Verim ve Verim Komponentleri Arasındaki İlişkiler

Denemede incelenen önemli özelliklere ilişkin ikili ilişkiler Tablo 4.17’de sunulmuştur.

Bitki boyu ile ilk bakla yüksekliği (0,968**), ana dal sayısı (0,432**), çiçeklenme süresi (0,574**), olgunlaşma süresi (0,460**) arasında olumlu ve önemli; bitkide bakla sayısı (-0,339*), bitkide tane sayısı (-0,441**), bitki verimi (-0,437**), baklada tane sayısı (-0,391*), hasat indeksi (-0,367*) ve çıkış süresi (-0,388*) arasında ise olumsuz ve önemli ilişki belirlenmiştir. Bitki boyu ile 100 tane ağırlığı, metrekaredeki bitki sayısı ve tane verimi arasındaki ilişkiler, olumsuz ve önemsiz; biyolojik verim ile ise olumlu ve önemsiz olmuştur.

İlk bakla yüksekliği ile bitki boyu, ana dal sayısı (0,476**), çiçeklenme gün sayısı (0,639**), olgunlaşma gün sayısı (0,485**) arasındaki ilişkiler olumlu ve önemli; bitkide bakla sayısı (-0,348*), bitkide tane sayısı (-0,428**), bitki verimi (-0,450**), baklada

tane sayısı (-0,349*), hasat indeksi (-0,353*), çiçeklenme süresi (-0,342*) arasındaki ilişkiler ise olumsuz ve önemli olarak belirlenmiştir. İlk bakla yüksekliği ile 100 tane ağırlığı metrekarede bitki sayısı, tane verimi arasındaki ilişkiler ise olumsuz ve önemsiz olmuştur.

Bitkideki ana dal sayısı ile çiçeklenme gün süresi (0,610**), olgunlaşma süresi (0,399**) ile olumlu ve önemli; bitki verimi (-0,499**), baklada tane sayısı (-0,378*) ve 100 tane ağırlığı (-0,442**) ile arasında olumsuz ve önemli ilişki olmuştur. Bitkide ana dal sayısı ile bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, metrekarede bitki sayısı, tane verimi, hasat indeksi arasındaki ilişkiler olumsuz ve önemsiz; biyolojik verim ve çıkış süresi arasındaki ilişkiler ise olumlu ve önemsiz olarak belirlenmiştir.

Bitkide bakla sayısı ile bitkide tane sayısı (0,914**), bitki verimi (0,765**), biyolojik verim (0,344*), tane verimi (0,425**) arasında olumlu ve önemli bir ilişki tespit edilmiştir. Çıkış süresi (-0,331*), çiçeklenme süresi (-0,444**), olgunlaşma süresi (-0,578**) arasında olumsuz ve önemli; ana dal sayısı, baklada tane sayısı, 100 tane ağırlığı arasında olumsuz ve önemsiz ilişkiler belirlenmiştir. Bitkide bakla sayısı ile metrekarede bitki sayısı ve hasat indeksi arasındaki ilişkiler ise olumlu ve önemsiz olmuştur.

Bitkide tane sayısı ile bitkide bakla sayısı, bitki verimi (0,789**), tane verimi (0,355*) arasındaki ilişkiler olumlu ve önemli; bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, çiçeklenme gün süresi (-0,410*), olgunlaşma süresi (-0,594**) arasında olumsuz ancak önemli bir ilişki tespit edilmiştir. Bitkide tane sayısı ile 100 tane ağırlığı, ana dal sayısı, çıkış süresi arasında olumsuz ve önemsiz; baklada tane sayısı, metrekarede bitki sayısı, biyolojik verim, hasat indeksi arasındaki ilişkiler ise olumlu ve önemsiz olarak belirlenmiştir. Bitki verimi ile bitkide tane sayısı, bitkide bakla sayısı, biyolojik verim (0,376*), tane verimi (0,547**) arasında olumlu ve önemli; ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı, 100 tane ağırlığı (-0,432**), çiçeklenme süresi (-0,658**) ve olgunlaşma süresi (-0,598**) arasında olumsuz ve önemli bir ilişki gözlenmiştir. Bitki verimi, baklada tane sayısı, metrekarede bitki sayısı ve hasat indeksi ile olumlu ve önemsiz; çıkış süresi ile ise olumsuz ve önemsiz ilişki olmuştur.

Baklada tane sayısı ile çıkış süresi (0,386*) arasında olumlu ve önemli, ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı ile olumsuz ve önemli; 100 tane ağırlığı, metrekarede bitki sayısı, biyolojik verim, çiçeklenme süresi, olgunlaşma süresi ve bitkide bakla sayısı arasında olumsuz ve önemsiz bir ilişki tespit edilmiştir. Baklada tane sayısı, bitkide tane sayısı, bitki verimi, tane verimi, hasat indeksi ile olumlu ancak önemsiz ilişkiler olmuştur.

Metrekarede bitki sayısı ile biyolojik verim (0,506**) ve tane verimi (0,428**) ile olumlu ve önemli; çıkış süresi (-0,537**), çiçeklenme süresi (-0,506**) ve olgunlaşma süresi (- 0,465**) ile olumsuz ve önemli ilişki olmuştur. Sıklık ile bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı, baklada tane sayısı, hasat indeksi arasında olumsuz ve önemsiz; bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitki verimi ve 100 tane ağırlığı arasında ise olumlu ve önemsiz ilişkiler belirlenmiştir.

Biyolojik verim ile tane verimi (0,721**), bitkide bakla sayısı, bitki verimi, metrekarede bitki sayısı ile olumlu ve önemli; çıkış süresi (-0,573**) ile ise olumsuz ve önemli ilişki olmuştur. Biyolojik verim, hasat indeksi, çiçeklenme süresi, olgunlaşma süresi, baklada tane sayısı arasında olumsuz ve önemsiz; bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı, bitkide tane sayısı ile ise olumlu ve önemsiz ilişkiler göstermiştir.

Tane verimi ile hasat indeksi (0,495**), biyolojik verim, metrekarede bitki sayısı, 100 tane ağırlığı, bitki verimi, bitkide tane sayısı ve bitkide bakla sayısı arasında olumlu ve önemli bir ilişki bulunmuştur. Tane verimi ile çiçeklenme süresi (-0,433**), olgunlaşma süresi(-0,344*) arasında olumsuz ve önemli; çıkış süresi, bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı arasında olumsuz ve önemsiz; baklada tane sayısı arasında ise olumlu ve önemsiz ilişkiler tespit edilmiştir.

Hasat indeksi ile çıkış süresi (0,430**), tane verimi ile olumlu ve önemli; bitki boyu ve ilk bakla yüksekliği ile ise olumsuz ve önemli bir ilişki olmuştur. Hasat indeksi ile ana dal sayısı, metrekarede bitki sayısı, biyolojik verim, çiçeklenme süresi ve olgunlaşma süresi arasında olumsuz ve önemsiz; bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitki verimi, baklada tane sayısı ve 100 tane ağırlığı arasındaki ilişkiler ise olumlu ve önemsiz olarak belirlenmiştir.

Çıkış süresi ile olgunlaşma süresi (0,430**), hasat indeksi, baklada tane sayısı arasında olumlu ve önemli; bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, bitkide bakla sayısı, metrekarede bitki sayısı, biyolojik verim arasında ise olumsuz ve önemli ilişkiler tespit edilmiştir. Çıkış süresi, çiçeklenme süresi ve ana dal sayısı ile olumlu ve önemsiz; bitkide tane sayısı, bitki verimi, 100 tane ağırlığı ve tane verimi ile ise olumsuz ve önemsiz bir ilişkiler olmuştur. Çiçeklenme süresi ile olgunlaşma süresi (0,772**) bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı arasında olumlu ve önemli; bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitki verimi, 100 tane ağırlığı, metrekarede bitki sayısı, tane verimi arasında ise olumsuz ve önemli ilişkiler tespit edilmiştir. Çiçeklenme süresi, baklada tane sayısı, biyolojik verim, hasat indeksi ile olumsuz ve önemsiz ilişkiler olmuştur.

Olgunlaşma süresi ile bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı, çıkış süresi ve çiçeklenme süresi arasında olumlu ve önemli; bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitki verimi, metrekarede bitki sayısı, tane verimi arasında olumsuz ve önemli ilişkiler bulunmuştur. Olgunlaşma süresi, baklada tane sayısı, 100 tane ağırlığı, biyolojik verim, hasat indeksi ile ise olumsuz ve önemsiz ilişkiler olmuştur.

Denemede yer alan nohut çeşitlerinin bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitki verimi, 100 tane ağırlığı, metrekarede bitki sayısı, biyolojik verim, hasat indeksi, baklada tane sayısı arttıkça tane veriminde de artış gözlenmiştir. Baklada tane sayısı dışında diğer bahsedilen komponentler arasındaki ilişkiler önemli olmuştur. Çalışmada ele alınan diğer komponentlerden bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı ve çıkış süresinde kaydedilen artışlar verimi azaltıcı etkide bulunmuş ancak bu etkilerin istatistiki olarak önemli olmadıkları belirlenmiştir.

Fenolojik gözlemlerden çiçeklenme süresi ile olgunlaşma süresindeki azalmaların verimi arttırıcı etkide olduğu ve bu etkilerin istatistiki olarak önemli olduğu da belirlenmiştir. Bu durum, kurak periyottan kaçınma ve tane doldurma döneminin yağışlı döneme denk getirilmesiyle erken ekimi destekler niteliktedir.

Tablo 4.17.Verim ve verim komponentleri arasındaki korelasyon katsayıları (r)

BB: Bitki Boyu (cm); İBY: İlk Bakla Yüksekliği (cm); ADS: Ana Dal Sayısı (adet); BBS: Bitkide Bakla Sayısı (adet); BTS: Bitkide Tane Sayısı (adet); BV: Bitki

Verimi (g); BaTS: Baklada Tane Sayısı (adet); 100 TA: 100 Tane Ağırlığı (g); MBS: Metrekarede Bitki Sayısı (adet); BiV: Biyolojik Verim (kg/da); TV: Tane Verimi (kg/da), Hİ: Hasat İndeksi (%); ÇS: Çıkış Süresi (gün); ÇiS: Çiçeklenme Süresi (gün); OS: Olgunlaşma Süresi (gün).*: % 5 olasılık düzeyinde önemli, **: % 1 olasılık düzeyinde önemli, öd: önemli değil.

ÖZELLİK İBY ADS BBS BTS BV BaTS 100 TA MBS BiV TV Hİ ÇS ÇİS OS

BB 0,968** _0,432** _-0,339* _-0,441** _-0,437** _-0,391* _{-0,048öd -0,012öd 0,313öd -0,074öd -0,367}* _-0,388* _0,574** _0,460** İBY - 0,476** -0,348* -0,428** -0,450** -0,349* -0,059öd -0,052öd 0,284öd -0,091öd -0,353* -0,342* 0,639** 0,485** ADS - -0,090öd -0,228öd -0,499** -0,378* -0,442** -0,290öd 0,001öd -0,244öd -0,290öd 0,026öd 0,610** 0,399** BBS - 0,914** 0,765** -0,095öd -0,030öd 0,143öd 0,344* 0,425** 0,127öd -0,331* -0,444** -0,578** BTS - 0,789** 0,206öd -0,067öd 0,057öd 0,250öd 0,355* 0,138öd -0,192öd -0,410* -0,570** BV - 0,195öd -0,432** 0,114öd 0,376* 0,547** 0,252öd -0,164öd -0,658** -0,598** BaTS - -0,080öd -0,180öd -0,177öd 0,006öd 0,190öd 0,386* -0,033öd -0,031öd 100 TA - 0,218öd 0,304öd 0,419** 0,225öd -0,101öd -0,574** -0,276öd MBS - 0,506** 0,428** -0,047öd -0,537** -0,506** -0,465** BİV - 0,721** -0,226öd -0,573** -0,273öd -0,270öd TV - 0,495** -0,182öd -0,433** -0,344* Hİ - 0,430** -0,196öd -0,091öd ÇS - 0,207öd 0,430** ÇİS - 0,772** OS - 39

5. SONUÇ VE ÖNERİLER

Elazığ koşullarında bir yıllık olarak yürütülen ve 11 adet nohut çeşidinin verim ve verim komponentleri bakımından denendiği çalışmada verim ile verim komponentleri arasındaki ilişkiler de incelenmiştir. Çalışmadan elde edilen bulgular aşağıdaki gibi özetlenmiştir. Denemede ele alınan fenolojik gözlemler ve parselde yapılan ölçümler bakımından, çeşitler arasındaki bitki boyu, ilk bakla yüksekliği, ana dal sayısı, bitkide bakla sayısı, bitkide tane sayısı, bitki verimi, baklada tane sayısı, 100 tane ağırlığı, metrekarede bitki sayısı, biyolojik verim, çıkış süresi, çiçeklenme süresi, olgunlaşma süresi yönünden olan farklılıklar önemli bulunmuştur. Tane verimi ve hasat indeksi bakımından olan farklılıklar ise istatistiki olarak önemli olmamıştır.

Ortalama olarak 48,9 cm’lik bir bitki boyunun elde edildiği çalışmada Azkan çeşidi 56,9 cm ile en uzun boylu, Gökçe çeşidi ise 41,2 cm ile en kısa boylu çeşit olarak tespit edilmiştir.

Çalışmada çeşitlere ait ilk bakla yüksekliğinin değişim aralığı 35,1-24,3 cm olmuştur. İlk bakla yüksekliği makineli hasada uygunluk yönünden bitki boyu ile beraber ele alınarak incelendiğinde Azkan çeşidinin en uzun boylu olmasının yanı sıra ilk bakla yüksekliği de en uzun çeşit olarak belirlenmiştir. Yine buna paralel olarak Gökçe çeşidinin ilk bakla yüksekliği bitki boyundaki gibi, en kısa olan çeşit olarak belirlenmiştir.

Ana dal sayısı bakımından çeşitlerin ortalama 3,6 adet ana dal sayısının elde edildiği denemede en yüksek olarak İnci çeşidi 4,4 adet; en düşük olarak da Gökçe çeşidi 3,0 adet ana dal sayısına sahip olmuşlardır.

Bir bitkiden elde edilen bakla sayısı bakımından ortalama olarak 26,2 adet baklanın elde edildiği denemede bakla sayısının en fazla olduğu çeşit 35,4 adet ile İnci çeşidi olmuştur.

Diyar-95 çeşidi ise 17,7 adet ile bitki başına en düşük bakla sayısının elde edildiği çeşit olarak belirlenmiştir.

Denememizde bitkide bakla sayısı sonuçları ile bitkide tane sayısı sonuçları bakımından paralellik gözlenmiştir. Yine en yüksek bitkide tane sayısına sahip olan 33,1 adet ile İnci çeşidi ve en az bitkide tane sayısına sahip olan çeşit 17,0 adet ile Diyar-95 çeşidi olmuştur. Bitki başına tane sayısı bakımından deneme ortalaması ise 25,3 adet olmuştur. Bitki verimi yönünden çeşitler arasındaki farklılıkların istatistiki olarak önemli bulunduğu çalışmamızda en yüksek bitki verimi 11,0 g ile Gökçe çeşidinden elde edilmiş, Diyar-95 çeşidi ise 4,7 g ile en düşük bitki verimine sahip çeşit olarak belirlenmiştir. Bir bitkiden elde edilen tane verimi bakımından deneme ortalaması ise 8,22 g olarak bulunmuştur.

Bir bakladan ortalama olarak 0,97 adet tanenin elde edildiği çalışmamızda, baklada tane sayısı bakımından en yüksek olan çeşit 1,07 adet ile Gökçe çeşidinden, en düşük değere ise olan 0,88 adet ile Azkan çeşidinden olarak elde edilmiştir.

100 tane ağırlığı bakımından çeşitler arasındaki farklılıkların istatistiki olarak önemli bulunduğu denemede en yüksek 100 tane ağırlığına sahip olan çeşit, 38,5 g ile Çağatay çeşidi olmuştur. Deneme ortalamasının 33,1 g olduğu çalışmada, İnci (25,6 g) çeşidi 100 tane ağırlığı en düşük olan çeşit olarak belirlenmiştir.

Metrekarede bitki sayısı bakımından, çeşitler arasındaki farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur. En yüksek bitki sıklığına sahip olan çeşit 16,8 adet ile Işık-05 çeşidi olmuştur. Bu çeşidi 15,7 adet ile ILC-482, 15,1 adet ile Canıtez-87 çeşidinin takip ettiği çalışmada, en az metrekarede bitki sayısına sahip olan çeşit, 9,8 adet ile Diyar -95 çeşidi olmuştur. Tüm çeşitlere ait deneme ortalaması ise 13,5 adet olarak belirlenmiştir.

Biyolojik verim bakımından çeşitler arasındaki farklılıklar, istatistiki açıdan önemli bulunduğu denemede, biyolojik verim bakımından en yüksek değer 214,9 kg/da ile Işık-05 çeşidinden elde edilmiştir. Çalışmada en düşük biyolojik verime sahip olan çeşit ise 123,1

kg/da ile Diyar-95 çeşidi olmuştur. Tüm çeşitler üzerinden deneme ortalaması ise 180,7 kg/da olmuştur.

Tane verimi bakımından, çeşitler arasında gözlenen farklılıkların istatistiki olarak önemli olmadığı tespit edilmiştir. Çeşitlere ait değerlerin Tablo 4.12’de sunulduğu tane verimi bakımından 100,1 kg/da ile Işık-05 çeşidi, en yüksek tane verimine sahip çeşit olmuştur. Gökçe çeşidinin 58,2 kg/da ile en düşük tane verimli çeşit olarak belirlendiği çalışmada tüm çeşitlere ait deneme ortalaması ise 70,7 kg/da olmuştur.

Çıkış süresi bakımından olan farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur. Çıkış süresi en geç olan nohut çeşidi 19,3 gün ile Diyar-95 çeşidi olmuştur. En erken çıkış gösteren çeşit ise 14,7 gün ile Azkan çeşidi olmuştur. Tüm çeşitlere ait deneme ortalamasının 16,3 gün olduğu belirlenmiştir.

Çiçeklenme gün süresi bakımından olan farklılıklar istatistiki anlamda önemli bulunmuştur. En erkenci çeşit 62,3 gün ile Diyar-95 çeşidi olmuştur. Bunu 61,0 gün ile Aziziye-94 çeşidi takip etmiştir. En geç çiçeklenen çeşitler ise 57,0 gün ile ILC-482 ve Gökçe çeşitleri olduğu belirlenmiştir. Tüm çeşitler ait deneme ortalaması ise 59,0 gün olarak belirlenmiştir.

Nohut çeşitleri arasında olgunlaşma gün süreleri bakımından olan farklılıklar istatistiki olarak önemli bulunmuştur. En erken olgunlaşan çeşit 70,3 ile Akçin-91 çeşidi olurken, en geç olgunlaşan çeşit 72,3 gün ile Azkan çeşidi olmuştur. Tüm çeşitler ait deneme ortalaması 70,9 gün olduğu belirlenmiştir.

En yüksek verimli Işık-05 çeşidi 47,3 cm bitki boyuna, 28,3 cm ilk bakla yüksekliğine, 3,1 adet ana dal sayısına, 28,8 adet bitkide bakla sayısına, 27,4 adet bitkide tane sayısına, 10,1 g bitki verimine, 0,9 adet baklada tane sayısına, 37,0 g 100 tane ağırlığına 16,8 adet metrekarede bitki sayısına, 214,9 kg/da biyolojik verime ve % 46,5 hasat indeksine sahip olmuştur.

Denemede ele alınan özellikler arasındaki karşılıklı ilişkiler incelenmiş olup bunlar Tablo 4.17’de sunulmuştur. Tane verimi ile çiçeklenme süresi (r=-0,433**), olgunlaşma süresi (r=-0,408*) hasat indeksi (r=0,495**), bitkide bakla sayısı (r=0,425**), bitkide tane

sayısı (r=0,355**), bitki verimi (r=0,547**) metrekarede bitki sayısı (r=0,433**) 100 tane ağırlığı (r=0,419**) ve biyolojik verim (r=0,721**) arasındaki ilişkiler istatistiki olarak önemli bulunmuştur.

Elazığ ekolojik koşullarında bir yıllık olarak yürütülen çalışma sonuçlarına göre, Işık-05 çeşidinin Elazığ koşulları için uygun bir çeşit olduğu; ancak adaptasyon çalışmalarında güvenilir sonuçların elde edilmesi ve daha güvenilir tavsiyelerde bulunulabilmesi için çalışmanın yöre koşullarında birkaç yıl daha tekrarlanmasının daha uygun olacağı kanaatine varılmıştır. Çalışmada uzun boylu çeşit olarak belirlenen Işık-05 çeşidinin, makineli hasat için ilk bakla yüksekliğinin de yeterince yüksekte olduğu belirlenmiştir.

KAYNAKLAR

Adams, M.V., “Basis of yield component compensation in crop plants with special referrence to the FieldBean”, Phaseolusvulgaris. CropSci. 7: 505-510, 1967.

Açıkgöz, N., Kıtıkı, A., “Nohutta F2 ve F3 generasyonlarında bazı özellikler arasındaki korelasyonların saptanması”, Agronomi Bildirileri Cilt I., Tarla Bitkileri Kong., 25-29 Nisan, İzmir, 126-129, 1994.

Ağsakallı, A., Yıldız, S., Kılıç, E., Babagil, G. E., “Erzurum’da çeşit adayı hatların verim ve verim unsurlarının belirlenmesi”, Türkiye 4. Tarla Bitkileri Kongresi, 17-21 Eylül. Cilt: 1. Tahıllar ve Yemeklik Tane Baklagiller. s. 345-351, Tekirdağ, 2001.

Akçin, A., “Yemeklik Dane Baklagiller”, S.Ü. Ziraat Fakültesi Yayınları No: 8, Konya, 1988.

Akdag, C., Engin, M., “ Ekim sıklığının Tokat yöresinde üç nohut (C. Arietinum L.) çeşidinde verim ve verim unsurlarına etkileri üzerinde bir araştırma”, C.Ü. Tokat Ziraat Fakültesi Dergisi, 3 (1): 103-114, Tokat, 1987.

Akdag, C., Şehirali, S.,. “Nohut (Cicer arietinum L.) da özellikler arası ilişkiler ve Path katsayısı analizi üzerinde bir araştırma”, Doğa, 16: 763-772,1992.

Akdağ , C., Ötebay H., Düzdemir, O., “Ekim zamanı, azot ve fosfor dozlarının nohutta verim ve diğer bazı özelliklere etkileri üzerine bir araştırma”, Gaziosmanpaşa Üniv. Ziraat Fak. Dergisi, 12: 110-121, 1995.

Akdag, C.,“Tokat’ta yüksek verim sağlayacak nohut çeşitleri ile ekim zamanlarının belirlenmesi”, GOÜ. Zir.Fak., 2001.

Anbessa, Y.,Warkentin, T., Vandanberg, A., Bandara, M.,. “Heritability and preticted gain from selection in components of crop duration in divargent chickpea cross populations”, Euphytica, 152: 1-8, 2006.

