Bu bölümde; araştırmanın modeli, verilerin elde edileceği evren ve örneklem, verilerin toplanması, veri toplamada kullanılan araçlar, uygulama ve verilerin çözümlenmesinde uygulanan istatistiksel tekniklere ilişkin açıklamalar yapılmıştır. Anket ölçeği, Çakıcı vd (2008), İlban (2007), Şahin (2011), Kafa (2010), Altunöz (2006), DİKA (2010), Çolakoğlu ve Ataman (2007)’ in çalışmalarından faydalanarak oluşturulmuştur.
Bu çalışma kapsamında, literatür değerlendirmesine dayalı olarak geliştirilen hipotezleri test etmek amacıyla bir saha araştırması gerçekleştirilmiştir. Verilerin anket yöntemiyle toplandığı bu çalışmada, Hac ve Umre Organizasyonu yapan seyahat acentalarının pazarlama faaliyetlerine ilişkin sorular sorulmuştur. Söz konusu değişkenleri ölçmeyi amaçlayan sorulardan oluşan ölçekler literatür çalışmasına dayalı olarak belirlenmiştir.
Araştırma kapsamında değişkenlerin ilişkilerini ölçmek amacıyla toplam 8 adet hipotez geliştirilmiştir. İlgili alanyazından hareketle bu araştırmada, aşağıdaki hipotezlerin test edilmesinin konunun açıklığa kavuşturulması için önemli olabileceği düşünülmektedir.
●Hipotez 1: Pazarlama araştırmasının hedef kitleyi belirlemesi ile acentanın düzenli olarak pazarlama araştırması yapması arasında anlamlı bir ilişki vardır.
●Hipotez 2: Pazarlama araştırmasının daha çok müşteri tarafından ulaşılabilmeyi sağlaması ile acentanın düzenli olarak pazarlama araştırması yapması arasında anlamlı bir ilişki vardır.
●Hipotez 3: Acentanın müşterilerine sunacağı hizmetleri belirlemesi ile düzenli olarak pazarlama araştırması yapması arasında anlamlı bir ilişki vardır.
●Hipotez 4: Acentanın bir pazarlama departmanına sahip olmasıyla düzenli olarak pazarlama araştırması yapması arasında anlamlı bir ilişki vardır.
● Hipotez 5: Acentanın gelir grubuna göre hedeflediği pazar ile düzenli olarak pazarlama araştırması yapması arasında anlamlı bir ilişki vardır.
●Hipotez 6: Acentanın pazarlama faaliyetlerindeki temel amacı ile fiyat belirleme ölçütleri arasında anlamlı bir ilişki vardır.
●Hipotez 7: Acentanın yaş grubuna göre hedeflediği pazar ile uygulanan satış geliştirme faaliyetleri arasında anlamlı bir ilişki vardır.
●Hipotez 8: Acentanın uyguladığı pazarlama faaliyetlerinin işletme tanıtımına katkı sağlaması ile pazarlama faaliyetlerinin daha çok müşteri tarafından ulaşılabilmeyi sağlaması arasında anlamlı bir ilişki vardır.
3.2. Evren ve Örneklem
Araştırma evrenini, İstanbul’da faaliyet göstermekte olan, Diyanet İşleri Başkanlığıyla 2013 yılı Hac ve Umre organizasyonları gerçekleştirmek üzere antlaşma yapan Türkiye Seyahat Acentaları Birliği (TURSAB) üyesi A grubu seyahat acentaları oluşturmaktadır.
Uygulama aşamasında evrenin tamamını oluşturan toplam 82 adet A grubu seyahat acentası hedef kitle olarak belirlenmiştir. Araştırma sürecinde 69 adet A grubu seyahat acentasına ulaşılabilmiştir. Anketlerin ön incelemesinden sonra 4’ü analiz dışı bırakılmış ve sonuç olarak analizler 65 adet kullanılabilir anketle yapılmıştır.
Araştırma alanı olarak İstanbul’un seçilmesinin çeşitli nedenleri bulunmaktadır. Bu nedenler; Diyanet İşleri Başkanlığıyla sözleşme yapan, İstanbul’daki Hac ve Umre acentalarının, Türkiye’deki toplam seyahat acentalarının %64’ünü oluşturması ve Hac ve Umre faaliyeti gerçekleştiren seyahat acentalarının İstanbul’da yoğunlaşması şeklinde sıralanabilir. Ayrıca, İstanbul’da faaliyet gösteren seyahat acentaları üzerinde yapılacak bir araştırmanın, tüm Türkiye’de faaliyet gösteren seyahat acentaları hakkında bir fikir verebileceği varsayımı da, araştırma alanı olarak İstanbul’un seçiminde etkili olmuştur.
3.3. Veri Toplama Araç ve Teknikleri
Çalışma kapsamında veri toplama aracı olarak yüz yüze görüşme yöntemi kullanılmıştır. Araştırmada veri toplama aracı olarak kullanılan anket formundaki sorular dört bölümden oluşmaktadır. Anketin ilk bölümünde, 6 sorudan oluşan araştırmaya katılan kişilere ilişkin bilgilerin yer aldığı sorular, ikinci bölümde yine 6 sorudan oluşan araştırmaya katılan seyahat acentalarına ilişkin bilgilerin yer aldığı sorular, üçüncü bölümde 17 sorudan oluşan araştırma alanına ilişkin bilgilerin yer aldığı sorular yer almaktadır.
En son bölümde ise, katılanların düşüncelerini tespit edilmesi için beşli likert ölçeği kullanılarak oluşturulan 20 adet ifade bulunmaktadır. Bu ifadeler olumsuzdan olumluya olmak üzere “kesinlikle katılmıyorum”, “katılmıyorum”, “kararsızım”, “katılıyorum” ve “kesinlikle katılıyorum” şeklinde beş aralıkta belirlenerek sınıflandırılmıştır.
3.4. Veri Toplama Süreci
Araştırmada veriler, literatüre bağlı olarak geliştirilen bir anket formu aracılığıyla toplanmıştır. Ölçeklerin içsel tutarlılıklarına ilişkin fikir edinmek, soruların açıklıklarını ve anlaşılırlıklarını kontrol etmek ve dolayısıyla anket formunun araştırma amaçlarına uygun olup – olmadığını tespit etmek gayesiyle bir pilot uygulama gerçekleştirilmiştir. 29- 30 Nisan tarihleri arasında yapılan uygulama, 8 firmadan 22 kişinin araştırma anketini yanıtlamasıyla elde edilen verilere dayalı olarak yürütülmüştür.
Ön uygulama sürecinde, katılımcılardan araştırma sorularına ilişkin görüşleri alınmıştır. Gerek ifade gerekse içerik bakımından dile getirilen eleştiri, öneri ve değerlendirmeler göz önünde bulundurularak ankette gerekli değişiklikler yapılmıştır. Anlaşılmadığı ya da birden fazla şekilde anlaşıldığı
ve/veya anlaşılabileceği bildirilen sorular anketten çıkarılmıştır. Böylelikle anket sorularının net bir şekilde belirlenmesi sağlanarak ankete son şekli verilmiş, şekilsel gerekliliklere ilişkin değerlendirmeler de göz önünde bulundurularak nihai anket formu oluşturulmuştur.
1-8 Mayıs 2013 tarihleri arasında İstanbul ilinde faaliyette bulunan seyahat acentalarında yüz yüze görüşme yöntemi kullanılarak uygulama çalışması gerçekleştirilmiştir. Çalışmada kullanılmış olan anket formu Ek-1’de yer almaktadır.
3.5. Verilerin Analizi
Araştırma bulguları, acentalardan elde edilen veriler üzerinde SPSS 15.0 paket programı kullanılarak gerçekleştirilen analizlerin sonucunda elde edilmiştir. Elde edilen veriler yüzde, frekans, regresyon ve korelasyon yöntemleriyle analiz edilmiştir. Sonuçlar tablolar ve grafikler halinde elde edilmiş ve değerlendirilmiştir. Sonucun dağılım yüzdeleri rakamsal olarak açıklanmış ve ankette araştırmamızın konusunu kapsayan tablolar ve grafikler sırasına göre verilmiştir.