Araştırmanın bu bölümünde araştırma modeli, evren, örneklem, verilerin toplanması, verilerin çözümlenmesi ve verilerin yorumlanması konularına yer verilmiştir.
3.1.ARAŞTIRMA MODELİ
Bu çalışma iki parçaya bölündüğünde; ilkinde yeryüzünde yaşam ünitesinde geçen coğrafî kavramlarda öğrencilerin algılama düzeylerini ve kavram yanılgılarını tespit etmek amacıyla araştırma modeli olarak nicel araştırma modellerinden betimsel model kullanılmıştır.
İkincisinde ise; genel tarama modeli kullanılarak sosyal bilgiler öğretmenlerinin öğrencilerin yeryüzünde yaşam ünitesindeki coğrafî kavramları algılama yeterliliklerinden haberdar olup olmadıkları sorusunun cevabı için anket uygulaması yapılmış ve durum tespitine çalışılmıştır.
3.2.EVREN VE ÖRNEKLEM
Araştırmanın birinci bölümünde, Bayburt merkezinde bulunan 21 ortaokulda öğrenim gören 900 6. sınıf öğrencisi araştırmanın evreni olarak belirlenmiştir.
Betimsel araştırmalarda minimum % 10 örneklem alınır, küçük evrenlerde ise % 20’ye ihtiyaç duyulur. Korelâsyon çalışmalarında en az 30, nedensel kıyaslamalarda her grupta 15’er denek gibi az sayıda denek olması sonuçların geçerli olmasını sağlayabilir (Gay, 1987; akt. Arlı ve Nazik, 2011:77). Bu bilgi doğrultusunda örneklem, Bayburt ilinden seçilen merkeze bağlı bir köy ortaokulu ve 3 merkez ortaokulunda öğrenim gören 180 6. sınıf öğrencisi olarak belirlenmiştir. Araştırma kapsamında 180 öğrenciye test gönderilmiş 165 kişiden dönüt alınmıştır.
Bu çalışma 2012–2013 eğitim öğretim yılında, Bayburt ilinde biri köy (Sancaktepe Ortaokulu), üçü merkez (Kaleardı 75. Yıl Ortaokulu, Şehit Üsteğmen Cem Nuri Başgül Ortaokulu ve Bayburt Ortaokulu) olmak üzere toplam 4 ortaokulda 165 6. sınıf öğrencisiyle gerçekleştirilmiştir. Kaleardı 75. Yıl Ortaokulu’nun bu
araştırma için seçilme sebebi; merkezde genel başarısı en iyi okullardan biri olması, yalnızca şehir merkezinden gelen öğrenci profiline ve genel olarak sosyo-ekonomik durumu orta olan velilere sahip olmasıdır. Diğer merkez okul, Şehit Üsteğmen Cem Nuri Başgül Ortaokulu’dur. Bu okul diğer iki merkez okuluna göre genel başarı durumu daha düşüktür. Hem taşıma merkezli öğrenci hem de şehirden gelen öğrenci profiline sahip olması tercih edilmesinde en büyük etkendir. Bu okulun hem merkezden hem de köyden gelen öğrencileri olduğu için veli profili de diğer iki okula oranla heterojendir. Bayburt Ortaokulu ise; merkezde bulunan ve genel başarısı en yüksek okuldur. Öğrenci ve veli profili en iyi okullardan biridir. 81 6. sınıf öğrencisi olması evreni temsil etme oranını da artırmaktadır. Bu yüzden tez çalışmasında tercih edilmiştir. Köy okulu olan Sancaktepe Ortaokulu ise, seçilen merkez okullara nazaran genel başarısı daha düşüktür. Ancak birçok köy okuluna kıyasla daha başarılı olması ve tamamen öğrenci taşıma merkezli bir okul olması bu okulun tercih edilmesinde önemli etken olmuştur. Ailelerin sosyoekonomik durumu da diğer üç okula göre oldukça düşüktür.
Araştırmada uygulamanın ikinci basamağını oluşturan anket uygulamasının evrenini 2012–2013 eğitim-öğretim yılında Bayburt il merkezinde bulunan 21 ortaokulda görev yapmakta olan 25 sosyal bilgiler öğretmenleri oluşturmaktadır. Evrenin tamamına ulaşılamadığı için anket formlarının uygulanmasının örneklemi 2012–2013 eğitim-öğretim yılında Bayburt il merkezinde bulunan ilköğretim okullarında görev yapmakta olan 15 sosyal bilgiler öğretmeni oluşturmaktadır.
