Çalışmada yer alan değerler; 2006 yılında yayımlanan Sosyal Bilgiler Öğretim
Programı, 2006 yılında yayımlanan İlköğretim Türkçe Dersi (6, 7 ve 8. Sınıflar) Öğretim Programı, 2015 yılında yayımlanan Türkçe Dersi (1-8. Sınıflar) Öğretim Programı, 2017 yılında yayımlanan Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1, 2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar), 2018 yılında yayımlanan Din Kültürü ve Ahlak Bilgisi Dersi Öğretim Programı (İlkokul 4 ve Ortaokul 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) ve son
olarak 2018 yılında yayımlanan Türkçe Dersi Öğretim Programı (İlkokul ve Ortaokul 1,
2, 3, 4, 5, 6, 7 ve 8. Sınıflar) esas alınarak oluşturulmuştur.
Araştırma kapsamında, Arif Nihat Asya’nın iki şiir kitabı belirlenen 45 ana değeri içermesi bakımından incelenmiş olup şiirlerde hangi değerlerin ne şekilde işlendiği ve en çok hangi değere yer verildiği tespit edilmiştir.
Araştırmamızın bu bölümünde; çalışmada kullanılan araştırma modeli, araştırmanın evreni ve örneklemi, veri toplama araçları, verilerin toplanması ve değerlendirilmesi süreçleri hakkında bilgi verilmiştir.
3.1. Araştırmanın Modeli
Arif Nihat Asya’nın çalışma kapsamında incelenen eserlerinin değerler eğitiminde kullanılabilirliğinin tespit edilmeye çalışıldığı bu araştırma için en uygun yöntem, “nitel araştırma yöntemi” olarak belirlenmiştir. Yıldırım ve Şimşek (2011, s.39-40) nitel araştırmayı “Gözlem, görüşme ve doküman analizi gibi nitel veri toplama yöntemlerinin kullanıldığı, algıların ve olayların doğal ortamda gerçekçi ve bütüncül bir biçimde ortaya konmasına yönelik nitel bir sürecin izlendiği araştırma” şeklinde tanımlamaktadır.
Nitel araştırma yöntemiyle yapılacak çalışmamızda, “tarama modeli” ve “doküman incelemesi tekniği” kullanılacaktır. Karasar (2006, s.77) tarama modelini,
geçmişte ya da hâlen var olan bir durumu olduğu gibi betimlemeyi, tanımlamayı amaçlayan araştırma yaklaşımı olarak ifade eder. Bu yaklaşımda çalışmaya konu olan varlık, kendi koşulları içerisinde olduğu gibi tanımlanır; onu herhangi bir şekilde değiştirme gayesi güdülmez ve söz konusu varlık en uygun biçimde gözlenerek belirtilmeye çalışılır. Doküman incelemesi tekniğinde ise izlenen adımları Şimşek (2009, s.43) şöyle sıralamaktadır:
1. Dokümana ulaşma,
2. Dokümanların orijinalliğinin kontrol edilmesi, 3. Dokümanların incelenmesi ve anlaşılması, 4. Dokümanlardaki verilerin analiz edilmesi, 5. Verilerin kullanılması.
Bu çalışmada, şiirlerde yer alan değerler, özellikle ortaokul 5, 6, 7 ve 8. sınıf Türkçe dersi eğitimi bağlamında incelenmiştir. Elde edilen bulgular, döküman analizi ve taramalarla yorumlanıp sonuçlara ulaşılmıştır.
3.2. Evren ve Örneklem
Büyüköztürk ve diğerleri (2014, s.80-81) evren ve örneklem kavramlarını şu şekilde tanımlamaktadır: Soruları cevaplamak için ihtiyaç duyulan, verilerin elde edildiği canlı ya da cansız varlıklardan oluşan büyük grup “evren”, özellikleri hakkında bilgi toplamak için evrenden seçilen sınırlı bir parça “örneklem” olarak adlandırılır.
Bu çalışmanın evreni, Arif Nihat Asya’nın “Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor”, “Duâlar ve Âminler”, “Fâtihler Ölmez ve Takvimler”, “Kökler ve Dallar”, “Rübâiyyat-ı Ârif-I”, “Rübâiyyat-ı Ârif-II”, “Ses ve Toprak” adlı şiir kitaplarıdır. Çalışmanın örneklemi ise bu şiir kitapları içerisinde araştırmamıza konu olan “Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor” ile “Duâlar ve Âminler” isimli eserlerdir.
