3.1. Araştırmanın Modeli
Araştırma nicel ve nitel verilerin birlikte kullanıldığı karma yöntem yaklaşımı kullanılarak yürütülmüştür. Araştırmada süresince, bilimsel sosyolojik empirik araştırma yapılırken kullanılan bazı yöntemlerden komple yararlanılmıştır. Yapılan araştırmanın objektiv reallığı tam olarak yansıtması için nicel ve nitel yöntemlerden yararlanılmıştır.
3.2. Araştırmanın Evreni ve Örneklemi
Bu araştırma, 2015-2016 öğretim yılında Azerbaycan Cumhuriyeti’nin Gence şehrinde gerçekleştirilmiştir. Araştırma evrenini Azerbaycan’ın Gence şehrinde bulunan karma (ilkolul, orta okul, lise) okullar oluşturmaktadır. Gence iline bağlı Kepez ve Nizami ilçelerinde bulunan Eğitim Bakanlığı’na bağlı 49 resmi okulda görev yapan 3500 kadar ilk ve orta okul öğretmen bulunmaktadır. Araştırma örneklemini Gence şehrindeki bulunan 49 okul arasından basit rastgele yöntemle seçilmiş 20 okulda çalışan 1597 öğretmen arasından yine aynı yöntemle belirlenmiş 200 öğretmen araştırmanını örneklemini oluşturmaktadır. Tablo 1’de araştırma evreni verilmiştir.
Tablo 2. Araştırma Evrenini Oluşturan İlçelere Göre Öğretmen Dağılımları
Yerleşim Yeri Okul Sayısı Öğretmen Sayısı
Kepez İlçesi 22 1576
Nizami İlçesi 27 1912
Toplam 49 3488
Tablo 2’de görüldüğü gibi araştırmanın evrenini, Gence iline bağlı olan Nizami ve Kepez ilçelerinde bulunan 49 okul ve bu okullarda çalışan toplam 3488 öğretmen oluşturmaktadır.
Örneklem seçiminde, sosyolojik araştırmalarda kullanılan seçme yönteminden yararlanılmıştır. Sosyal bilimlerde araştırmaların pratik açıdan tüm objeleri, ayrı ayrı bireylerin belirli toplamları ve çoğunluğundan oluşmaktadır. Eğer araştırmanın gidişatı zamanı bu araştırma objesini oluşturan tüm bireylerle bağlı enformasyondan yararlanılıyorsa, böyle araştırma kitle araştırması olarak kabul edilmektedir. Bu yöntemle alınan bilgiler daha güvenlidir, fakat çoğu zaman araştırmalarda kitle yönteminden yararlanılmamaktadır. Bunun nedeni kitle ile yapılan anketlerin daha masraflı olması, daha yorucu olması, daha çok zaman gerektirmesi ve daha çok mali kaynak talep etmesidir. Bu nedenle sosyolojik araştırmalarda anketlerin uygulanacağı kişiler seçme yöntemi ile belirlenmektedir (Guliyev, 1995, s. 233-234).
Söz konusu araştırmada da anket uygulanan öğretmenler basit rastgele seçme yönteminden yararlanılarak belirlenmiştir. (Rüstemov, 1997, s. 49). Genellikle sosyoljik araştırmalarda bir kaç seçme yönteminden yararlanılmaktadır. Bu araştırmada da ayrı ayrı kümelerin (okulların) belirlenmesi, seçilen okullarda çalışan öğretmenlerin seçilmesi, her bir okulda çalışan oğretmenlerin belirlenmesinde basit rastgele (seçkisiz) seçme yöntemlerinden yararlanılmıştır. Bundan dolayı araştırma evrenini oluşturan 49 okul arasından belirlenen 20 okulda çalışan 1597 öğretmen arasından basit rastgele yöntemle seçilmiş 200 öğretmene ulaşılmıştır. Ulaşılan öğretmen sayısı seçilmiş okullardan çalışan öğretmenlerin % 12’lik kısmını oluşturmaktadır.
Tablo 3. Araştırmanın Örneklemini Oluşturan Öğretmenlerin Okullara Göre Dağılımı
Sıra İlçe Kurum Öğretmen
sayısı
Yapılan Anketler
1 KEPEZ 7 Sayılı Okul 53 6
2 KEPEZ 10 Sayılı Okul 45 8
3 KEPEZ 19 Sayılı Okul 83 9
4 KEPEZ 24 Sayılı Okul 86 12
5 KEPEZ 25 Sayılı Okul 123 14
6 KEPEZ 28 Sayılı Okul 67 8
7 KEPEZ 30 Sayılı Okul 92 11
8 KEPEZ 39 Sayılı Okul 65 9
Tablo 3’ün devamı
3.3. Veri Toplama Araçları 3.3.1. Kişisel Bilgi Formu
Bu araştırmanın verileri anket kullanılarak toplanmıştır. Anket yapmak için her şeyden önce, anket oluşturmak gerekir, bu anketin yardımı ile gereken bilgileri elde etmek mümkündür. Anket belirli tarzda yapısal açıdan oluşturulmuş ve her biri araştırmanın temel amaç ve görevleri ile mantıksal açıdan ilişkili olan sorular yığınıdır (Rüstemov, 1997, s. 58-59).
