Yerli ve yabancı turistlerin tatillerinden bekledikleri faydaları, Türkiye hakkındaki sağlık risk algılarını ve önleme davranışlarını belirlemek bu çalışmanın amacını oluşturmaktadır. Ayrıca yabancı turistlerin tatillerinden bekledikleri faydalara göre pazar bölümlerine ayrılması da çalışmanın diğer amaçlarındandır. Turistlerin tatillerinden bekledikleri faydaların tespit edilmesi ve sağlık risk algılarının belirlenmesi turizm sektörü için oldukça önemlidir. Çalışmanın yöntem bölümünde turistlerin tatillerinden bekledikleri faydaların ve sağlık risk algıları ile önleme davranışlarının belirlenmesine yönelik anket uygulaması hakkında detaylı bilgi verilmektedir. Ayrıca araştırma modeli, araştırmanın evreni ve örneklemi, veri toplama araç ve teknikleri ile veri toplama süreci hakkında bilgi verilmektedir. Son olarak da araştırmanın veri analizi ve bulgularına yer verilmektedir.
3.1. Araştırmanın Modeli
Çalışmada izlenen yol şu şekilde açıklanabilir;
• Pazar bölümlendirme, turist tipolojisi ve sağlık risk algısı hakkında kapsamlı bir literatür taraması yapılmıştır.
• Turistlerin tatillerinden bekledikleri faydaları belirlemek ve sağlık risk algıları ile önleme davranışlarını ortaya koyabilmek amacıyla veri toplamak için anket yöntemi seçilmiş ve turistlere uygulanmıştır.
• Uygulama sonucunda elde edilen veriler bilgisayar ortamında tasnif edilmiş ve çözümlenmiştir.
64 3.2. Evren ve Örneklem
Bir araştırma için evren soruları cevaplamak için ihtiyaç duyulan verilerin elde edildiği canlı veya cansız varlıklardan oluşan büyük gruptur. Örneklem ise, özellikleri hakkında bilgi toplamak için çalışılan evrenden seçilen onun sınırlı bir parçasıdır (Büyüköztürk ve diğerleri, 2016, s.80-81). Bu araştırmanın evrenini Türkiye’de tatil yapan yerli turistler ve Türkiye’ye tatil yapmak için gelen yabancı turistler oluşturmaktadır. 2019 yılında Türkiyeye gelen turist sayısı incelendiğinde toplam 51,7 milyon ziyaretçi geldiği görülmektedir. Bu ziyeretçilerin milliyetlerine bakıldığında Türkiyeye en fazla turist gönderen ülkenin Rusya olduğu belirlenmiştir. İkinci sırada ise Almanya gelmektedir (http-2). Bu araştırmanın örneklemini ise araştırma ana kütlesinin tamamı yerine araştırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul eden kişiler oluşturmaktadır. Araştırmada belirlenen evrenin tamamına ulaşılmasının mümkün olamayacağından hareketle araştırmanın evrenini oluşturan kişilerden örneklem seçilerek araştırmanın bu örneklem ile gerçekleştirilmesine karar verilmiştir. Uygulama alanı olarak turist giriş çıkışlarının en fazla olduğu İstanbul, İzmir ve Antalya havaalanları tercih edilmiştir. Araştırmanın turistlere yüzyüze uygulama aşaması belirtilen havaalanlarında anketörler tarafından yapılmıştır. Anketlerin sağlıklı bir şekilde uygulanmasını sağlamak için anketörlere öncelikle çalışmanın amacı ve çalışmada yer alan temel kavramlar hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra anketörlere anket hakkında gerekli bilgiler verilerek anketlerin sağlıklı bir şekilde uygulanması amaçlanmıştır.
3.3. Veri Toplama Araçları ve Teknikleri
Araştırmada öncelikle pazar bölümlendirme, turist tipolojisi, sağlık risk algısı ve önleme davranışları hakkında literatür taraması yapılmış ve elde edilen kuramsal bilgilerle birincil verilerin toplanması aşamasına geçilmiştir. Birincil verilerin elde edilmesi için diğer veri toplama tekniklerine göre farklı bölgelerden çok daha büyük gruplara hızla uygulama olanağının olması ve maliyetinin daha düşük olması gibi avantajlarından (Büyüköztürk ve diğerleri, 2016, s.124) dolayı anket yöntemi seçilmiştir.
65
Araştırmada kullanılan anket dört bölümden oluşmaktadır. İlk bölümde turistlerin sosyo-demografik ve seyahat özelliklerini tespit etmeye yönelik sorular bulunmaktadır. Anketin ikinci bölümünde turistlerin tatillerinden bekledikleri faydaları belirlemek için konu ile ilgili çalışmalar (Botschen, Thelen ve Pieters, 1999; Haley, 1968; Chen, 2000; Frochot, 2005; Arunachalam ve Kumar, 2018; Park ve diğerleri, 2011; Birdir, 2009; Hong ve Koh, 2002; Jang, Morrison ve Oleary, 2002; Eusebio ve diğerleri, 2017; Kuo, Akbaria ve Subroto, 2012; Molera ve Albaladejo, 2007; Palacio ve McCool, 1997; Yannopoulos ve Rotenberg 2000) incelenmiştir. İncelemeler doğrultusunda daha önce turizm sektöründe turistlerin yaz tatillerinden bekledikleri faydaları belirlemek için kullanılan Birdir’in (2009) çalışmasından yararlanılmıştır. Birdir’in çalışmasında kullandığı madde sayısı 40 iken bu çalışma için kumar maddesi çıkarılmış ve 39 maddeyle çalışmaya başlanmıştır. Araştırmada kullanılan maddeler Türkçe dilinden İngilizce, Almanca ve Rusçaya çevrilmiştir. Katılımcıların tatillerinden bekledikleri fayda sorularına 5’li likert ölçeği doğrultusunda ankette verilen 1: Hiç Önemli Değil 2: Önemli Değil 3: Ne Önemli Ne Önemsiz 4: Önemli 5: Çok Önemli şeklinde işaretlemeleri istenmiştir. Anketin üçüncü bölümünde katılımcıların sağlık risk algılarını belirlemeye yönelik çeşitli sorular sorulmuştur. Soruların belirlenmesinde (Hartjes ve diğerleri, 2009; Zhang ve diğerleri, 2011; Aro ve diğerleri, 2009; Zimmermann ve diğerleri, 2013; Hamer ve Connor, 2004; Aziz ve diğerleri, 2018; Rittichainuwat, Chakraborty, 2009; Balaban ve diğerleri, 2014; Lepp ve Gibson, 2003) çalışmalarından yararlanılmıştır. Anketin son bölümünde ise katılımcıların sağlık ve sağlık dışı riskleri önleme davranışlarını tespit etmek için belirlenen sorular sorulmuştur. Soruların belirlenmesinde (Adam, 2015; Mitchell ve Vassos, 1998; Mitchell ve diğerleri, 1999; Law, 2006; Fuchs ve Reichel, 2011; Çetinsöz ve Ege, 2012) çalışmalarından yararlanılmıştır.
Anketin pilot uygulaması Nisan-Haziran aylarında İstanbul, İzmir, Antalya havaalanlarında gerçekleştirilmiştir. Toplam 100 anket elde edilmiş ve veriler SPSS programına yüklenmiştir. Tatilden bekledikleri faydaları belirlemeye yönelik ölçeğin Cronbach’s Alfa değeri 0,83 olarak belirlenmiştir. Bu uygulamadan elde edilen 100 anket daha sonra elde edilen anketlerle birleştirilmemiştir.
66 3.4. Verilerin Toplama Süreci
Anketin yapılmasına 2019 Haziran ayında başlanmış ve 2019 Ekim ayında anket sonlandırılmıştır. Ankette yüksek sezonda daha fazla kitleye ulaşabilmek için Haziran-Ekim ayları tercih edilmiştir. Anket çalışması belirtilen tarihler arasında en fazla turist giriş çıkışının olduğu İstanbul, İzmir ve Antalya havaalanlarında yapılmıştır. Araştırmanın turistlere yüzyüze uygulama aşaması belirtilen havaalanlarında anketörler tarafından yapılmıştır. Anketlerin sağlıklı bir şekilde uygulanmasını sağlamak için anketörlere öncelikle çalışmanın amacı ve çalışmada yer alan temel kavramlar hakkında bilgi verilmiştir. Daha sonra anketörlere anket hakkında gerekli bilgiler verilerek anketlerin sağlıklı bir şekilde uygulanması amaçlanmıştır.
3.5. Verilerin Analizi
Araştırma sonunda elde edilen veriler bilgisayar ortamında istatistik programına aktarılmış ve veriler bu program yardımıyla değerlendirilmiştir. Öncelikle anketlerden elde edilen veriler bilgisayar ortamında istatistik programına kaydedilmiş ve veriler analiz edilmiştir. Bu doğrultuda katılımcıların demografik ve seyahat özelliklerini ortaya koymak amacıyla elde edilen veriler, katılımcıların tatillerinden bekledikleri faydaları gösteren veriler, katılımcıların sağlık risk algısı ile önleme davranışları ile ilgili veriler frekans ve yüzde dağılımları verilerek değerlendirilmiştir. Ardından ölçeğin güvenirlik analizleri (Cronbach Alpha) tamamlanarak, ölçekle ilgili ifadelerin aritmetik ortalama ve standart sapma değerlerine ulaşılmıştır. Fayda ölçeğine öncelikle faktör analizi yapılmış ve 6 faktör belirlenmiştir. Belirlenen 6 faktöre kümeleme analizi (Two Step Cluster) yapılmış ve dört küme belirlenmiştir. Kümelerin doğru sınıflandırıldığını görmek için ayırma analizi yapılmıştır. Elde edilen dört kümedeki katılımcıların demografik ve seyahat özelliklerine göre Ki Kare analizi yapılmıştır. Fayda faktörlerinin turistlerin demografik özelliklerine göre karşılaştırılması için Man Whitney U testi uygulanmıştır. Belirlenen kümelere göre ifadelerin Türkiye’deki risk durumuna göre değerlendirmelerini karşılaştırılmak için Kruskal Wallis testi uygulanmıştır.
67