Yüksek Sağlık Şurası, tıbbi uygulama hataları konusunda görüş bildirmekle görevlendirilmiş resmi bilirkişilik kurumlarından biridir. 1219 sayılı ve 1928 yılında kabul edilmiş Tababet ve Şuabatı San’atlarının Tarzı İcrasına Dair Kanun’un 75. maddesi ile Şuraya bu görev verilmiştir69. Bu bilirkişilik görevi Anayasa Mahkemesinin 22.10.2010 tarihli Resmi Gazete’de yayımlanan 3/6/2010 tarih ve E. 2009/69, K. 2010/79 sayılı kararına kadar ceza davalarında zorunlu iken, hukuk davalarında başvurma zorunluluğu yoktu. Ceza davalarında Şura’ya başvurmak zorunlu olmakla birlikte hakim bu görüşle bağlı kalmak zorunda değildi.
Kadirli 1. Asliye Ceza Mahkemesi, görüş almak için gönderilen dava dosyalarının çok geç raporlanmasını ve buna bağlı olarak davaların karara bağlanmasının yıllar aldığını gerekçe göstererek itiraz yoluyla yaptığı başvuru sonucunda Anayasa Mahkemesi Yüksek Sağlık Şurasının ceza davalarında zorunlu bilirkişi olması ile ilgili maddeyi iptal etmiştir70.
Esasen Yüksek Sağlık Şurası’nın kuruluş amacı yalnızca tıbbi uygulama hatalarıyla ilgili bilirkişilik yapmak değildir. 1593 sayılı ve 24.04.1930 tarihli Umumi Hıfzıssıha Kanunu’un üçüncü fasılı Yüksek Sağlık Şurası ile ilgili hükümlere yer vermekteydi. Şuranın görevlerinin tanımlandığı 10. maddede:
69 1219 Sayılı Kanun m. 75: “Tababet ve sanatlarının icrasından mütevellit ceraimde mahkemelerin muvafık görecekleri muhtebirin rey ve mütalasına müracaat hakkındaki serbestisileri baki kalmak şartıyle meclisi alii sıhhinin mütalası istifsar edilir.” 70 HAKERİ Hakan, “Yüksek Sağlık Şurasının Resmi Bilirkişilik Görevi Sona Erdi”, http://www.medimagazin.com.tr/authors/hakan‐hakeri/tr‐yuksek‐saglik‐srasinin‐resmi‐bilirkisilik‐ gorevi‐sona‐erdi‐72‐64‐2592.html, 26
“Sıhhat ve İçtimai Muavenet Vekaletince tevdi edilecek yüksek sıhhi ve
içtimai meseleler hakkında rey ve mütalaasını beyan ve sıhhi içtimai hizmet ve muavenetlere ait kanun, nizamname ve talimatnameleri birinci derecede tetkik eylemek ve tababet ve şubeleri sanatlarını ifadan mütevellit adli meselelerde ihtibar vazifeleriyle mükellef olmak üzere bir Yüksek Sıhhat Şurası teşkil olunmuştur.”
Yukarıdaki maddede açıkça görülüyor ki Yüksek Sağlık Şurasının asıl kuruluş amacı yalnızca tıbbi uygulama hatalarında bilirkişilik yapmak değil, sağlıkla ilgili konularda görüş bildirmek ve yine sağlıkla ilgili yasal düzenlemeleri incelemektir. Ama zaman içinde gerek tıbbi uygulama hatası dosyalarının sayısının katlanarak artması, gerekse de sağlık ve hukuk çevrelerince Şuranın bilirkişilik görevinin daha ön plana çıkarılması nedeniyle kurum yalnızca bilirkişilik yapan bir oluşum şeklinde algılanmaya başlamıştır.
Bu algı yanılgısı nihayetinde 2.11.2011 tarihli Resmi Gazetede yayınlanarak yürürlüğe giren 663 sayılı Kanun Hükmünde Kararname ile yasalaşmıştır. Bu KHK’de tüm Sağlık Bakanlığı Teşkilatında olduğu gibi Yüksek Sağlık Şurasının görevi ve yapısıyla ilgili düzenlemeler yapılmıştır. Söz konusu KHK’nin 21/1. maddesinde Şuranın görevi “sağlık meslek mensuplarının mesleklerini icra ederken ortaya çıkan adlî konularda mahkemelere görüş vermek ve idarî soruşturmacılar ve uzlaşma komisyonları için bilirkişi listesi belirlemek” olarak tanımlanmıştır.
