Bu araştırmada, geçmişte ve halen var olan bir durumu olduğu gibi betimlemeyi hedefleyen tarama yöntemi kullanılmıştır. Karasar’ın (2006) belirttiği gibi araştırılması amaçlanan olay, birey ya da nesneler kendi koşulları içerisinde var olduğu şekilde tanımlanmaya çalışılmıştır.
Milli Eğitim Şuraları incelenirken betimsel tarama yöntemlerinden biri olan doküman analizi tekniği kullanılmıştır. Doküman analizi, yazılı materyallerin incelenmesinde kullanılan bir teknik olup araştırma problemi hakkında elde edilen ilgili dokümanların geniş bir zaman dilimine dayalı analizini mümkün kılmaktadır (Yıldırım & Şimşek, 2008).
Araştırma problemi ve alt problemlerine cevap bulmak amacıyla bugüne kadar öğretmen yetiştirmenin ele alındığı on beş milli eğitim şurası; “öğretmenlerin mesleki itibarı ve statüsü”, “öğretmen yeterlikleri”, “öğretmen yetiştirme süreçleri”,
“öğretmen alım süreçleri” ve “öğretmen yetiştirmeye ilişkin öneriler” açısından analiz edilip, betimlenmiştir.
Analize Tabi Tutulan Dokümanlar
Çalışmanın evrenini, Birinci Milli Eğitim Şurasından hâlihazırda sonuncu olan 19. Milli Eğitim Şurasına öğretmen yetiştirmenin ele alındığı on beş milli eğitim şurası oluşturmuştur. Öğretmen yetiştirmenin ele alındığı on beş milli eğitim şurası şunlardır:
Birinci Milli Eğitim Şurası (1939)
Üçüncü Milli Eğitim Şurası (1946)
Dördüncü Milli Eğitim Şurası (1949)
Beşinci Milli Eğitim Şurası (1953)
Yedinci Milli Eğitim Şurası (1962)
Sekizinci Milli Eğitim Şurası (1970)
Dokuzuncu Milli Eğitim Şurası (1974)
Onuncu Milli Eğitim Şurası (1981)
On Birinci Milli Eğitim Şurası (1982)
On İkinci Milli Eğitim Şurası (1988)
On Dördüncü Milli Eğitim Şurası (1993)
On Beşinci Milli Eğitim Şurası (1996)
On Yedinci Milli Eğitim Şurası (2006)
On Sekizinci Milli Eğitim Şurası (2010)
On Dokuzuncu Milli Eğitim Şurası (2014)
Verilerin Analizi
Araştırmanın bu bölümünde verilerin işlenmesi, analizi ve sunuluşu ortaya konmuştur. Araştırmadaki veriler nitel veri toplama yöntemlerinden biri olan doküman analizi yöntemi ile elde edilmiştir. Verilerin çözümlenmesinde ise nitel analiz tekniklerinden biri olan betimsel analiz kullanılmıştır. Betimsel analiz elde edilen ham verilerin okuyucunun anlayabileceği bir şekle getirilmesidir. Toplanan veriler araştırma öncesinde belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır.
Çözümleme sürecinde incelenen verileri dikkat çekici bir şekilde yansıtmak amacıyla doğrudan alıntılara yer verilebilir (Altunışık ve diğerleri, 2001; Yıldırım &
Şimşek, 2008).
Birinci Milli Eğitim Şurasından 19. Milli Eğitim Şurasına öğretmen yetiştirmeyi ele alan on beş milli eğitim şurasına orijinalliği kontrol edilerek ulaşılmış;
“öğretmenlerin mesleki itibarı ve statüsü”, “öğretmen yeterlikleri”, “öğretmen yetiştirme süreçleri”, “öğretmen alım süreçleri” ve “öğretmen yetiştirmeye ilişkin önerilerle” ilgili görüşler ve kararları içeren konuşmalar ve tutanaklar analiz edilerek ortaya konmuştur. Bu temaların on dokuz milli eğitim şurasından on beşinde görüşüldüğü gözlemlenmiştir. İkinci, Altıncı, On Üçüncü ve On Altıncı Milli Eğitim Şuralarında öğretmen yetiştirme konusu üzerinde hiç durulmadığı belirlenmiştir. Bu nedenle öğretmen yetiştirme konusunun ele alındığı on beş milli eğitim şurası analiz edilmiştir. Öğretmen yetiştirme konusunun ele alındığı on beş milli eğitim şurasından elde edilen veriler MaxQda 12 programına aktarılmıştır. Veriler, tümevarımsal içerik analizi yöntemi kullanılarak MaxQda 12 programı ile analiz edilmiştir. MaxQda 12 programına Hacettepe Üniversitesi Kütüphanesinin lisanslı yazılım sunucusu
üzerinden ulaşılmış ve bu program üzerindeki çalışmalar Hacettepe Üniversitesi internet ağı üzerinden gerçekleştirilmiştir. MaxQda 12 programı içeriğinde yer alan eğitim videoları aracılığıyla MaxQda 12 kullanımı konusunda bilgi edinilmiştir. Milli Eğitim Şuralarından elde edilen veriler MaxQda 12 programına girilmiş ve verilerin analizi sonucunda alt problemleri oluşturan temalar belirlenmiştir. Daha sonra;
veriler ışığında temalar alt kategorilere, alt kategoriler kodlara, kodlar ise alt kodlara ayrılmıştır. Analiz sonucunda ortaya çıkan temaların, alt kategorilerin, kodların ve alt kodların adlandırılmasında bir sorun olup olmadığı konusunda iki uzmana başvurulmuş ve bu iki uzmanla beraber çalışılmıştır. İlk önce alt problemleri oluşturan temaların adlandırılmasında, daha sonra bu temaların altında yer alan alt kategorilerin adlandırılmasında bir kavram kargaşası olup olamadığına bakılmış ve gerekli düzeltmeler beyin fırtınasıyla yapılmıştır. Son olarak alt kategorilerin altında yer alan (eğer mevcutsa) kodların ve kodların altında yer alan alt kodların adlandırılması konusunda gerekli çalışmalar yapılmıştır. Adlandırma işlemi sonrasında iki ayrı uzmana daha başvurulmuş ve görüş alınmıştır. Uzmanların görüşü birbiriyle birebir örtüşmüştür. Belirlenen nihai temalar, alt kategoriler, kodlar ve alt kodlar aşağıdadır:
1. ÖĞRETMENLERİN MESLEKİ İTİBARI VE STATÜSÜ (Tema) a. Öğretmenlerin Çalışma Koşulları (Alt Kategori)
i. Tayin-terfi-atama-nakil (Kodlar) ii. Mesleki ilerleme olanakları iii. Maddi ve manevi teşvik iv. Kanun-yönetmelikler
v. Ders yükü vi. Sendika hakkı vii. Diğer
b. Öğretmenlerin Yaşam Koşulları (Alt Kategori)
i. Barınma ihtiyacı (lojman, kira, yakacak yardımı, vb.) (Kodlar) ii. Maddi koşullar (maaş, yolluk-yevmiye, vb.)
iii. Öğretmen çocuklarına yönelik sağlanan olanaklar iv. Sağlık hizmeti
v. Ulaşım
vi. Konaklama ve tatil olanakları vii. Diğer
2. ÖĞRETMEN YETERLİKLERİ (Tema)
a. Uzmanlara Göre Öğretmen Nitelikleri (Alt Kategoriler) b. Öğretmen Yetiştiren Kurumlara Göre Öğretmen Nitelikleri
3. ÖĞRETMEN YETİŞTİRME SÜREÇLERİ (Tema)
a. Öğretmen Yetiştiren Kurumlara Öğrenci Seçme (Alt Kategoriler) b. Hizmet Öncesi Öğretmen Yetiştirme
i. Öğretmen yetiştiren kurumların geçmişi ve mevcut özellikleri (Kodlar)
ii. Öğretmen yetiştiren kurumların mesleki ve toplumsal hizmetleri
iii. Öğretmen yetiştiren kurumların fiziki özellikleri iv. Öğretmen yetiştiren kurumların eğitici özellikleri
v. Öğretmen yetiştirme programları özellikleri 1. Genel kültür bilgisi (Alt Kodlar) 2. Konu alanı bilgisi
3. Meslek bilgisi ve konu alanlarının öğretimi
4. Okullarda gözlem ve öğretmenlik uygulaması (Staj) vi. Öğretmen olmak için sahip olunması gereken diploma
koşulları (kod)
c. Hizmet içi Eğitimde Mesleki Gelişimi Sağlama (Alt Kategori) i. MEB’in ve YÖK’ün sunduğu hizmet içi eğitimler (Kod)
1. Stajyerlik (adaylık) eğitimi (Alt Kodlar) 2. Geliştirme eğitimi
3. Alan Değiştirme eğitimi 4. Yükselme eğitimi
ii. MEB’in öğretmenlerin bireysel gelişimini desteklemek için sunduğu kolaylıklar (Kod)
4. ÖĞRETMEN ALIM SÜREÇLERİ (Tema)
a. Olağan Koşullarda Öğretmen Alım Süreçleri (Alt Kategoriler) b. Olağanüstü Koşullarda Öğretmen Alım Süreçleri
5. ÖĞRETMEN YETİŞTİRMEYE YÖNELİK ALINMASI GEREKEN ÖNLEMLER (Tema)
a. Öğretmen Niteliğini Artırmaya Yönelik Alınması Gereken Önlemler (Alt Kategoriler)
b. Öğretmenlerin Mesleki İtibarı ve Statüsünü Artırmaya Yönelik Alınması Gereken Önlemler
Elde edilen temalar, alt kategoriler, kodlar ve alt kodların Milli Eğitim şuralarında kodlanma frekansları ve yüzdeleri tablolaştırılmıştır. Tablolar aracılığıyla sunulan bulgular ilgili alanyazın ve milli eğitim şuralarındaki örnek konuşmalarla desteklenerek yorumlanmış, sonuca ulaşılmış ve öneriler geliştirilmiştir.
Belirlenen nihai temalar, alt kategoriler, kodlar ve alt kodlar aşağıdaki şekilde şemalaştırılmıştır: