Yönetim ve Örgütlenme

Moğolistan, 1990'dan önce %100 devlet destekli sağlık sistemi olan sosyalist bir devletti. O zamanlarda özel sağlık sektörü sağlık sistemine dahil değildi. Ancak 1990 yılından

16

itibaren özel sağlık sektörü yeniden bu sektöre dahil olmaya başlamıştır. 1994 yılında ise sağlık sigortası sistemi kurulmuştur. Moğolistan sağlık sistemi, ana idari bölümlere göre prensip olarak bölünmüş yasal bir sistemdir. Moğolistan’daki sağlık hizmetleri birinci basamak, ikinci basamak ve üçüncül basmak olarak uzmanlaşmıştır. Sağlık Yasası (2011), her seviyede bulunabilecek çeşitli tesis türlerini detaylı bir şekilde ortaya koymuştur. Bunlar aile sağlık merkezleri, hastane ve köy sağlık merkezleri, birleşik hastaneler, klinikler, doğumevleri, halk sağlığı merkezleri, genel hastaneler, sanatoryumlar, acil merkezler, bölgesel hastaneler, ulusal merkez hastaneler ve uzmanlaşmış merkezlerdir (Şekil 1).

Sağlık hizmetlerinin sunumuna, ülkenin geniş bir alana yayılmış olması ve bölgedeki nüfus yoğunluğunun az olması engel oluşturmuştur. Ulanbatur'daki birinci basamak hizmetleri, aile sağlık merkezleri (2011 yılından itibaren Aile Sağlık Merkezleri olarak yeniden adlandırılmıştır) tarafından sağlanmaktadır. İl ya da ilçe seviyesinde, birinci basamak sağlık hizmetleri aile sağlık merkezleri ve ilçe hastanesi tarafından sunulmaktadır. Hizmetlerden çok uzak olan kırsal nüfusa, dört yıllık tıbbi eğitim programına tabi olan hekimlerin çalıştığı sağlık ocakları aracılığıyla ulaşılmaktadır. Aile sağlık merkezleri, temel hizmet ve sağlık promosyonu, koruyucu bakımı, klinik ve takip sonrası bakıma uygun genel mesleki bakımı sağlar ve gerektiğinde bir hastayı daha üst bir bakım için üst seviyedeki kuruma yönlendirirler. Komşu bölgelerdeki hastaneler için birincil sevk hizmetleri için oldukça geniş bir nüfusa ve uygun bir lokasyona sahip bir birleşik hastane kullanılmaktadır (Network, 2015:32). Ulanbatur genelinde orta düzeyli bakım/ 2. basamak hizmetler hastaneler ve genel sağlık merkezleri tarafından; il merkezlerinde ise, genel hastaneler tarafından sağlanmaktadır. Bu birimlerde hem ayakta hem de yatarak tedavi hizmetleri sunulmaktadır. Üçüncü derecede bakım, başta başkentte bulunan devlet klinik hastaneleri ve tıp merkezleri tarafından sunulmaktadır. Ülkenin dört bölgesinde ise, (batı (Khovd), doğu (Dornod), Khangai bölgesi (Uvurkhangai) ve Erdenet (Orkhon) bölgesi) dört bölgesel hastane aracılığıyla sağlanmaktadır. Bölgesel hastaneler, bölgesel düzeyde hızlı ve verimli üçüncül tıbbi hizmetlere erişimi iyileştirmek amacıyla 2001 yılında Ikh Khural (Meclis) tarafından onaylanan Bölgesel Kalkınma Kavramı doğrultusunda Sağlık Bakanlığı tarafından kurulmuştur. Bölgesel hastaneleri ayrıca, kendi aimag (il) nüfusu için ikinci basamak sağlık hizmetleri de sunmaktadır.

17

Şekil 1: Sağlık Sisteminin Örgütlenmesi Kaynak:SB (2015’de yeniden örgütlenmiştir)

Parlamento Devlet Bakanlar Kurulu Sağlık Ocakları İlçe Sağlık Merkezleri Aile Sağlık Merkezleri İlçeler Arasındaki Hastaneler Aile Sağlık Merkezleri Uç Köy Sağlık Merkezi İlçe Halk Sağlığı

Merkezi Bölge Genel Hastaneleri, Doğum ve 103 Acil Merkezi İl Genel Hastane Zoonotik Hastalıklar Bölümü (Zoonoz) Sağlık Bakanlığı İhtisas Muayene Genel Ajansı Sağlık ve Eğitim Müfettişliği Sağlık Gelişim Ulanbatur Şehir Valiliği Merkezi Hastaneler ve Uzmanlaşmış Merkezler Özel Sektör Özel Sektör Ulanbatur Şehir Sağlık Bölümü

İl Valiliği ^{Bölgesel Tanı ve} Tedavi

18

Aşağıdaki uzmanlaşmış merkezler ve üçüncü basamak merkezi hastaneler Sağlık Bakanlığı'na aittir: Ulusal Birinci Merkez Hastanesi, Ulusal İkinci Merkez Hastane, Ulusal Üçüncü Merkez Hastanesi, Ulusal Enfeksiyon Hastalıkları Merkezi, Ulusal Kanser Merkezi, Ulusal Travmatoloji ve Ortopedi Merkezi, Ulusal Zihin Sağlığı Merkezi, Ulusal Anne ve Çocuk Merkezi, Ulusal Dermatoloji Merkezi, Ulusal Zoonotik Hastalıklar Merkezi, Ulusal Gerontoloji Merkezi, Ulusal Patoloji Merkezi, Ulusal Kan Merkezi, Çocuklar için Merkezi Sanatoryum, Geleneksel Tıp, Teknoloji ve Moğolistan Üretim Şirketi (SB, 2016).

Sağlık Bakanlığı, Sağlık Yasasında belirtildiği üzere, ana düzenleyici organdır. Sağlık Bakanlığı, Özel Muayene Genel Müdürlüğü, Maliye Bakanlığı, Sosyal Sigorta Genel Müdürlüğü ve yerel yönetimler gibi diğer kurumların idari, düzenleme ve bütçe açısından karar alma yetkileri bulunmaktadır. Hastaneler ve eğitim kurumları da dahil olmak üzere bazı sağlık tesisleri idari olarak Milli Eğitim, Kültür ve Bilim, Adalet, İçişleri ve Savunma Bakanlığı gibi diğer bakanlıklara aittir. Ulanbatur Demiryolları ve Erdenet Madencilik Şirketi gibi büyük kuruluşlara ait hastaneler ve sağlık kuruluşları da bulunmaktadır. Sağlık Bakanlığı verilerine göre 2016 yılında toplam sağlık kuruluşu sayısı 3 500, toplam yatak sayısı 22 960 yatak devir hızı 7,4’dür (Tablo 3).

İlaç sektörü, Moğolistan'da %100 özel sektöre aittir ve bundan dolayı pahalı ve kalitesiz ilaçların kullanımı artmaktadır. Son yıllarda, özel hastanelerin sayısının hızla artması, sağlık alanında rekabetin gelişiminde ana faktörlerden biri haline gelmiştir. Gelecekte, hükümet akreditasyon kriterlerinin, ilaç sektörü ve özel hastanelerin dengesiz büyümesine engel olan bir araç haline gelmesi mümkündür. Özel sağlık sektörü, insan kaynakları kapasitesi ve ekipman bakımından devlet hastanelerine güçlü bir rakip olmuştur. Özellikle diş hekimliği, iç hastalıklar, doğum ve kadın hastalıkları, geleneksel tıp ve yüksek teknoloji laboratuvar hizmetleri alanlarında özel sektör hakimdir.

19 Tablo 3

Bakım Düzeyine Göre Hastane Hizmetleri Tesisleri

Sağlık Tesisleri Türü Sayılar

Birincil sağlık kuruluşları 512

Sağlık merkezleri 220

İlçe hastaneleri 292

İkincil sağlık kuruluşları 37

İl genel hastaneler 22

Ulanbatur'daki ilçe genel hastaneleri ve halk sağlık merkezleri 12 Doğum hastaneleri (Ulanbatur Sağlık Bakanlığı altında) 3

Üçüncül sağlık kuruluşları 18

Bölgesel tedavi ve tanı merkezleri (kırsal alanlardaki) 5 Ulanbatur’da yer alan ihtisas merkezleri ve merkezi hastaneleri 13

Diğer 2,933

İlaç Firmaları 39

Özel eczaneler 1,041

Özel Hastane (Yataklı) 234

Özel Hastane (Yataksız) 1,076

Diğer sağlık organizasyonları (SB'nin altında değil, Ulanbatur Demiryolları, Erdenet Madencilik Şirketi vb, Adalet ve Savunma Bakanlıkları gibi diğer bakanlıklara ve MedSoS gibi yabancı şirketlere ait)

55 Özel sağlık tesisleri (diş hekimliği dahil özel poliklinik hizmetleri) 488

Genel Toplam 3,500

Kaynak: SB, 2016