3.1. Araştırmanın Yöntemi
Bu araştırmanın yöntemi “Örnek Olay Çalışması”dır. Niceliksel ve niteliksel olmak üzere başlıca iki araştırma yöntemi vardır. Örnek Olay Yöntemi, nitel araştırmalarda kullanılan, tek bir olayı veya birkaç olayı derinlemesine incelemeyi sağlayan yöntemlerden biridir. Örnek olay yönteminde kullanılan veri toplama yöntemleri gözlem, mülakatlar ve anketlerdir.
3.2. Araştırmada Kullanılan Veri Toplama Yöntemleri
Bu araştırmada, birincil veri toplama yöntemi olarak anket ve yüzyüze mülakat tekniği kullanılmıştır.
Birincil kaynaklardan bilgi toplamak için, hazırlanan sistematik bir soru formu olan anketin amacı, araştırmanın problemini çözecek ve ele alınan hipotezleri test edecek bilgileri sistematik bir biçimde toplamak ve saklamaktır. Yapılan kapsamlı literatür taraması sonucunda araştırmanın teorik çerçevesi oluşturulmuş ve temel değişkenleri belirlenmiştir. Belirlenen bu değişkenler doğrultusunda anket formları oluşturulmuştur. Anket formundaki değişkenler; gruplar halinde sorulmuş, değişkenler arasındaki farklılıkları göstermek ve birbiriyle karıştırılmaması için açıklayıcı cümlelerle ifade edilmiştir. Veriler, ilgili örneklemdeki çalışanlara daha önce hazırlanmış soruları yazılı olarak sormak yoluyla elde edilmiştir. Anketteki sorular email yoluyla cevaplandırılmıştır. Bu araştırmada uygulanan anketlerin cevaplandırılmasında 5’li likert tipi ölçek kullanılmıştır. Ölçekteki değerlendirme seçenekleri: 1-Kesinlikle katılmıyorum, 2-Katılmıyorum, 3-Ne Katılıyorum ne katılmıyorum, 4-Katılıyorum, 5- Kesinlikle katılıyorum şekildedir.
Araştırmada 5 farklı ölçekten yararlanılmıştır.
Örgüt Kültürü Ölçeği: Örgüt kültürünü ölçmek amacıyla, Denison
tarafından geliştirilen ve Yahyagil (2004) tarafından uyarlanan örgüt kültürü ölçeği kullanılmıştır. Denison Örgüt Kültürü anketinin, birçok açıdan diğer örgüt kültürü ölçeklerinden ayrıldığını söyleyebiliriz. Anket, örgüt kültürünün işletme performansını nasıl etkilediği sorusunu temel alarak kültürel özelliklerin örgütsel performans konusunda verdiği ipuçları üzerine odaklanmıştır. Örgüt kültürünü tek bir tanım altında toplamak isteyen birçok
37
çalışmanın aksine bu modeller kademesindeki genellemeleri karşılaştırmaktadır (Gökşen, 2001). Örgüt Kültürü boyutları katılım, tutarlılık, uyum ve misyon olmak üzere 4 boyuttan oluşmaktadır. Denison Örgüt Kültürü Ölçeğinde madde sayısı 36’dır. Ankette, katılım boyutunu ölçmek için 9 ifade (örn: Çalışanların çoğunluğu yaptıkları işle bütünleşmişlerdir.), misyon boyutunu ölçmek için 9 ifade (örn: Çalışanların yaptıkları işlere yön verebilecek net, açık bir işletme misyonumuz vardır.), tutarlılık boyutunu ölçmek için 9 ifade (örn: Başka bölümden bir kişiyle çalışmak, adeta farklı bir işletmeden birisiyle çalışmak gibidir.) ve uyum boyutunu ölçmek için 9 ifade ( örn: Müşteri istemleri (talepleri) iş faaliyetlerimizde genellikle dikkate alınmamaktadır.) kullanılmıştır.Uygulanan ankette; Katılım 5-13 numaralı sorularla; tutarlılık 14-22 numaralı sorularla; uyum yeteneği 23-31 numaralı sorularla ve misyon 32-40 numaralı sorularla ölçülmektedir. Bu sorular anketteki 5-40 numaralı sorulardır.