3.3.VERİ TOPLAMA ARAÇLARI
Araştırmanın birinci bölümünde veri toplama aracı olarak araştırmacı tarafından geliştirilen ve ortaokul 6. sınıf öğrencilerinin “Yeryüzünde Yaşam” ünitesinde geçen coğrafî kavramlarda öğrencilerin kavram yanılgılarını ortaya çıkarmak için başarı testi kullanılmıştır. Testte yer alan sorulara ortaokul öğrencilerinin gelişim seviyesi göz önünde bulundurularak dört seçenek konulmuştur. Test iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölümde öğrencilerin bazı özelliklerini belirlemeye yönelik değişkenlere (cinsiyet, annenin eğitim durumu, babanın eğitim durumu, annenin mesleği, babanın mesleği, ailenin aylık geliri ve öğrenim gördüğü okul) yer verilirken; ikinci bölümde ise, öğrencilerin kavramları anlama düzeyleri ve kavram yanılgılarını ortaya çıkarmak için 24 soru
bulunmaktadır. Araştırmada kullanılacak olan veri toplama aracının maddeleri öncelikle kaynak taraması ve çeşitli okullarda öğrenim gören 6. sınıf öğrencilerine yöneltilen açık uçlu sorularla belirlenmiştir. Böylece araştırmada veri toplama aracı olarak geliştirilen “Ortaokul 6.Sınıf Öğrencilerinin Sosyal Bilgiler Dersi Yeryüzünde Yaşam Ünitesinde Geçen Coğrafî Kavramları Öğrencilerin Algılama Düzeyi, Kavram Yanılgıları Testinin” ilk taslağı oluşturulmuştur. Kapsam geçerliliği için uzman görüşüne başvurulmuştur. Daha sonra soruların anlaşılırlığını kontrol etmek ve ifade hatalarını önlemek amacıyla altıncı sınıfta okumakta olan 25 öğrenci ile ön çalışma yapılmıştır. Bu çalışma sonucunda öğrencilerin anlamakta zorluk çektikleri soru cümleleri tespit edilmiş ve soru ifadeleri daha anlaşılır hale getirilmiştir. Gerekli düzeltmeler yapıldıktan sonra teste son şekli verilmiştir. Uygulama yapıldıktan sonra uygulamanın verileri SPSS programına girilmiş, başarı testi maddelerinin ayırt edicilik ve güçlükleri bulunarak madde analizleri yapılmıştır. Testin güvenirliliğini hesaplamak için ise hem KR-20 hem de KR-21 analizleri yapılmıştır. KR-20’ ye göre güvenirlik 0,80 KR-21’ e göre ise 0,78 hesaplanmıştır. Testin aritmetik ortalaması
(𝑿𝑿�) 14,32; standart sapması (s.s) ise 4,78 olarak bulunmuştur.
Araştırmanın ikinci bölümünde ise veri toplama aracı (anket), örneklemi oluşturan sosyal bilgiler öğretmenlerinin genel ve meslekî özelliklerini, ortaokul 6. sınıf sosyal bilgiler ders kitabından “Yeryüzünde Yaşam” ünitesine ilişkin öğrencilerin bilgi düzeylerine yönelik düşüncelerini belirlemek amacıyla hazırlanmıştır. Anket önce taslak olarak hazırlanmış, sonra taslağa yönelik kapsam geçerliliği için tez danışmanına sunulmuş, meslek grubu içinde tartışılmış, geliştirilen öneri ve eleştiriler ışığında, bazı maddeler düzeltilerek ankete son biçimi verilmiştir. Anket iki bölümden oluşmuştur. Birinci bölüm, ankete katılan sosyal bilgiler öğretmenlerinin kişisel, meslekî bilgileri ve mezun oldukları eğitim kurumu şeklinde 3 sorudan oluşmuştur. İkinci bölüm ise “Yeryüzünde Yaşam” ünitesi kapsamında öğrencilerin coğrafya kavramlarındaki yanılgı düzeylerine yönelik olarak öğretmenlerin değerlendirmelerini içeren 15 sorudan oluşmuştur. Anket formunda bulunan soruların beş adet cevaplandırma seçeneği vardır. Bunlar tamamen, genellikle, kısmen, çok az ve hiç seçenekleridir.
3.4.VERİLERİN ANALİZİ
Öğrencilere uygulanan test ve öğretmenlere uygulanan anket değerlendirmeye tabi tutulmadan önce, gözden geçirilerek kurallara uygun olarak doldurulup doldurulmadığı kontrol edilmiş, bütün testlerin ve anketlerin istenilen şekilde doldurulduğu tespit edilmiştir. Değerlendirme toplam 165 test ve 15 anket üzerinde yapılmıştır. Verilerin çözümlenmesinde başarı testinde; aritmetik ortalama, standart sapma, frekans, yüzde, tek yönlü varyans analizi (anova) ve t testi; anket uygulamasında ise frekans ve yüzde istatistik işlemleri kullanılmıştır. İstatistiksel analizler bilgisayar ortamında Microsoft Excel ve SPSS 15.0 (Statistical Package For Social Sciences) programları kullanılarak yapılmıştır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM