Sâbıkâ Boğdân voyvodası olan Kostantin voyvodaya bâ-hatt-ı hümâyûn virilmiĢdir.
fî 12 B. sene 148 ( 28 Kasım 1735 )
(s. 94) BoĢ
(s. 95)
Elhamdullâh-ı Te‘âla Nemçe keferesinden Ata Kal‘ası'nın ahz olunub Azâk-ı şerîf meremmaât olundu.
fî 28 R. sene 151 yevm-i Cum‘a sa‘ad 7(15 Ağustos 1738 Cuma)
Elhamdullâh-ı Te‘âla Moskov keferesinin münhadim olması haberi zuhûru. fî gurre-i Ca. sene 152 Bazar (6 Ağustos 1739 Perşembe)
buyurdukda (?) Moskov keferesinin münhadim olması.
Ruûs defterleri, Osmanlı Devleti‟nde merkez ve taĢra idaresi, devletin memurları ve bulundukları bölgelerdeki görevleri kısacası devletin müesseselerinin iĢleyiĢi hakkında bilgi veren önemli arĢiv vesikalarındandır. Üzerinde çalıĢtığımız defterde de bu konular hakkında bilgi bulmak mümkündür.
Osmanlı Devleti'nin idari mekanizmasının yansıtıldığı bu önemli arĢiv belgesinde merkeze, kısmen de taĢraya yapılan tayinler hakkında bilgi verilmiĢtir. Divan-ı Hümayun'un birinci dereceden üyelerinin ve katiplerinin atama kayıtları tek tek iĢlenmiĢtir. Osmanlı Devleti‟nin mali iĢlerinin baĢındaki defterdâr, hükümdarların alâmetlerini çekmeye izinli makam sahibi niĢâncı bunlar arasındadır. Öte taraftan Divân-ı Hümayun kâtip ve kalemlerinin baĢındaki re’isü’l-küttâb, yeniçerilerin maaĢ defterlerini tutan yeniçeri kâtibi, günlük gelir ve giderleri rûzname defterlerine kaydeden Rûznâmeci, maliyede gelir ve gider hesaplarını karĢılaĢtıran ve askeriyede yoklama muamelelerini yapan Mukabeleci, devlete ait bir gelirin belli bir bedel karĢılığında kiralanması anlamına gelen mukataa iĢlerine bakan Mukataacı, Divân-ı Hümâyûn‟un yazı iĢleri ile ilgilenen Tezkireci divan katipleri arasındadır.
Osmanlı sarayının iç dairesinin dıĢında kalan, en büyüğünden en küçüğüne kadar devlet memurlarının bulunduğu yere Birûn denilmektedir. 1572 Numaralı Ruûs Defteri'nde Birun halkının tayinleri de görülmektedir. PadiĢahın atının yanında yürüme imtiyazına sahip oldukları için Özengi Ağaları ya da Ağayân-ı Rikâb-ı Hümâyûn olarak bilinen Yeniçeri Ağası, Mîr-alem, Mîr-ahur, KapıcıbaĢı, ÇavuĢbaĢı, ÇakırcıbaĢı, ÇaĢnigirbaĢı ve Bölükağası ağaları (altı bölük denilen sipâh, silâhdâr, gureba-ı yemin, gureba-ı yesâr, ulufeciyan-ı yemin ve ulufeciyan-ı yesâr ) merkezdeki idari yapı içerisindedirler. Ayrıca Birûn halkı içerisinde sayacağımız Divân-ı Hümayun çavuĢları, Kapıcılar Kethüdası, Müteferrika, BostancıbaĢı, ġehr Emini, Matbâh-ı Âmire Emîni v.s. gibi görevliler de zikredilmiĢtir.
Devletin askeri yapısı içerisinde olan kapıkulu ocak görevlileri ve deniz kuvvetlerinden bazıları da atamalarda belirtilmiĢtir.
bulunan Gürci meliklerdir. Her yıl devlete belli bir miktar vererek, iç iĢlerinde serbest bırakılmıĢlardır. Bunlar Dadyan, AçıkbaĢ, Güril ve Abaza meliklikleridir. Bu bölgelere yapılan atamalar, merkezi otoritenin onayından geçerdi.
Ġdari sistem içerisindeki bir diğer birim voyvodalıklardır. Bunların da tayinleri padiĢahın tasdiki ile olurdu ve her yıl belirlenen haraç miktarını ödemekle mükelleftiler. Ġç iĢlerinde serbest, dıĢ iĢlerinde Osmanlı'ya bağlı Eflak ve Boğdan voyvodaları görevlerindeki mübadele ile zikredilmiĢlerdir.
Ġncelenen dönemde görev süresi 1 yıl ile sınırlı olup, bir yıl sonra görev süresi ya uzatılmıĢ ya da yeni bir atama yapılmıĢtır. Görev süresi bitmeden gerek duyulduğu hallerde yeni atamaların yapıldığına da rastlanmıĢtır.
Ġstanbul, 2008, s. 272-273.
AKGÜNDÜZ, Ahmed; Osmanlı Kanunnâmeleri ve Hukukî Tahlilleri, 1. Kitap
Osmanlı Hukukuna Giriş ve Fatih Devri Kanunnâmeleri, Ġstanbul, 1990.
FĠNDLEY, Carter V.; Osmanlı Devleti'nde Bürokratik Reform Bâbıâli (1789-
1922), (Çevirenler: Latif Boyacı-Ġzzet Akyol), Ġz Yayıncılık, Ġstanbul, 1994.
GÖYÜNÇ, Nejat; “XVI. Yüzyılda Ruûs ve Önemi”, İstanbul Üniversitesi
Edebiyat Fakültesi Tarih Dergisi, c.XVII, S.22, Ġstanbul, 1967, s. 17-34.
KILIÇ, Orhan 18. Yüzyılın İlk Yarısında Osmanlı Devleti'nin İdarî Taksimatı
Eyalet ve Sancak Tevcihatı, Elazığ, 1997.
PAKALIN, Mehmet Zeki; Osmanlı Tarih Deyimleri ve Terimleri Sözlüğü, Milli Eğitim Basımevi, c. III, Ġstanbul, 1993.
T.C. BaĢbakanlık Devlet ArĢivleri Genel Müdürlüğü Osmanlı ArĢivi Daire BaĢkanklığı Yayın Nu:108, Başbakanlık Osmanlı Arşivi Rehberi, (Hazırlayanlar: Yusuf Ġhsan Genç, Mustafa Küçük, ...), Ġstanbul, 2010.
UZUNÇARġILI, Ġsmail Hakkı; Osmanlı Devleti’nin Merkez ve Bahriye
Teşkilatı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988.
UZUNÇARġILI, Ġsmail Hakkı; Osmanlı Devleti'nin İlmiye Teşkilâtı, Türk Tarih Kurumu Basımevi, Ankara, 1988.
„Abdî Ağâ
BaĢ Baki Kulu, 42 „Abdî Efendi
Ğanem Mukataacısı, 45 „Adlî Muhammed Efendi
Kuçük Rûznâmeci, 13, 19 „Âli Ağâ
BaĢ Bâkî Kulluk, 31 „Alî Efendi
Divan-ı Hümayun Tarihçisi, 41 Büyük Ruznâmeci, 35
Ğanem Mukataacısı, 45
Harameyn-i ġerifeyn Mukataacısı, 44 Ulufeciyan-ı Yesar Katibi, 48
„Atıf Mustafa Efendi BaĢ Defterdar, 21, 51
Ruznâmçe-i Evvel, 18, 20, 35 „Avni Mehmed Efendi
Bursa Mukataacısı, 44 Abâza, 55
Abdûlbâkî Efendi
Küçük Evkâf Muhasebecisi, 40 Abdullah
Dergah-ı Ali Topçular Katibi, 49 Abdullah Ağâ
Dergah-ı Ali Cebeciler ÇavuĢu, 54 Dergah-ı Ali Yeniçerileri Ağası, 27 Abdullah Beğ Bevvâbân Kethüdâsı, 30 Abdullah Efendi Mısır ve ġehriyari Katibi, 49 AçıkbâĢ, 54 Ada-i Kebir, 26 Adil Mehmed Efendi
Basra Defterdarı, 25 Ahmed
Ulufeciyan-ı Yesar Kethüdası, 52 Ahmed Ağâ
Dergah-ı Ali Topçular ÇavuĢu, 54 Gurebâ-ı Yesâr Ağası, 33
Küçük Mîr-Ahûr, 30
Ulufeciyân-ı Yesâr Ağası, 33 Ahmed Beğ
ÇâvuĢbâĢı, 30
Ahmed Efendi
Anadolu Muhasebecisi, 20, 39 Belgrâd Defterdarı, 22
Hazine-i Birun Katibi, 50 Kalyonhâ-i Mîrî Kâtibi, 29 Kandiye Defterdarı, 21
Ahmed PaĢa
Bağdâd ve Basra Valisi Vezîr, 24 Vezîr, 28
„AiĢe Sultân Hazretleri, 36 Aleksandra AçıkbaĢ Meliği, 54 Âli, 28 „Âli Ağâ BaĢ Bâkî Kulluk, 31 Âli Efendi
Ulufeciyan-ı Yemin Katibi, 48 Anadolu, 38 Anadolu Muhâsebecisi, 20, 29, 47 „Arabacı BâĢılık, 34 Arpa Emîni, 32 Artya Dadyan Meliği, 54 Ata Kal„ası, 55 Atmacacı BâĢılık, 31 Avlonya, 46 Ayasofya-i Kebîr, 42 Azâk, 20 B Bağdâd, 24
Basmacı Ġbrahim Efendi Top Arabacıları Katibi, 49
Basra, 25
BaĢ Muhâsebe Vekâleti, 36 BaĢbâkî Kulu, 30 Belgrâd, 22 Bender, 23, 26 Bender Kal„ası, 53 Binâ Emîni, 42 Boğâz Hisârı, 29 Boğdân, 55 Bosna, 19 Bostâncı BâĢılık, 29 Burusa, 43, 44, 47
Büyük Kal„a Tezkerecisi, 49
C Ca„fer Ağâ Müteferrika BaĢı, 34 Cülûs-ı Hümâyûn, 24 Ç Çâkırcı BâĢılık, 31 D Dâdyân, 54
Dalkılıc Mehmed Ağâ SekbanbaĢı, 50 Darbhâne Emîni, 19, 32 Darbhâne-i „Âmire, 35 Defter Emîni, 28, 35 Defterdârlık-ı ġıkk-ı Evvel, 18 Defterdârlık-ı ġıkk-ı Sâlis, 19 Defterdârlık-ı ġıkk-ı Sânî, 18 Defterhâne, 36, 38 Defter-i Hâkânî Emîni, 45 Dergâh-ı „Alî, 13, 21,29, 27, 30, 31, 32, 33, 34,37, 38, 40, 47, 48, 49, 50, 52, 53, 54 DerviĢ Mehmed
Vidîn Defterdarı Vekili, 20 Devâttârlık, 42
E
Ebû Bekir Beğ, 28, 34 Ebû Bekir PaĢa
Boğaz Hisâr Kalesi Muhâfızı, 29
Edirne, 29, 52, 53 Eflâk, 55
Eğriboz, 46
El-Hac Abdullah Ağâ Mehter BaĢı, 38 El-Hac Ahmed Ağâ
Bevvâbân Kethüdâsı, 30 El-Hac Halîl Efendi
BaĢ Defterdar, 18, 20, 21, 25, 26, 37 Muhâsebecilik-i Evvel, 38
El-Hac Hüseyîn Ağâ
Gelibolu Baruthane Nazırı, 42 El-Hac Hüseyîn Efendi
Hasslar Mukataacısı, 44
El-Hac Ġbrahim Ağâ ArabacıbaĢı, 34
Top Arabacıları Kethüdası, 53 El-Hac Mehmed
Ġstanbul SubaĢısı, 54
El-Hac Mehmed Ağâ Habbeci BaĢı, 33
El-Hac Mehmed Emîn Ağâ BaĢ Bâkî Kulluk, 31 Silahdâr Ağası, 32
El-Hac Mehmed PaĢa Kaptan, 38
El-Hac Mustafa Vidîn Defterdarı, 21
El-Hac Mustafa Ağâ
Dergah-ı Ali Topçular Kethüdası, 53 El-Hac Mustafa Efendi
Es„ad Efendi
NiĢ Defterdarı, 22 Eyûb Muhammed Efendi
ġehr Emini, 36 F FaĢ Kal„ası, 54 Fazlullah Efendi, 49 Fethî Efendi ġam Defterdarı, 23 Fethi Girây Han
Kırım Hanı, 44 G Gelibolı, 42 Gence, 47 Girîd, 22 Gönder, 47 Görgi Güril Meliği, 54 Gurebâ-i Yemîn, 33, 48, 52 Gurebâ-i Yesâr, 33, 48, 52 Güril, 54 Ğanem, 37, 50 Habbeci BâĢılık, 33 Hacı „Âli HazinedarbaĢı ve KaftancıbaĢı, 51 Hacı Ġsma‟il Efendi
Kale-yi Küçük Tezkerecisi, 47 Halîl Ġstanbul Su Nazırı, 42 ġair Emini, 36 Halîl Ağâ, 38 Küçük Mîr-Ahûr, 31 Hamza
Eğriboz ve Avlonya Mukataacısı, 46
Hamza Efendi Sâlyâne Mukataacısı, 45 Harameyn-i ġerîfeyn, 39, 44 Hasan Basra Defterdarı, 19 Hasan Ağa Yeniçeri Ağası, 27 Dördüncü Cebeciyan Kethüdası, 53 Selanik Baruthane Nazırı, 41
Hasan Efendi
Dergah-ı Ali Yeniçerileri Katibi, 47 Gureba-ı Yemin Katibi, 48
Girid Defterdarı, 22 HaĢim Mehmed Efendi
Ğanem Katibi, 50 Havecegân-ı Divâniye, 45 Hazîne Muhâsebecisi, 40, 44 Hotîn, 21
Hüseyîn „Abdî Tokad Sipahi Kethüdası, 51 Hüseyîn Ağâ AtmacacıbaĢı, 31 Ğanem Emini, 37 Hüseyin Beğ (....) NiĢancısı, 28 Hüseyîn Beğ, 28 Hüseyin Beğ Efendi
Dergah-ı Ali Yeniçerileri Katibi, 47 Hüseyin Efendi Kâğıd-ı Birûn Emîni, 37 Fodula Katibi, 50 Kefe Mukataacısı, 46 Ġ Ġbrahim Mısır Mir el-Hacı, 25 Ġbrahim Ağâ Edirne BostancıbaĢısı, 29 Ġbrahim Beğ, 25 Ġbrahim Efendi
Dergah-ı Ali Cebeciler Katibi, 48 Hasslar Mukataacısı, 44
Mısır ve ġehriyari Katibi, 49 Ġbrahim Ġslâm
Cebeciyan-ı Salis Defterdarı, 53 Ġbra'il, 21
Ġshak Ağâ
Ġstanbul Gümrük Emini, 36 Ġsma„il
Dergah-ı Ali Cebeciler Kethüdası, 52 Ġsma„il Efendi Piyâde Mukâbelecisi, 24 Ġsma‟il Ağâ TopçubaĢı, 34 Ġsma‟il Efendi (....) NiĢancısı, 27 Kâlyonhâ-i Mîrî Kâtibi, 28 Ġstanbul, 13, 36,37, 41, 45,49, 50, 53, 54,83 Ġstanbul Mukâta„acısı, 41, 49 „Ġzzî Süleymân Efendi Küçük Ruznameci, 43 Piskopos Mukataacısı, 46
Kâ‟îm-i makâm, 43 Kâğıd Emîni, 40, 45 Kâğıd-ı Birûn, 37, 46 Kâğıd-ı Enderûn, 36 Kahire, 37 Kalyonlar Kâtibi, 39 Kandiye, 21, 26 Kassâb BâĢılık, 34 Kefe, 19, 26, 45, 53 Kethüdâ Yeri, 51 Kılburûn, 26 Kostantin Eflak Voyvodası, 55 L Ligor Boğdan Voyvodası, 55 M Ma„den, 44 Maliye Tezkerecisi, 28 Mar„aĢî Ebû Bekir Efendi
Dergâh-ı Ali ÇâvuĢu, 21 Matbah-ı „Âmire, 35 Mehmed
Gureba-i Yemin Kethüdası, 52 NîĢ Defterdarı, 21
Ulufeciyan-ı Yemin Kethüdası, 52 Mehmed Ağâ
ArabacıbaĢı, 34 Av Ağası, 32
BaĢ Bâkî Kulluk, 31 ÇâvuĢbâĢı, 30
Dergâh-ı Ali ÇavuĢu, 37 Habbeci BaĢı.
Mimar BaĢı, 34 Silahdâr Ağası, 32 Sipahi Kethüdası, 51 VeznedarbaĢı, 51 Mehmed Beğ Efendi
Büyük Ruznâmeci, 35
Mehmed Efendi, 43 Girid Defterdarı, 22
Gureba-i Yesar Katibi, 48 Kale-yi Küçük Tezkerecisi, 47 Matbah-ı Amire Emini, 35 Mevkûfâtçı, 39
Sipahi Katibi, 47
Süvari Mukabelecisi, 40 Top Arabacıları Katibi, 49
Mehmed Emin Beğ Efendi Süvari Mukabelecisi, 40 Mehmed HaĢim
Ada-i Kebir Defterdarı, 26 Mehmed Hayri
Dergah-ı Ali ÇavuĢları Katibi, 49 Mehmed Mihrî Efendi
Avlonya ve Eğriboz Mukataacısı, 46 Mehmed PaĢa
Vezir, 37
Mehmed Sefîd Efendi Ġstanbul Kadısı, 37
Mehmed Tahir Efendi Piyade Mukabelecisi, 40 Mehter BâĢılık, 38
Mektûbî-i BaĢ Halifesi, 46 Mengli Girây Han
Kırım Hanı, 40, 45 Mevkûfâtcılık, 39 Mısır, 25, 37, 43, 49 Mi„mâr BâĢılık, 34 Mîr-Ahûrlûk, 30, 31 Mîr-Alemlik, 29 Moskov, 55 Muhammed Ağâ
Dergah-ı Ali ÇavuĢu, 37
Ġstanbul Gümrüğü Emini, 36 ġair Emini, 36 Muhammed Efendi BaĢ Defterdar, 24 Kâğıd-ı Birûn Emini, 37 Kâğıd-ı Enderûn Emîni, 36 Sergi Nazırı, 51 Sipahi Katibi, 47 Muhammed Emîn Efendi
Kefe Mukataacısı, 45 Muhammed Latîfî, 38 Muhammed PaĢa
Sadrazam, 45
Muhammed Sâlim Efendi
Dergah-ı Ali Cebeciler Katibi, 49 Muhâsebe-i Evvel, 35
Mukâbele-i Süvârî, 39
Mukâta„acılık-ı Ğanem, 45 Murtaza Efendi
ÇâvuĢbaĢı, 21
Tersâne-i Amire Emini, 35 Mustafa
Vidîn Defterdarı ve Binâ Emâneti, 20 Mustafa „Atıf Efendi
ġıkk-ı Evvel (Defterdarı), 18 Mustafa Ağâ
Gurebâ-ı Yemin Ağası, 33 KassapbaĢı, 34
Sipâhi Ağası, 32 ġâhincibaĢı, 32
Ulufeciyân Yemin Ağası, 33 Mustafa Beğ
Küçük Mîr-Ahûr, 30
Maliye Tezkerecisi, 46 Mustafa Efendi, 20
Azâk Defterdarı, 22
Gelibolu Baruthane Nazırı, 42
Harameyn-i ġerifeyn Muhasebecisi, 39
Harameyn-i ġerifeyn Mukataacısı, 44 Matbah-ı Amire Emini, 35
Sergi Nazırı, 51 Süvari Mukabelecisi, 40 Mustafa Mehmed Silahdar Kethüdası, 52 Mustafa PaĢa Kâlyonhâ-i Mîrî Kâtibi, 28 Münîf Mustafa Efendi Piskopos Mukataacısı, 46 Müteferrika BâĢılık, 34
Nehîfî Süleymân Efendi, 18 Nemçe, 55
Nezil Emîni, 34 NîĢ, 21
Nu„mân Efendi
Kale-yi Kebir Tezkerecisi, 47 Nûh Efendi, 35
Nureddîn Efendi
Selanık Baruthane Nazırı, 41
O
„Osmân Ağâ
Mısır ve Kahire Darbhane Emini, 37 „Osmân Efendi ġehr Emini, 36 Ö „Ömer Efendi, 40, 42 Ġstanbul Mukataacısı, 45 „Ömer Ağâ, 53 Özi, 26 P Pîr Mustafa Efendi
Tophane-i Amire Nazırı, 41 Piskopos, 46 Piyâde Mukâbelecisi, 24, 39 R Râgıb Muhammed Efendi Maden Mukataacısı, 44 Râmî PaĢa, 28 Restûm Abâza Meliği, 55 Rıdvân, 23 Rikâb-ı Hümâyûn, 19, 25, 26, 28, 30, 31, 43, 45, 56 Rûznâmecilik-i Evvel, 35 S Sa„dî Efendi
Pîyade Mukâbelecisi Vekîli, 19 Sa„dullah Efendi
Darbhâne Emîni, 19, 35, 36 Sa„id Muhammed Efendi
Silahdar Katibi, 48 Sadık Ağâ
Bâruthane Nazırı, 41 Salih Ağâ
BaĢ Baki Kulu, 42
Sanduk Emîni, 36 Seddü'l-Bahir, 29 SekbanbâĢılık, 50 Selânik, 41 Sergi Nâzırı, 37 Silahdâr Ağâsı, 31 Silahdâr Kâtibi, 39, 48 Süleymân Hotîn Defterdarı, 21
Kefe Ordusu Defterdarı, 26 Süleymân Ağâ Edirne BostâncıbaĢısı, 29 Mîr-Alem, 29 Süleymân Beğ Küçük Râznamçe Defterdarı, 24 Süleymân Destârî Erzurûm Defterdarı, 24 Süleymân Efendi, 42 Anadolu Muhâsebeciliği, 38 Ġstanbul Mukataacısı, 45 Mukataacılık-ı Evvel, 43 Süvârî Mukâbelecisi, 28, 35 ġ ġâhinci BâĢılık, 31, 32
ġehreti Mehmed Ağâ, 50 ġerîf Halîl Ağâ
Özi ve Kılburun Defterdarı, 26 ġerîf Halîl Efendi
Harâç Muhasebecisi, 39 ġeyh Süleymân Efendi, 37 ġıkk-ı Evvel Defterdârlığı, 18 T Târîhci Vekîli, 51 Tersâne Emîni, 40 Tersâne-i „Âmire, 35, 38, 43 TeĢrifâtcı, 39 TeĢrifâtcılık, 42
Tevkî„î El-Hac Halîl Efendi BaĢ Defterdar, 18 Tezkere-i Evvel, 39, 45 Topcı BâĢılık, 33 Tophâne Nâzırı, 38 „Ulûfeciyân-ı Yemîn, 33, 48, 52 „Ulûfeciyân-ı Yesâr, 33, 48, 52 V Vân, 24
Vezîr El-Hac Muhammed PaĢa Vidîn Muhafızı, 20 Vidîn, 20 Y Yeniçeri Kâtibi, 28 Yûsuf Beğ Mısır Defterdarı, 25 Yûsuf Efendi, 18 NiĢ Defterdarı, 25
1970 Batman doğumluyum. Ġlk-Orta ve Lise tahsilimi Elazığ‟da tamamladım. Dicle Üniversitesi Eğitim Fakültesi Tarih Bölümü'nden mezunum. 1993 yılında Final Dergisi Dershaneleri'nde öğretmen, idarecilik ve yazarlık yaptım. 2006 yılında TBMM'ye geçiĢ yaptım. ġu anda ġef kadrosunda TBMM'deki görevime devam etmekteyim.
Final Dergisi Dershaneleri'nde Tarih Bölümü'nde yazar, Radev Yönetim Kurulu BaĢkan Yardımcısı, Anadolu Birliği Dernekleri Genel BaĢkan Yardımcısı, Kukla Derneği Yönetim Kurulu Üyesi, Bowling Federasyonu Disiplin Kurulu Üyesi görevlerinde bulunmaktadır.