000 > İzgi 2001 = Karahan 99 > Bayraktar 2000 > Gerek 79 = Sönmez 2001 > Bezostaya 1 şeklinde sıralanmıştır.

Şekil 4.41. Yıllar bazında (2007-2008 ve 2008-2009) farklı ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun alım etkinliği

Denemenin birinci yılında Gerek 79, Altay 2001 ve Kate A-1 ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun alım etkinliği denemenin ikinci yılından daha düşük çıkarken, Bezostaya 1, Sönmez 2001, İzgi 2001 ve Karahan 99 ekmeklik buğday çeşitlerinde azotun alım etkinliği denemenin ikinci yılından daha yüksek çıkmıştır (Şekil 4.41). Ayrıca Bayraktar 2000 ekmeklik buğday çeşidinde azotun alım etkinliği denemenin her iki yılında da aynı bulunmuştur. Denemenin birinci yılında azotun alım etkinliği en yüksek İzgi 2001 (0.33) çeşidinde belirlenirken, ikinci yılında en yüksek Kate A-1 (0.33) çeşidinde belirlenmiştir.

Araştırma sonuçlarına göre bütün çeşitlerde azotun alım etkinliği azot uygulaması ile düşmektedir. Bitkilerde azotun alım etkinliği, uygulanan azot ve topraktan sağlanan azot ile ilişkilidir. Bu nedenle yetersiz azot şartlarında bitkinin strese girmesi ile toprakta mineralizasyonun artması ve stres koşullarında bitkinin topraktan azot alma isteğinin artması veya azotu almak için daha fazla toprağa temas etmesinden dolayı, daha fazla kuru madde üretimi yaparak bitkinin topraktan daha fazla azot alımına neden olmaktadır. Bu nedenle düşük azot şartlarında azotun alım etkinliği daha

0,0 0,1 0,1 0,2 0,2 0,3 0,3 0,4 A zo t al ım e tk in liğ i

Ekmeklik buğday çeşitleri

2007-2008 yılı

yüksek bulunmuştur. Bazı araştırıcılar azotun kullanım etkinliğinin azotlu gübre uygulama zamanına (Kopetz 1960, Liao ve ark 2003, Evlice ve ark 2008) ve gübre kayıplarına bağlı olarak (Muchow 1998, Eyüpoğlu 2002, Cengiz 2007, Akgün ve ark 2012, French ve ark 2014) değiştiğini bu nedenle azotlu gübre kayıplarını azaltmak için bölünerek azot uygulanmasının yapılması gerektiğini bidirmişlerdir.

Sonuç olarak tane verimi bakımından ekmeklik buğday çeşitleri denemenin ilk yılında Bayraktar 2000 > Gerek 79 > Altay 2000 = Sönmez 2001 > İzgi 2001 > Bezostaya 1 > Kate A-1 > Karahan 99 şeklinde sıralanırken, denemenin ikinci yılında Bayraktar 2000 > Kate A-1 > Sönmez 2001 > İzgi 2001 > Gerek 79 > Altay 2000 > Bezostaya 1 > Karahan 99 şeklinde sıralanmıştır.

Tane protein içeriği bakımından da ekmeklik buğday çeşitleri denemenin ilk yılında Sönmez 2001 = Karahan 99 > İzgi 2001 > Bezostaya 1 > Bayraktar 2000 > Altay 2000 > Gerek 79 > Kate A-1 şeklinde sıralanırken, denemenin ikinci yılında Bezostaya 1 > Karahan 99 > Sönmez 2001 > Gerek 79 = Altay 2000 > İzgi 2001 > Kate A-1 > Bayraktar 2000 şeklinde sıralanmıştır. Nitekim Miadenow ve ark (2001)’nın belirttiği gibi, tahıllarda protein içeriğinin çevresel ve kalıtsal faktörlere göre değiştiği ortaya konulmaktadır.