VUK/MSUGT’un Uluslararası Alanda Gelişim Süreci

Muhasebe bilimi ekonomik ve ticari işlemlerin gelişmesi sonucunda günlük ticari hayat içerisinde insanların gereksinim duydukları ve mecbur oldukları hesaplaşma işlemlerini karşılamak üzere kendiliğinden ortaya çıkmıştır. Ekonomi ve mal alışverişinin gelişme gösterdiği her dönemde muhasebe bilimi de gelişme göstererek bugün uygulamakta olduğumuz muhasebe sistemine evirilmiştir (Hiçşaşmaz, 1956:351). İlk tutulan muhasebe kayıtları mal alışverişinin gerçekleştiği ilk çağlara dayanmaktadır (Sevilengül, 2016:6). Bu duruma günümüzden 4000 yıl önce Asur Medeniyeti’ne ait olduğu bilinen ve üzerinde ticari kayıtların yer aldığı tabletleri örnek olarak göstermek mümkündür (Erkuş ve Gümüş, 2019:124).

Muhasebe bilimi ve uygulamaları ticari hayatın oluştuğu ilk çağlara dayanırken bugün kullanmakta olduğumuz muhasebe uygulamalarının ana yapıtaşı olan “çift taraflı kayıt yöntemi” ise ilk olarak Luca Pacioli tarafından 1494 yılında İtalya’da yayımlanan “Summa Aritmetica” isimli eserle ortaya çıkmıştır (Sevilengül, 2016:7).

Muhasebe bilimi ve uygulamalarının gelişim süreci incelendiği takdirde günümüzde uyguladığımız ve modern muhasebe sistemi olarak nitelendirebileceğimiz muhasebe uygulama sistemi oluşumunun tek bir bilim insanı veya millete dayandırılmayıp tüm ülke ve milletlerin ortak çabası ile meydana geldiğini söyleyebiliriz.

Ancak günümüzde birçok ülkede uluslararası muhasebe standartlarının uygulanmasına hız verilmiş olsa da ülkeler vergi hesaplamalarını kendi yerel muhasebe ve vergi kanunlarına göre gerçekleştirebilmektedir. Uluslararası muhasebe standartlarının da küreselleşmenin

68 etkisi ile ülkelerin yerel muhasebe ve vergi kanunlarından esinlenerek oluştuğu da bilinmekte olduğundan yerel muhasebe ve vergi kanunlarının oluşum ve uygulanma süreci muhasebe biliminin gelişim süreci için önem arz etmektedir.

Çalışmamızın bu kısmında ülkemizin yerel muhasebe ve vergi uygulamalarını düzenleyen Vergi Usul Kanunu ve Muhasebe Sistemi Uygulama Genel Tebliği’nin oluşum sürecinde izleri bulunan ülkelerin yerel muhasebe ve vergi kanunlarının oluşum sürecine kısaca değineceğiz.

Amerika Birleşik Devletleri (A.B.D.); Avrupa kıtasından yapılan coğrafi keşiflerle birlikte göç almaya başlayan Amerika’ya İngilizlerin öncülüğünde yerleşilmesi sonucu ticaret hayatı hareketlenmiş, ticari malların el değişikliği temel bir şekilde yazılı olarak kayıt altına alınarak ilk muhasebe hareketi olarak belirtebileceğimiz durum ortaya çıkmıştır. 1800’lü yıllarda kıtadaki ticari hareketliliğin özellikle Demiryolu şirketleri ile birlikte artması sonucu ticari kayıtlar çok önemli hale gelmiş ve muhasebe süreçleri oluşmaya başlamıştır. Amerika’daki tüm mali müşavirlerin bağlı olduğu “American Institute of Certified Public Accountants (AICPA)” 1887 yılında faaliyete geçerken, mali müşavirlik belgesi için ilk sınav 1896 yılında yapılmıştır. 1913 yılına gelindiğinde ise Kurumlar Vergisi anayasaya eklenerek yasalaşmıştır (Kazgan, 2011:3,4). A.B.D.’nin yerel muhasebe uygulaması olarak bilinen “United States Generally Accepted Accounting Principles (US GAAP)” 1929 yılında yaşanan “Büyük Buhran” sonrası 1933 Menkul Kıymetler Kanunu ve 1934 Menkul Kıymetler Borsası Kanunu ile oluşturulmaya başlanmış ve daha sonraki yıllarda kurulan “Financial Accounting Standards Board (FASB)” öncülüğünde geliştirmeye devam etmektedir (corporatefinanceinstitute.com, 2020).

Fransa; Fransız muhasebe ve vergi sistemi Genel Hesap Planı (Plan Comptable General– PCG)’na göre 1940 yıllarında oluşturulmuş ve muhasebe kayıtları bu sisteme göre yapılmaktadır. Fransız yerel muhasebe ve vergi genel uygulama tebliğine baktığımızda II. Dünya Savaşı sırasında oluşturulduğu ve Almanya’da uygulanan muhasebe sisteminden esinlendiğini söyleyebiliriz. Bu hesap planı 1957 yılında muhasebe standartlarının oluşumu ve uygulanmasından sorumlu bulunan Ulusal Muhasebe Konseyi (Conseil National de la Comptabilite-CNC) tarafından değiştirilip yeniden yayınlanmıştır. Bu değişikliklerin çoğunluğu ise stokların üretimi ile ilgilidir. 1982 yılında Avrupa Konseyinin yayınlamış

69 olduğu direktifler doğrultusunda Fransa Genel Hesap Planı güncellenmiştir. Ayrıca bu hesap planı son olarak 1999 yılında günün ihtiyaçlarına göre değiştirilmiş ve uygulanmaya devam edilmektedir (Özkan ve Terzi, 2010:32,33).

Almanya; Almanya muhasebe sisteminin kanunlarla birlikte oluşması ve uygulanması çok eski yıllara dayanmaktadır (Başpınar, 2005:45). 1800’lü yıllara dayanan muhasebe uygulamaları ve düzenlemelerinin dayanağını 1794 yılında uygulamaya konulan Prusya Medeni Kanunu oluştururken işletmelerin stokları ile ilgili bir takım maddelerin de kanunda yerini aldığını söyleyebiliriz (Benston, George J. Bromwich, Michael ve Litan, Robert E., 2006:106’dan Aktaran Özkan ve Terzi, 2010:35). Modern hukuk kanunlarının ilk örneklerinden olan 1848 Alman Kambiyo Kanunu ve 1861 Umumi Alman Ticaret Kanunu’nda ticaret ve ekonomik hayata yönelik modernizasyon çalışmaları yapılmıştır (Demir, 2008:2). 1874 yılında vergi hesaplamaları ile ilgili kanunlar yasalaşırken kanunların içeriğinde finansal hesaplar da yerini almış, 1897 Yeni Alman Ticaret Kanunu’nda kaydedilmesi gereken zorunlu defterlere değinilmiştir. Daha sonrasında, 1937 Alman Şirketler Kanunu ile düzenlemeler yapılmış,1985 yılına gelindiğinde ise Avrupa Birliği Yönergeleri yasalaşarak muhasebe uygulamalarının son şekli verilmiştir (Benston, George J., Bromwich, Michael ve Litan, Robert E., 2006:107,108,109’dan Aktaran Özkan ve Terzi, 2010:35,36).

İngiltere, Luca Pacioli’nin çift taraflı kayıt sistemini tanıttığı Summa Arithmetica’sı 1543 yılında tercüme edilmiş ve daha sonrasında muhasebe biliminin gelişmesinde en fazla rol alan ülkelerden birisi de İngiltere olmuştur (Üç, 2009:46). 1844 Şirketler Kanunu ile birlikte muhasebe kanunlardaki yerini almış ve 1947 yılında bu kanun güncellenerek kullanılmaya devam edilmiştir (Başpınar, 2005:44). İngiltere’de muhasebe üzerine yapılan çalışmaları 1970’li yıllara kadar İngiltere ve Galler Yeminli Muhasebeciler Enstitüsü (ICAEW) yürütmüş daha sonrasında Muhasebe Standartları Komitesi (ASC) kurularak gerekli düzenleme çalışmaları bu komite tarafından düzenlenmiştir (Üstündağ, 2000:42 ‘den Aktaran Uysal, 2017:23). 1989’yılında Şirketler Kanunu’nda düzenlemeye gidilmiş, muhasebe standartları ve uygulamaları hükümetin sorumluluğuna geçmiştir (Özkan ve Terzi, 2010:29). Görüldüğü üzere İngiltere’de muhasebe kanun ve uygulamaları köklü bir geçmişe dayanmakta,muhasebe meslek örgüt ve kurullarının çalışmaları ile yürütülmüştür.

70 İngiliz Şirketler Kanunu muhasebe yasa ve uygulamalarını düzenleyen kanun olarak karşımıza çıkmaktadır.