Anketin oluşturulması süreci, aslında araştırmanın temel hipotezlerinı soru diline dönüştürmektir. Anket soruları, genellikle üç özelliğe göre bir birinden ayrılmaktadır: 1) içerik açısından; 2) yapısal açıdan; 3) işlevsel açıdan (Hasanov, 2010, 135).
Anketin ilk bölümünde kişisel bilgi formu bulunmaktadır. Bu kısımda katılımcının yaşı, cinsyeti, mesleki kariyeri, çalıştığı okul, çalışma yıllarının sayısı vs. gibi kişisel bilgilerin yer alacağı sorular bulunmaktadır.
3.3.2. Likert Ölçek
İlkesel olarak sosyal objelerin hem nicel, hem de nitel özellikleri ölçelebilir. Nicel özelliklerin (yaş, maaş, eğitim yıllarının miktarı vs.) ölçülmesi göreceli olarak
10 KEPEZ 46 Sayılı Okul 66 7
11 NİZAMİ 1 Sayılı Okul 83 10
12 NİZAMİ 5 Sayılı Okul 87 10
13 NİZAMİ 6 Sayılı Okul 76 9
14 NİZAMİ 11 Sayılı Okul 55 7
15 NİZAMİ 12 Sayılı Okul 81 10
16 NİZAMİ 14 Sayılı Okul 105 15
17 NİZAMİ 16 Sayılı Okul 66 9
18 NİZAMİ 18 Sayılı Okul 81 8
19 NİZAMİ 27 Sayılı Okul 127 15
20 NİZAMİ 34 Sayılı Okul 58 7
daha kolaydır. Bu özellikler genel kabul gören ölçeklere sahipler: yaş veya eğitim düzeyi için bir yıl, maaşın belirlenmesi için 1 manat, ailenin büyüklüğünün belirlenmesi için 1 kişi vs. (Tatarova, 2010, s. 71).
Nitel özelliklerin (sosyal mensupluk, insanların düşüncesi vs.) ölçülmesi için genel kabul görmüş ölçekler bulunmamaktadır. Bu ölçekleri genel olarak araştırmacı öğrenilen sosyal nesnenin (birey, grup, aile vs.) doğası ve araştırmanın hipotezlerine uygun olarak kendisi belirlemektedir.
Katılımcıların Azerbaycan’ın eğitim sistemi ile ilgili, mesleğe ilişkin ve öğretmen yetiştirme sistemi ile ilgili algılarının belirlenmesinde Likert Ölçeği’nden yararlanılmıştır. Likert Ölçeği sosyolojik araştırmalarda kullanılan ölçekler arasında ilk sırada bulunmaktadır. Yapılan araştırmaların %60’ında ölçek olarak Likert Ölçeği’nden yararlanılmaktadır. Söz konusu ölçekte aşağıda belirtilen beşli likert kullanılıyor: (Guliyev, 1995, s. 220). - Kesinlikle Evet - Evet - Kısmen - Hayır - Kesinlikle hayır
Araştırmada, katılımcılara yukarıda belirtilen ölçeğin kullanıldığı sorular yöneltilerek, onların görüşleri alınmaya çalışılmıştır. Bu tip sorularda katılımcılar kendi düşüncelerini tam yansıtmazsa bile, cevap şıklarından birini seçmek zorunda kalıyorlar. Bu durum söz konusu soruların, dolayısıyla katılımcıların görüşlerinin eksik tarafını oluşturuyor.
Araştırmada ayrıca katılımcılara 3 tane açık uçlu soru yöneltilmiştir. Burada öğretmenler hiçbir ölçeğe bağlı kalmadan soruları diledikleri gibi cevaplama özgürlüğüne sahip olmuşlardır. Bu sorunların en büyük eksikliği değerlendirme aşamasında karşılaşılan büyük engeller ve zaman kaybıdır (Guliyev, 1995, s. 289-290).
Araştırmada anketler katılımcılarla yüz yüze görüşme yöntemi ile yapılmıştır. Her bir katılımcı ile yüz yüze görüşerek anketlerin doldurulmasını sağlanmış ve doldurulan anketler anında geri alınmıştır. Bu durum anketlerin güvenilirliğini ve etki altında kalınmadan doldurulmasını sağlama amacına yöneliktir.
3.4. Verilerin Toplanması ve Analizi
Anketlerin geri dönüşünden sonra, araştırmanın bilimsel açıdan sonucunun ortaya konulmasında son aşama olan verilerin analizi aşamasına geçilmiştir. Bu amaçla öncelikle veriler birgisayar ortamına aktarılmış ve sonuçlar paket istatistik programı yardımı ile incelenerek, yaş, cinsiyet, mesleki kıdem gibi değişkenlere göre yüzdeler alınmıştır. Daha sonra bu veriler ışığında sonuçların değerlendirilmesi yapılmıştır.
Öğretmen görüşlerinin alındığı nicel verilere ilişkin sonuçlar istatistik paket programı ile değerlendirilmiş, açık uçlu sorulara verilen yanıtlar doğrultusunda araştırmacı kendi yorumlarıyla ortaya çıkan sonuçları ortaya koymuştur.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM