Vitamin ve mineral

Çocukların gelişimlerinde ve sağlıklı bir şeklide büyümelerinde vitamin ve minerallerin önemi büyüktür. Vitamin ve minerallerin yetersizliği durumunda gelişim bozuklukları, bağışıklık sisteminin zayıflaması ve dolayısıyla hastalıklara yakalanma riskinin artması söz konusu olmaktadır (WHO 2003).

Demir, beyin fonksiyonları ve bağışıklık için en önemli mineraldir. Demir hayvansal gıdalardan da bitkisel gıdalardan da karşılanabilmektedir. Kırmızı et, yumurta, kuru baklagiller, ıspanak, patates, semizotu, kuru meyveler demirin en çok bulunduğu gıdalardır. Günlük önerilen alım miktarı 10 mg’dır.

38

Çinko, yaraların çabuk iyileşmesi, bağışıklık sisteminin kuvvetlenmesi, çocukların gelişim ve büyümesinde rol oynamaktadır. Çinko en fazla deniz ürünleri, kırmızı et, yumurta, kuru baklagiller ve kuru yemişlerde bulunmaktadır. 0-1 yaş arası günlük önerilen alım miktarı 2-5 mg’dır.

Kalsiyum, kemik yapımının çok hızlı olduğu çocuklarda kalsiyum büyük önem taşımaktadır. Kemik ve dişlerin gelişimi ve sağlığı için kalsiyumun yeterli alımı şarttır. Süt ve süt ürünleri, yeşil yaprakları olan sebzeler, fındık, fıstık, susam, pekmez ve kuru baklagiller kalsiyum zengini besinlerdir. Çocukların günde en az 400 mg kalsiyum almaları gerekmektedir.

Fosfor, sağlıklı dişler ve kemikler için önemlidir. 0-1 yaş arasında önerilen tüketim oranı 100 ile 275 mg’dır. 1- 1,5 yaş arasında önerilen tüketim oranı ise 500 mg’dır. Fosfor genellikle hemen her besinde bulunur. En çok kırmızı ve beyaz etler, süt ve süt ürünleri, kuru baklagillerde bulunur.

İyot, çocukların sağlıklı gelişmesi ve büyümesinde yapı taşlarından biridir. Bebek ve çocukların günlük beslenmesinde bir yaşına kadar 50 mikrogram, 1-5 yaş arasında ise 90 mikrogram, gebelik ve emzirme döneminde ise 250 mikrogram tüketilmesi önerilmektedir. En önemli iyot kaynağı denizlerdir.

A vitamini, büyüme ve gelişme, serum, kas proteini, bağışıklık sistemi ve RNA sentezinde önemli rol oynar. En çok balık, kırmızı et, brokoli, süt ve yoğurt, havuç vb. gıdalarda bulunur. Günlük önerilen alım miktarı 300-400 mcg retinol’dur.

D vitamini, kemik gelişimi, kalsiyum ve fosfor kullanımında önemli rol oynar. Karaciğer, balık, et, sebzeler ve güneşte en çok bulunur. Günlük önerilen alım miktarı 10 mcg’dır.

E vitamini, antioksidan etki, eritrositlerin korunmasında önemli yer tutar. Buğday, tohumlu besinler, soya fasulyesi yağı, arı sütü, ceviz, marul, tere, kereviz, maydanoz vb. besinlerde bulunur. Günlük önerilen alım miktarı 5-10 mg’dır.

39

K vitamini, pıhtılaşma faktörlerinin yapımında önemli yere sahiptir. Ispanak, kabak, marul, yeşil domates, yeşil biber, inek sütü, peynir, tereyağı, yumurta vb. besinlerde bulunur. Günlük önerilen alım miktarı 2-30 mcg’dır.

C vitamini, antioksidan etki, diş sağlığı, demir emilimi, kollojen yapımında rol alır. Siyah üzüm, narenciye, çilek, kavun, karpuz, yeşil biber, maydanoz, brokoli, havuç, soğan, bezelye vb. gıdalarda bulunur. Günlük önerilen alım miktarı 40-60 mg’dır (Krebs ve Hambidge 2007; Köksal ve Gökmen Özel 2008; Topal ve ark. 2016).

4.4.13. İçecekler

DSÖ içecekler hakkında ailelere bazı önerilerde bulunmuştur:

 Küçük çocuklar için içecekler temiz ve güvenli olmalıdır. Suyu kaynatıp çocuklara içirilmeli (veya başka yollardan güvenli hale getirilmeli, örneğin özel su filtresi kullanılmalı) ve süt pastörize edilmemişse kaynatılmalıdır. Meyve sıkmadan önce meyveler iyice yıkanmalıdır (PAHO 2002; Akers ve Groh-Wargo 2005).

 İçecekler tamamlayıcı beslenmenin veya anne sütünün yerini almamalıdır. İçecekler, yemeklerden sonra verilmelidir aksi takdirde çocuk yemeğini yemek istemeyebilir.

 Çaylar ve kahveler demir emilimini azaltır. Bunlar, yemek ile birlikte verilmemelidir, yemeklerden 2 saat önce veya sonra verilmelidir (Tümer 2005).

4.5. ÇOCUĞUN TAMAMLAYICI BESLENMEYE CESARETLENDİRİLMESİ

İştah, bir çocuğun ihtiyacı olan yiyecek miktarı için iyi bir kılavuzdur. Çocuğun sağlıklı olması isteniyorsa, yemeye teşvik edilmeli ve sık sık beslenmelidir. İştah azalması bir şeylerin yanlış gittiğinin haberini vermektedir. İştahın belirli bir süre olmaması çocukta beslenme bozukluklarına neden olabilir. Anne veya çocuğa bakan kişi, çocuğu yemek yemesi konusunda teşvik etmeli ve yardımcı olmalıdır (WHO 1998).

40

Çocuğun tamamlayıcı beslenmenin başlangıcından 2 yaşına kadar yemek saatlerinin denetlenmesi önemlidir. Çünkü tek başına kalan çocuk yeterince yemek yemeyebilir. Çocuğun kaşığı kullanmayı öğrenmek için belirli bir zamana ihtiyacı vardır. Küçük çocuklar çok yavaş yemek yerler ve dikkati kolay dağılabilirler bundan dolayı çocuğun yemek yemesi için yeterli zamana sahip olması önemlidir (Departmant of Health in United Kingdom Health 1998).

DSÖ ailelere bu konuda bazı önerilerde bulunmuştur: (WHO 2000).

 Çocuğun yeterli ve doğru miktarı yediğinden emin olmak için yemeği ayrı bir kaba koyulmalıdır.

 Anne veya çocuğa bakan kişi, yemek saatlerinde çocuğun ne yediğine dikkat etmeli, gerektiğinde yardım ve teşvik etmesi önemlidir.

 Çocuk yemek yerken acele ettirilmemeli, çocuğa zaman verilmeli ve sabır ile çocuğu yemeğe cesaretlendirilmelidir.

 Çocuk yemeği bıraktığı zaman biraz beklenilmeli ve tekrar yemeye teşvik edilmelidir.

 Çocuğa tutabileceği ve alabileceği yiyecekler verilmelidir. Küçük çocuklar genellikle kendileri beslenmek isterler: ebeveynler bunu teşvik etmeli, ancak yiyeceklerin çoğunun bebeğin ağzına girmesini sağlamalıdırlar.

 Çocuğun sevmediği yiyecekler sevdiği yiyeceklerle karıştırarak verilmelidir.

 Çocuğun acıkmaya başlamasının ardından beslenmeye başlanmalıdır. Çünkü çocuklar beslenmek için çok uzun süre beklerlerse ve üzülürlerse iştahlarını kaybederler.

 Çocuk uyurken beslenmemelidir.

 Çocuklar zorla beslenmemelidir. Bu stresi arttırır ve iştahı azaltır, onun yerine rahat ve mutlu olduğu zamanlarda beslenmelidir.

 Çocuğun susamamış olduğundan emin olunmalıdır. Yemekten önce veya yemek sırasında iştahı azaltacağı için çok fazla sıvı verilmemelidir.

 İştahsız olan çocuklarda beslenmeyi arttırabilmek için oyun oynanma yöntemi kullanılmalıdır.