Birey-örgüt Uyumu Ölçeği: Bu sorular anketteki 41-43 numaralı sorulardır. Birey-örgüt uyumunu ölçmek için 3 ifade (örn: Benim değerlerimle bu işletmenin değerleri eşleşir (örtüşür).) kullanılmıştır. Bu ifadeler Cable & Judge (1996) tarafından geliştirilen Birey- Örgüt uyumu ölçeğinden uyarlanmıştır. Bu sorular anketteki 41-43 numaralı sorulardır.
Çalışan sonuçları olarak duygusal bağlılık, işten ayrılma niyeti ve iş tatmini ele alınmıştır:
Duygusal Bağlılık Ölçeği: Bu değişkeni ölçmek için bireylerin
bağlılıklarının belirlenmesinde Arzu Wasti (2000) tarafından Türkçe’ye uyarlanan, Meyer ve Allen’in çalışmalarında kullanılan ölçekten yararlanılmıştır. Sadece duygusal bağlılık boyutu soruları ankete alınmıştır. 6 sorudan oluşmaktadır. Bu sorular anketteki 44-49 numaralı sorulardır. İş Tatmini Ölçeği: Bu değişkeni ölçmek için bireylerin iş doyumlarının
belirlenmesinde Paul E. Spector (1994) tarafından geliştirilen ve Yelboğa (2009) tarafından geçerlik ve güvenirliği yapılan, Türkçe’ye adapte edilen ölçekten yararlanılmıştır. Bu ölçek 36 sorudan oluşmakta olup 9 alt kategoriyi ölçmektedir. Her bir kategori 4 soru ile ölçülmektedir. Ankette her bir alt kategoriyi ölçmek üzere faktör analiz değeri en yüksek olan soru alınmıştır ve bu sorular orijinal anketteki 1-9 numaralı sorulardır. Çalışmada
38
iş tatmini bu 9 sorular ile ölçülecektir ve bunlar anketteki 50-58 numaralı sorulardır.
İşten Ayrılma Niyeti Ölçeği: Bu değişkeni ölçmek için Colarelli (1984)
tarafından geliştirilen ölçekten yararlanılmıştır. 3 sorudan oluşmaktadır.59- 61 numaralı soruladır.
Araştırma sürecinde anketten elde edilen sonuçları desteklemek üzere ayrıca yüzyüze mülakatlar yapılmıştır. Mülakat, araştırmacı ve araştırdığı konu arasında iletişime dayanan bir veri toplama tekniğidir. Araştırmada yapılandırılmış bir soru formu üzerinden soru cevap şeklinde 9 mülakat yapılmıştır. Mülakat tekniği, gözlem ve anket çalışmasını birleştiren bir veri toplama yöntemi olarak da düşünülebilir. Mülakatta soru cevap almanın yanında gözlem yapma imkanı da vardır. Mülakat esnasında yapılan gözlemler bazen sözlü yanıtlardan daha etkili olmaktadır (Özdemir, 2013). Anketlerden elde edilen bilgilere araştırma bulguları kısmında yer verilmiştir.
3.3. Çalışma Grubu ve Özellikleri
Araştırma evrenini, İstanbul’un Anadolu Yakasında faaliyet gösteren global bir Telekomünikasyon firmasında çalışan 452 kişi oluşturmaktadır. Yapılan çalışma, telekomünikasyon sektöründe faaliyet gösteren ve global bir şirket olan Y şirketinin yine aynı sektörde faaliyet gösteren X* şirketini satın alması süreci sonrasında çalışanların katılımıyla gerçekleştirilmiştir. Y şirketi, aşağıdan yukarı ve yukardan aşağı inovasyon ve destek süreçlerinde ve strateji yönetiminde güçlü, çalışan iletişimine yatırım yapan, karlılık yönetimi konusunda operasyonel yönü kuvvetli bir firmadır. X firması ise girişimcilik, teknolojik inovasyon ve ilişki yönetimi konularında güçlü bir firmadır. Her iki firmanın da güçlü olduğu ortak alanlar müşteri önceliği, güçlü bir vizyon, güçlü liderlik, karma işgücü, insan odaklı olmaktır.
Anket formu 452 kişiye gönderilmiş ancak 187 anket sağlıklı ve analiz açısından uygun kabul edilmiştir.
Araştırmaya katılan çalışanların cinsiyet, eğitim durumu, yaş gibi demografik özellikleriyle ilgili bulgular incelenip sınıflandırılarak tablo halinde gösterilmiştir. Ancak, 44 anket formunun bazı bölümleri, tam olarak doldurulmadığı için teslim edilen bilgiler eksik kalmıştır ve örneklem dışı bırakılmıştır.
Sözkonusu satın almadaki şirketler isimlerinin açıklanmasını istemedikleri için çalışmada bu şirketler Y ve X harfleri ile gösterilmiştir.
39
Ankete katılan şirket çalışanlarının kişisel bilgileri Tablo 3.1’deki tabloda ayrıntılı olarak gösterilmiştir.
Tablo 3.1: Çalışmaya Katılanların Özellikleri (n=187)
Özellikler n % Cinsiyet Kadın 50 26.7 Erkek 137 73.3 Yaş 30 ve küçük 32 17.1 31-40 80 42.8 41-50 50 26.7 50’den büyük 25 13.4
Çalışma süresi 1-6 yıl arası 65 34.8
7-12 yıl arası 49 26.2 12 yıldan fazla 73 39.0
Çalışılan Firma (satın alma öncesi) X 110 58.8
Y 77 41.2
Araştırmaya katılanların %73.3’ünün erkek, %26.7’sinin kadın olduğu görülmüştür. Yaşa göre %42.8’inin 31-40 yaş, %26.7’sinin 41-50 yaş aralığında olduğu görülmüştür. Çalışma süresine göre %39.0’ının 12 yıldan fazla, %34.8’inin 1-6 yıl, %26.2’sinin 7-12 yıl arası çalışma süresininin oldukları tespit edilmiştir. Katılımcılar satın alma öncesi %58.8’inin X şirketinde, %41.2’sinin Y şirketinde çalıştıkları tespit edilmiştir.
3.4. Verilerin Analizi
Araştırmada elde edilen veriler SPSS (Statistical Package for Social Sciences) for Windows 24.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Veriler değerlendirilirken frekans, yüzde, ortalama, standart sapma gibi betimsel istatistik yöntemleri kullanılmıştır.
Verilerin karşılaştırılmasında iki grup arasındaki farkı test etmek için bağımsız örneklem t testi, ikiden fazla grup ortalamalarını karşılaştırmada tek yönlü varyans analizi uygulanmıştır. Varyans analizi ile test edilen verilerde farklı olan grubu bulmak için çoklu karşılaştırma testi yapılmıştır. İkili grup karşılaştırmalarında Mann Whitney U, ikiden fazla grup karşılaştırmalarında Kruskal Wallis H testi, değişkenler arasındaki ilişkiyi incelemek için korelasyon analizi, bağımsız değişkenlerin bağımlı değişken
40
üzerinde etkisini araştırmak için basit doğrusal regresyon analizleri yapılmıştır. Ölçeklerin güvenilirliğini test etmek amacıyla “Güvenilirlik Analizi”, yapı geçerliliğini test etmek için “Açıklayıcı Faktör Analizi” yapılmıştır. Daha sonra yapısal eşitlik modellemesi kullanılarak değişkenler arasındaki neden-sonuç ilişkileri sınanmış, önerilen modelin elde edilen veriyi ne kadar iyi açıkladığını belirlemek için uyum iyiliği ölçümü yapılmış ve elde edilen sonuçlar Amos programıyla yorumlanmıştır.
41