3.1. Araştırmanın Örneklemi
Araştırmanın örneklemi okuma yazma bilen, evli, erişkin kadınlardan oluşmuştur. İstanbul, Mersin, İzmir ve Kayseri’nin farklı ilçelerinde yaşamakta olan, araştırmaya katılmayı gönüllü olarak kabul eden ve araştırmaya alınma ölçütlerini karşılayan 383 kadın katılımcıya 23.07.2019 – 30.09.2019 tarihleri arasında ölçekler uygulanmıştır. Örneklem oluşturmak için Uygun Örnekleme Metodu kullanılmıştır. Halen psikiyatrik ilaç tedavisi ya da psikoterapi alan 12 kadın çalışma dışı bırakılmıştır.
3.2. Veri Toplama Araçları
Katılımcılara “Bilgilendirilmiş Gönüllü Olur Formu” (Ek-A) verilerek araştırmanın amacı ve içeriği konusunda bilgi verilmiştir. Katılımcılardan anketleri doldurmadan önce çalışmaya gönüllü olarak katıldıklarını belirtmek amacıyla adı geçen formu imzalayıp geri vermeleri istenmiştir. Daha sonra katılımcılara sırasıyla Sosyodemografik Özellikler ve Veri Formu (Ek-B), Aile İçi Şiddet Ölçeği (Ek-C), Çocukluk Çağı Ruhsal Travma Ölçeği (Ek-D), Toronto Aleksitimi Ölçeği (Ek-E), Bedensel Duyumları Abartma Ölçeği (Ek-F) uygulanmıştır.
3.2.1. Sosyodemografik Özellikler ve Veri Formu
Sosyademografik Özellikler ve Veri Formu araştırma tarafından hazırlanmıştır. Katılımcılardan yaşı, kendilerinin ve eşlerinin eğitim düzeyleri, toplam eğitim yılı, evlilik yaşı, evlenmeden önceki tanışma süresi, evlilik şekli ve süresi, kendilerinin ve eşlerinin geliri, çocuk sahibi olma durumu, şiddete dair bakış açısı ile ilişkili detaylı sorulara cevap vermeleri beklenmiştir. Sosyodemografik Özellikler ve Veri Formu
18
toplam 26 maddeden oluşmaktadır. Sosyodemografik özellikler ve veri formu EK- B’de yer almaktadır.
3.2.2. Aile İçi Şiddet Ölçeği (AİŞÖ)
Katılımcıların şiddet yaşantılarını değerlendirmek üzere Aile İçi Şiddet Ölçeği (AİŞÖ) kullanılmıştır. Aile içindeki yaşanan şiddetin boyutunu ve türlerini belirlemek için Çetiner (2006) tarafından geliştirilen 30 maddelik ölçeğin geçerlik ve güvenirlik çalışması İdiz (2009) tarafından yapılmıştır. Ölçeğin, güvenirlik ve geçerlik çalışması 17-70 yaş aralığında bulunan ve yaş ortalaması X=32.77±9,86 olan evli kadın katılımcılar ile yapılmıştır. Yapılan korelasyon analizi incelendiğinde AİŞÖ’nün iç tutarlık katsayısını gösteren Cronbach alfa 0,95 olarak bulunmuştur. İki yarım test güvenirliği katsayısı ise 0,91 olarak bulunmuştur. Bulunan bu değer 0,01 düzeyinde anlamlıdır. 30 soru bulunan bu ölçekte sorular beşli likert tipindedir. Ölçeğe faktör analizi uygulandığında, ölçeğin beş boyuta ayrıldığı bulgulanmıştır. Bunlar fiziksel, sözel, ekonomik, cinsel ve duygusal şiddet şeklindedir. Bu alt boyutları ölçen maddelere baktığımızda duygusal şiddet (1, 2, 9, 10, 11, 20, 22, 23, 24, 25, 27), fiziksel şiddet (5, 6, 56 12, 16, 21, 26, 28), sözel şiddet (4, 7, 14, 29), cinsel şiddet (3, 8, 17, 18, 19) ve ekonomik şiddet (13, 15, 30) şeklindedir. Ölçekte ‘hiçbir zaman’ 1, ‘nadiren’ 2, ‘bazen’ 3, ‘çoğu zaman’ 4 ve ‘her zaman’ 5 olarak kodlanmıştır. Puan aralığı 30-150 arasında değişmekte olup puan yüksekliği şiddetin fazlalığını gösterir. Bizim araştırmamızda ölçeğin Cronbach alfa değeri 0,96 olarak bulunmuştur. AİŞÖ, EK-C’de yer almaktadır.
3.2.3. Çocukluk Çağı Ruhsal Travma Ölçeği (ÇÇTÖ)
Orijinal adı “Childhood Trauma Questionnaire (CTQ)’’ olan ölçek Bernstein ve arkadaşları (1994) tarafından geliştirilmiştir. Ölçeğin, Türkçe versiyonunun geçerlik ve güvenirlik çalışması Şar, Öztürk ve İkikardeş (2012) tarafından geliştirilmiştir. Ölçek, bir öz bildirim ölçeğidir ve katılımcıların geçmişe yönelik yaşantılarına dair sorular içermektedir. 5’li likert tipinden oluşan ölçekte 28 madde vardır. Katılımcılar her bir maddeyi 5’li Likert tipi ölçek üzerinde (1=hiçbir zaman, 2=nadiren, 3=kimi zaman, 4=sık olarak, 5=çok sık) derecelendirmektedirler. Ölçeğin çocukluk çağı ruhsal yaşantıları ile ilişkili beş alt boyutu vardır. Bu alt boyutlar cinsel,
19
fiziksel, duygusal istismar ve duygusal ve fiziksel ihmal şeklindedir. Ölçeğin Türkçe uyarlama, geçerlilik ve güvenilirlik çalışmasında (Şar ve ark., 2012) iç tutarlılığı ölçmek için Cronbach Alpha ve yarım test (Guttman formülü) yöntemleri kullanılmıştır. Ölçeğin iç tutarlılığını gösteren Cronbach Alpha değeri çalışmada tüm katılımcılardan oluşan grup için (n=123) 0,93 olarak bulunurken, Guttman yarım test katsayısı ise 0,97 olmuştur. Bu güvenirlik ve geçerlik çalışmalarına bakıldığında ÇÇTÖ’nün Türkiye örneklemi için güvenilir ve geçerli sonuçlar elde edebileceğini göstermektedir. Bizim araştırmamızda ölçeğin Cronbach alfa değeri 0,85 olarak bulunmuştur. Ölçek, EK-D’de yer almaktadır.
3.2.4. Toronto Aleksitimi Ölçeği-20 (TAÖ-20)
İlk olarak Taylor, Ryan ve Bagby tarafından 1985 yılında geliştirilen, 26 madde ve 4 alt boyut içeren bir ölçme aracıdır. Ölçeğin güvenirlik katsayısı α = .79 olarak bulunmuştur. Ölçeğin alt boyutları (1) duyguları ve bedensel duyumları tanımlama ve ayırt etme zorluğu, (2) duyguları tanımlayabilme zorluğu, (3) hayal kurma kıtlığı ve (4) dışa dönük düşünme olarak belirlenmiştir.
Ölçek, daha sonra Bagby, Parker ve Taylor tarafından 1994 yılında kısaltılarak 20 maddeden oluşacak şekilde yapılandırılmıştır. TAÖ-20 üç alt boyut ve toplam 20 maddeden oluşmaktadır. Bu alt boyutlar, duyguları tanımada güçlük, duyguları ifade etmede güçlük ve dışa dönük düşünce şeklindedir (Sayar, Güleç, Topbaş ve Kalyoncu,
2001). Ölçek likert tipi bir ölçme aracıdır. Ölçeğin uygulandığı kişilerden “Hiçbir zaman” (1), “Nadiren” (2), “Bazen” (3), “Sık sık” (4) ve “Her zaman” (5) seçeneklerinden en uygun maddeyi işaretlerler ve puanlandırılma ise tüm bu maddelerin puanlarının toplanmasıyla gerçekleştirilir. Ancak ölçekte ters çevrilen maddeler vardır ve ters toplanarak puanlamada yer alan bu maddeler 4., 5., 10., 18. ve 19. maddelerdir (Sayar ve ark., 2001). Ölçeğin tamamından 61 ve üzerinde puan alan kişiler, aleksitimik olarak kabul edilmektedir. Bununla birlikte, Bagby ve ark. (1994) TAÖ-20’den 51 ve altında alınan değerin aleksitimi yokluğu olarak değerlendirilmesi gerektiğini önermişlerdir. TAÖ-20’den alınan puanın artması kişinin aleksitimik eğiliminin arttığını göstermektedir. Ölçeğin Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması birden çok araştırmacı tarafından farklı zamanlarda yapılmıştır. Güleç, Köse ve Güleç (2009) tarafından yapılan en güncel çalışmada ölçeğin toplam iç tutarlık katsayısı
20
cronbach alfa değeri 0,78 olarak bulgulanmıştır. Tüm analizler ve istatistiksel sonuçlara bakıldığında TAÖ-20, Türkiye’de yapılacak olan çalışmalarda güvenilir ve geçerli sonuçlar elde edilebileceğini göstermektedir. Bizim araştırmamızda ölçeğin Cronbach alfa değeri 0,73 olarak bulunmuştur. Ölçek, EK-E’de gösterilmektedir. 3.2.5. Bedensel Duyumları Abartma Ölçeği (BDAÖ)
Ölçek, Barsky, Wyshak ve Klerman (1990) tarafından geliştirilmiş 10 maddelik özbildirime dayalı bir ölçektir. Katılımcıların somatizasyona eğilimlerini ölçmektedir. Ölçek Psikiyatrik hastalığı olanlar, tıbbi hastalığı olanlar ve sağlıklı örneklem için uygun olup katılımcıların bedensel belirtileri nasıl yaşadıklarını ölçmeyi hedefler. 5’li likert tipinde olan ölçeğin toplam puanı 10-50 arasında değişmektedir. Her bir maddeden alınan puanın toplamı toplam puanı vermektedir. Ölçeğin değerlendirilmesi yapılırken toplam puan, bedensel duyumları abartma puanı (somatizasyon eğilimi) olarak ele alınır. Toplam 10-50 arasındadır. Barsky ve ark. (1990) tarafından yapılan güvenirlik çalışmasında ölçeğin iç tutarlık katsayısı 0,82 olarak bulunmuştur. Türkçe formunun güvenirlik çalışması Güleç, Sayar ve Güleç (2007) tarafından yapılmıştır. İç tutarlılık analizi için Cronbach alfa katsayılarına bakıldığında sağlıklı kontrol grubunda 0,62, hasta grubunda 0,76, her iki grup beraber değerlendirildiğinde 0,76 olarak bulgulanmıştır. Testin iç tutarlılığı, test tekrar test tutarlılığı, madde toplam korelasyonu Türkiye toplumu için kabul edilebilir düzeyde olduğu bulgulanmıştır (Güleç ve Sayar, 2007). Bizim araştırmamızda ölçeğin Cronbach alfa değeri 0,76 olarak bulunmuştur. Ölçek, EK-F’de yer almaktadır. 3.3. Verilerin İstatistiksel Analizi
Araştırmada elde edilen veriler SPSS for Windows 22.0 programı kullanılarak analiz edilmiştir. Verilerin değerlendirilmesinde betimsel istatistiksel yöntemleri olarak sayı, yüzde, ortalama, standart sapma kullanılmıştır. İki bağımsız grup arasında niceliksel sürekli verilerin karşılaştırılmasında t-testi, ikiden fazla bağımsız grup arasında niceliksel sürekli verilerin karşılaştırılmasında Tek yönlü Anova testi kullanılmıştır. Anova testi sonrasında farklılıkları belirlemek üzere tamamlayıcı post- hoc analizi olarak Scheffe testi kullanılmıştır. Araştırmanın sürekli değişkenleri arasında Pearson korelasyon ve regresyon analizi uygulanmıştır.
21