Bu bölümde araştırma modeli, evren örneklem, verilerin toplanması ve çözümlenmesi hakkında bilgi verilmiştir.
Araştırma Modeli
Edebi akımların ilke ve niteliklerinin Türk ve Dünya edebiyatından örnek metinlerle somutlaştırılmaya çalışıldığı bu araştırma, bir nitel model araştırmasıdır. Nitel araştırmaların, nicel araştırmaların aksine, post pozitivizm (pozitivizm ötesi), post yapısalcı (yapısalcılık ötesi), hermeneutik(yorumlayıcı) gibi tek bir doğrunun olmadığı felsefi anlayış ve yaklaşımlara dayandığı belirtilmiş kişilerin ve araştırmacıların, kendi imkânları çerçevesinde yapmış oldukları incelemeleri kendi görüp yorumladıkları biçimde ortaya koyabileceği ifade edilmiştir (Yeşil, 2010). Bu araştırmada edebi akımların özellikleri, nitel veri toplama yöntemleriyle hermeneutik bir biçimde ortaya konmaya çalışılmıştır.
Türk ve Dünya edebiyatından örnek metinlerle edebi akımların özelliklerinin belirlenmeye çalışıldığı bu araştırmada, nitel özellikler tanınmaya, analiz edilerek anlamlandırılmaya çalışılmış, edebi akımlarla ilgili mevcut kaynaklar taranmış, Türk ve Dünya edebiyatında akımların temsilcisi olarak literatürde kabul edilen yazar ve eserlerden alıntılar yapılarak edebi akımların ilkeleri nitel araştırma modeline uygun literatür taramasıyla örneklendirilmiştir. Araştırama raporunun yazılması sırasında açıklayıcı olmaya çalışılmış, tarif edici bir desen kullanılmaya özen gösterilmiştir.
Evren ve Örneklem
(izlenimcilik)’, ‘ekspresyonizm’, ‘kübizm’, ‘fütürizm (gelecekçilik)’, ‘dadaizm’, ‘letrizm (harfçilik)’, ‘sürrealizm’, ‘egzistansiyalizm (varoluşçuluk)’ edebi akımları ve bu akımların özellikleri oluşturmaktadır.
Bu çalışmanın örneklemi; klasisizm, romantizm, realizm, natüralizm, sembolizm, parnas edebi akımlarına örnek gösterilebilecek eserlerle Türk ve Dünya edebiyatından seçilen birkaç yazar ve onların seçkin eserlerinden oluşmaktadır.
Verilerin Toplanması
Edebi akımların anlaşılması ve anlatılması sürecinde ön literatür taraması yapılmış, alanda edebi akımlarla ilgili birincil kaynaklar taranmış, akımların bir arada, bütüncül olarak anlatıldığı kaynaklar tespit edilmeye çalışılmıştır. Araştırmalar doğrultusunda alanda eksikliği hissedilen ihtiyaç fark edilmiş ve problem toplanan verilerin ışığında belirlenmeye çalışılmıştır. Araştırmanın ikinci aşamasında, aşağıda veri toplama araçları olarak sınıflandırılan başlıklar altındaki kaynaklar taranarak, belirlenen problem araştırılmış ve çözüm önerileri getirilmeye ve geliştirilmeye çalışılmıştır.
Veri toplama aracı. Araştırmada veri toplama aracı olarak, literatür taraması yöntemi kullanılmıştır. Literatür taraması araştırma problemi ile ilgili bilginin literatürün özeti, sentezi ve incelemesidir” (Balcı, 2005, s. 56). Araştırmada literatür taraması yapılarak edebi akımların ilke ve özellikleri, Türk ve Dünya edebiyatından örneklerle gösterilmeye çalışılmış, edebi akımların ilke ve özellikleri üzerine çalışılmış kaynaklar incelenmiş, daha sonra bu kaynaklar edebi akımların ilke ve özelliklerinin birebir örneklendirildiği araştırmamıza kaynaklık edebilmeleri bakımından değerlendirilmişlerdir.
Literatür taraması mantıki bir sırada verilmeye çalışılmış, birbiri ardına yapılan araştırmaların özetlenmesinden kaçınılmaya çalışılmıştır. Araştırmalar sınıflandırılmaya karşılaştırılmaya ve birleşen ve ayrılan yönleriyle gösterilmeye çalışılmıştır. İlgili literatürün bilgiye katkıları ve yöntemleri eleştirilmemiş; yalnızca araştırmamız acısından kitaplar hazırladığımız sorulara verdikleri yanıtlar bakımından değerlendirilmiştir. Belirtildiği gibi en genel literatürden en çok ilgili literatürün tartışılmasına doğru bir yol izlenmeye çalışılmış, temel ya da asıl kaynaklar ayrıntılı incelenirken ikincil kaynaklar ise kısaca verilmiş ve hatta bazı yerlerde sadece anılmıştır. Literatür taramasında benzer bulgulara ulaşanlarla ulaşmayanların gösterilmesi gerektiğinden hareket edilerek temel kaynaklarımıza aynı sorular sorulmuş, bu çalışmalarda eksik olan (araştırmacının yapacağı araştırma ile aydınlatacağı) boyut işaret edilerek, bizim yapacağımız bu çalışma ile hangi amaca hizmet edilmeye çalışıldığı gösterilmeye çalışılmıştır.. Literatür taramasının, araştırmacının bilim adamlığı düzeyinin bir göstergesi olduğu anlaşılmış bu yönde araştırmanın niteliği, onun doğruluğu, sınırlılıkları, yöntem örgütlemesi ve raporlaştırılmasının araştırmacının güvenirliğini yansıttığı çalışma boyunca dikkate alınmıştır. Taramamızın, eldeki araştırmanın orijinal olmasına ve alana katkı getirebilmesi için özen gösterilmiştir. Kuramsal ve kavramsal literatürün alandaki gelişmelerin ve durumun anlaşıldığının bir göstergesi olarak rapor edilmesi gerektiği belirtilmiştir. Literatür taramasında araştırmaya temel olacak ve kavramsal temeli oluşturacak bir çerçeve elde edilebilmesi istenmiş, bu doğrultuda edebi akımlara yönelik kuramsal bilgi çerçevesi hazırlanmaya çalışılmıştır.
Verilerin Çözümlenmesi
Nitel bir çalışma örneği olan bu araştırmada, literatür taramasıyla elde edilen veriler “betimsel analiz” yöntemiyle incelenmiştir. “Betimsel analiz türünde elde edilen veriler, daha önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır” (Şahin, 2010, s. 188). Araştırmada
elde edilen veriler, Şahin(2010) tarafından betimsel analizlin aşamaları olarak belirtilen dört aşamaya göre incelenmiştir: Birinci aşamada, betimsel analiz için bir çerçeve hazırlanmış, araştırma sorularından, araştırmanın kavramsal çerçevesinden yola çıkarak veri analizi için bir çerçeve oluşturulmuştur. Çerçeveye göre edebi akımların ilke ve özelliklerinin her birinin, Türk ve Dünya edebiyatından örneklerle sunulacağı belirlenmiştir. Veri kaybına ya da yanlış düzenlemeler neden olmamak için kavramsal çerçeve önceden belirlenmiştir. Betimsel analizin ikinci aşaması olarak belirlenen “tematik çerçeveye göre verilerin işlenmesi” sürecinde, belirtildiği (Şahin 2010, s. 188) üzere konuyla ilgisiz olduğu düşünülen veriler çalışmaya dâhil edilmemiş, özellikle betimsel analize uygun olarak doğrudan alıntılara sık sık yer verilmiştir. Bulguların tanımlandığı üçüncü aşamada verilerin tanımlanmasına ve gerekli ve doğru yerlerden alıntılarla desteklenmesine özen gösterilmiştir. Dördüncü ve son aşama olan bulguların yorumlanmasında tanımlanan bulgular açıklanmaya ilişkilendirilmeye (Şahin, 2010) anlamlandırılmaya çalışılmıştır.