3.3. Veri Toplama Araçları
Araştırmaya yön veren veriler, kaynak taraması yoluyla toplanmıştır. Değerler eğitimi ve Arif Nihat Asya ile ilgili kaynaklar için kitaplardan, süreli yayınlardan, kütüphanelerden ve internet ortamından elde edilen haber ve bilgilerden
yararlanılmıştır. Ayrıca konuyla doğrudan veya dolaylı olarak ilgisi bulunan tezlere, Yükseköğretim Kurulu’nun elektronik ortamdaki tez tarama arşivi aracılığıyla ulaşılmıştır.
3.4. Verilerin Toplanması ve Değerlendirilmesi
Arif Nihat Asya’nın araştırma kapsamında incelenen “Bir Bayrak Rüzgâr Bekliyor” ile “Duâlar ve Âminler” isimli eserleri, yayınevinden temin edilmiştir. Söz konusu şiir kitapları baştan sona okunmuş ve incelenen şiirler, veriyi analiz etme aşamasında taranarak içerdikleri değerler bakımından fişlenip tasnif edilmiştir. İki eser için defalarca okuma, not alma, şiirlerde verilmek istenen mesajı saptama ve bunları değerlendirme işlemleri yapılmıştır. Her değerlendirme ile ilgili sonuçlar ayrı başlık altında toplanmış ve şiirlerin tespit edilen değerlerle eşleştirilmesi sağlanmıştır. Ardından değerlere ilişkin yorumlamalar yapılmış ve sonuçlara ulaşılmıştır.
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
IV. BULGULAR VE YORUM
4.1. Adil Olma Değerine İlişkin Bulgu ve Yorumlar
Güncel Türkçe Sözlük’te (TDK, 2018) adalet kavramı, “Yasalarla sahip olunan
hakların herkes tarafından kullanılmasının sağlanması, türe; hak ve hukuka uygunluk, hakkı gözetme; herkese kendine uygun düşeni, kendi hakkı olanı verme, doğruluk”
şeklinde ifade edilmiştir. Akarsu (2015, s.17) adalet kavramını; “Doğrunun, hakkın korunması; doğru olmanın öz belirtisi. Doğru olarak kabul edilmiş olanda uzlaşma” olarak tanımlamaktadır. Hökelekli (2008, s.132) ise “Adalet, bir şeyi yerli yerine koymak, her hakkı hak sahibine vermektir. Hüküm ve davranışlarında tarafsız ve ilkeli olmak, eşitliği gözetmektir. Menfaat, yakınlık, düşmanlık, ön yargı ve benzeri nedenlerin etkisinden uzak doğru ve dürüstçe iş yapmaktır” ifadeleriyle adaleti tanımlamıştır. Adalet için her ne kadar efrâdını câmi, ağyarını mâni bir tanım yapmak zor görünse de en yalın hâliyle adalet, hakkın hak sahibine verilmesidir.
Adalet kelimesi, dilimize Arapçadan girmiş ve Türkçesi “türe” olan bir kavram olup toplumsal düzenin sağlanmasında, insanların huzur ve barış içerisinde demokratik bir biçimde bir arada yaşamasında olmazsa olmaz denilebilecek olgulardan biridir. Hökelekli (2008, s.136) bu durumu şu ifadelerle özetlemektedir:
Çünkü toplumsal düzen, huzur ve barış ancak adaletle ayakta durabilir. Toplumda gerçek bir adalet anlayışı olmadığı takdirde güç odaklı ilişkiler devreye girer, güçlünün güçsüzü ezdiği bir düzen ortaya çıkar. Kendilerini mağdur hisseden insanların çoğalması, toplumdaki birlik ve bütünlüğü tehdit eder. Bu durumda şiddet ve terör olaylarının önü alınamaz.
Yaman (2014, s.29) adaletin olmadığı bir ortamda yaşamanın ne kadar zor olduğuna şu ifadelerle vurgu yapmaktadır:
Yeri geldiğinde kendimize zarar verecek dahi olsa adalet ve doğruluktan şaşmamak gerekir. Atalar ”Düz duvar uçmaz.” demekle hayati bir gerçekliği vurgulamışlardır. Adaletin, bir değer olmaktan