663 sayılı KHK ile Yüksek Sağlık Şurası’ nın birimlerinden olan Danışma Kurulları ve İhtisas Komisyonları’nın çalışma esaslarının Bakanlık tarafından belirleneceği ifade edilmektedir. Şuranın bilirkişilik görevi devam ettiği için bilirkişilik süreci içinde yer alan İhtisas Kurullarının çalışmalarında bir değişlik olmayacağı söylenebilir. Ancak görevi; Şura toplantılarında değerlendirilmek üzere
Bakanlık tarafından tespit edilen ülkemizdeki sağlık hizmetlerinin iyileştirilmesine yönelik konularda Şura’ya teknik görüş ve öneriler sunmak olan Danışma Kurulları’nın çalışma esaslarının nasıl düzenleneceği önemlidir.
663 sayılı KHK ile ilk olarak burada tanımlanan “uzlaşma prosedürü” içinde yer alacak bilirkişileri belirlemek görevi de Yüksek Sağlık Şurası’ na verilmiştir.
KHK de yapılan değişikliklerden bir diğeri üye sayısı ve yapısı ile ilgilidir. Üye sayısı on üçten on beşe çıkarılmış, müsteşar veya müsteşarın görevlendireceği Müsteşar Yardımcısı ile I. Hukuk Müşaviri veya görevlendireceği hukuk müşaviri doğal üyeler olarak belirlenmiştir.
Doğal üyeler dışında kalan on üç üye Bakan tarafından, ülkede sağlık hizmetleri veya eserleri ile tanınmış kişiler arasından seçilecektir. Üyelerin görev süreleri 2 yıl olup, mazeret belirtmeksizin üst üste iki toplantıya katılmayanın üyeliği düşer (663 sayılı KHK, m. 21).
Yüksek Sağlık Şurası ile ilgili olarak, hukukçu ve sağlıkçılar arasında yaygın bir başka hatalı bilgi de yılda yalnızca 1 kez toplanıyor olmalarıdır. Kanımızca bu yanılgıya 19.12.2000 tarih ve 6831 sayılı Yüksek Sağlık Şurası Çalışma Yönergesi m. 8 de yer alan “Şura en az yılda bir defa olmak üzere toplanır” ifadesinin “Şura
yılda bir kez toplanır” şeklinde algılanması yol açmaktadır. Oysa Şura yaz ayları
hariç olmak üzere, yılda sekiz kez, bir toplantı peş peşe gelecek iki günden oluşacak şekilde toplanmakta ve onlarca dava dosyası hakkında görüş bildirmektedir.
663 sayılı KHK m. 21/5 de yer alan “Şura yılda en az dört kez toplanır” ifadesi umarız “Şura yılda dört kez toplanır” şeklinde bir başka yanlış görüşün yaygınlaşmasına neden olmaz.
Yüksek Sağlık Şurası Çalışma Usul ve Esasları Hakkında Yönerge 663 sayılı KHK.’ ya göre yeniden hazırlanmıştır. Buna göre Şura en az sekiz üyenin katılımıyla, Müsteşar veya görevlendireceği Müsteşar yardımcısının başkanlığında toplanır. Toplantıya üyeler ve görevlilerden başka kimse giremez. Başkan gerek görürse Şura’yı programlananın dışında bir tarihte toplantıya çağırabilir.
Şuranın toplanmadığı zamanlarda acil olarak yapılması gereken işleri karara bağlamak üzere üç kişilik bir alt kurul seçilir. Bu kurulu Şura her yıl kendi üyeleri arasından, bir yıllık süre için seçer.
Toplantı gündemini başkan belirler. Şurada görüşülmesi istenen konular ve dosyalar hakkındaki bilgi başkana genel müdürlükçe sunulur. Toplantı tarihinin ve gündemin Başkan tarafından belirlenmesinden sonra gerekli belgeler Şura üyelerine en az 1 hafta önceden bildirilir. Belirlenen gündemin dışında ek konuların toplantıda tartışılabilmesi için Başkan’ın ya da katılan üyelerin üçte birinin yazılı ya da sözlü talebi gereklidir.
Şura toplantısında tartışmalar gündemde belirlenen sıraya göre yapılır. Şura gerekli gördüğünde incelenecek konuyla ilgili bilirkişi görüşü alabilir, bilirkişiyi toplantıya davet edip görüşlerini dinleyebilir. Yapılan tüm tartışmalar sesli olarak kaydedilir ve kararlar tüm üyelerce imzalanıncaya kadar saklanır.
Tartışmalar sonlanıp oylamaya geçildikten, hatta karar verildikten sonra karar yargı kurumlarına iletilinceye kadar geçen süre içinde, üyelerden herhangi biri tartışmanın tekrarını isteyebilir.
Bu durumda, görüşmenin tekrarlanması başkan tarafından oya sunulur. Oylamanın sonucuna göre, hazır bulunanların yarısından fazlasının tekrarlama yolunda oy kullanmış olduğu görülür ise, konu ve dosya yeniden görüşülür.
Tartışmalar tamamlandıktan sonra başkan söz almak isteyen olup olmadığını sorar ve ardından açık oylamaya geçilir. Oylamada ilgili meslek mensubunun ya da meslek mensuplarının kusurlu olup olmadığı değerlendirilir. İhtisas Komisyonları üyeleri, raportörler, bilirkişi sıfatıyla toplantıya davetli olarak katılanlar oy kullanamazlar.
Üyeler oylamada çekimser kalamaz ve kararlar oy çokluğu ile verilir. Karara karşıt görüşte bulunanlar rapora karşı oy kararını ek olarak düşerler.
Şurada görüşülecek dosyaların hazırlanması ve sonrasında raporlanması Şura Sekreteryası tarafından yürütülür.
Şura’nın toplantılarında ele alınacak konular hakkında danışma görevi yapmak; teknik görüş ve önerilerini Şura’ya sunmak üzere genel müdürlüğün teklifi ve Müsteşarlık makamının onayı ile sayısı üçten az olmamak üzere konunun uzmanlarından oluşan danışma kurulları oluşturulur. Kurulun görev süresi 1 yıl olup, üyeler aynı esaslar gözetilerek kurula yeniden seçilebilirler.
Danışma kurulu, ilk toplantısında bir başkan seçer. Kurul, Şura gündemine alınacak konuları inceler ve Şura’ya sunulmak üzere konu hakkında bir ön görüş raporu hazırlar.
Mahkemelerden gelen dosyaları incelemek, Şuraya bilimsel görüş ve rapor vermek üzere de ihtisas komisyonları oluşturulur. İhtisas komisyonları, danışma kurullarına benzer bir şekilde konunun uzmanı en az üç kişiden oluşur ve üyelerin görev süresi 1 yıldır.
Kurul ve komisyonlar, başkanının davetiyle ve üyelerin çoğunluğunun katılımıyla toplanır. Kendilerine gönderilen dosyaları inceleyerek görüşlerini bildiren raporlar hazırlarlar.
Danışma kurulu ve ihtisas komisyonları başkanları, görevleri ile ilgili olan ya da Kurul veya Komisyonca hakkında ön rapor hazırlanmış bulunan konuların görüşülmesi sırasında, Şura toplantılarına oy hakkı bulunmaksızın üye olarak katılırlar.
Yüksek Sağlık Şurası dosyaları kendisine geliş sırasına göre inceler. Ancak zamanaşımı süresi yaklaşmış olan, mahkemece bir an önce görüşülmesi istenen, davası görülen sağlık çalışanının tutuklu olduğu, daha önceden görüşülmüş olup tekrar değerlendirilecek dosyalara öncelik tanınır.
Sağlık mesleği mensuplarının dışındaki kırıkçı çıkıkçı, şifacı gibi kişilerin yaptığı uygulamalardan kaynaklanan hatalara ilişkin açılan davalarda bilirkişi olarak Yüksek Sağlık Şurası’ndan görüş istenmemelidir. Zira KHK’de Şuranın görev tanımlaması yapılırken açıkça “sağlık mesleği mensuplarının mesleklerini icra ederken” ifadesi kullanılmıştır.
Şura toplantıları sağlık bakanının başkanlığında, bakan olmadığı zaman müsteşar ya da görevlendirdiği müsteşar yardımcısının başkanlığında salt üye sayısı çoğunluğunda yapılır. Danışma kurulu ve ihtisas komisyonu raporları ilgili gündem maddesi tartışılırken okunur. Şura gerek görürse üçüncü kişilerden uzman görüşü alabilir, bu uzmanı toplantı sırasında dinleyebilir. Adli dosyaların görüşüldüğü toplantılar basına kapalı olarak yapılır. Genel sağlık politikalarının görüşüldüğü toplantılarda ise bu şart aranmaz. Şura toplantılarında yapılan tüm görüşmeler sesli kayıt altına alınır. Şura kararları dosya ile ilgili mahkeme karara bağlanınca açıklanır71.
71 İLGİLİ, s. 117