Anlarsal, A.E., Yücel, C., Özveren, D.,“Çukurova koşullarında bazı nohut (Cicer

arietinum L.) hatlarının verim ve verimle ilgili özelliklerinin saptanması üzerine bir

araştırma.” Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi, Çayır-Mer’a, Yem bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller, III:342-347, Adana, 1999.

Aydoğan, A., Gürbüz, A., Karagül, V., Aydın, N.,“Yüksek alanlarda kışlık nohut (Cicer

arietinum L.) yetiştirme imkanlarının araştırılması”, Tarla Bitkileri Merkezi Araştırma

Azkan, N., Kaçar, O., Doğangüzel, E., Sincik M., Çöplü, N., “Bursa ekolojik koşullarında farklı ekim zamanlarının nohut hat ve çeşitlerinde verim ve verim öğeleri üzerine etkisi”, Türkiye 3. Tarla Bitkileri Kongresi Cilt III (Çayır Mera Yem bitkileri ve Yemeklik Tane Baklagiller), s.318-323,15-18 Kasım, Adana, 1999.

Babagil, G.E., “Erzurum ekolojik koşullarında bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin verim ve verim özellikleri incelenmesi”, Anadolu Tarım Bilim Derg., 26 ( 2 ): 122 – 127, 2011.

Bakoğlu, A., Ayçiçek, M., “Bingöl ekolojik koşularında bazı nohut (Cicer arietinum L) çeşitlerinin verim ve verim öğeleri üzerine bir araştırma”, F.Ü. Fen ve Mühendislik Bilimleri Dergisi, 17 (1): 107-113, 2005.

Bell, L.W., Ryan, M.H., Bennett, R.G., Collins, M.T., Clarke, H.J., “Growth, yield and seed composition of native Australian legumes with potential as grain crops”, J. Sci. Food Agric. Wiley onlinelibrary.com/DOI10.1002/jsf a. 4706, 2011.

Biçer, B.T., Anlarsal, A.E., “Diyarbakır yöresi nohut (Cicer arietinum L.) köy populasyonlarının tarımsal, morfolojik ve fenolojik özellikler için değerlendirilmesi”, HR.Ü.Z.F. Dergisi, 9 (3) 1 – 8, 2005.

Cancı, H., Toker, C.,“Evaluation of yield criteria ford rought and heat ressistance in chickpea (Cicer arietinum L.)”, J. Agronomy&Crop Science, 195: 47-54, 2009.

Cubero, J.I., “Morphology of chickpea”, Ed. M.C. Saxena and K.B. Singh (Chickpea): p. 35-67, UK, 1987.

Dong-dong, C., Jan H., Zhou. W.,“Relationships between changes of kernel nutritive components and seed vigor during development stages of F1 seeds of sh2 sweetcorn”, J Zhejiang Univ Sci B. 9 (12): 964-968, 2008.

Düzdemir, O., Akdağ, C.,“Bazı nohut (Cicer arietinum L.) çeşitlerinin Genotip x Çevre interaksiyonlarının belirlenmesi.” G.O.Ü. Ziraat Fakültesi Dergisi, 24 (1), 27 – 34, 2007. Engin, M., “Çukurova koşullarında yüksek verimli uygun kışlık nohut çeşitlerinin belirlenmesi üzerine bir araştırma”, Ç.Ü. Zir. Fak. Dergisi 4 (6): 93-103, 1989.

Eser, D., “Yemeklik Tane Baklagiller”, Ankara Üniversitesi Ziraat Fakültesi Ders Notu, 98 s., Ankara, 1978.

Güler, M., “Ankara koşullarında ekim zamanı ve sıra aralığı mesafesinin nohutta verim ve kaliteye etkisi”, IX. Türkiye Tarla Bitkileri Kongresi. 12-15 Eylül 2011, Bursa. Tahıllar ve Yemeklik Tane Baklagiller, Cilt:I, s.577-582, 2011.

Grzesik, M., Gornik, K., Chojnowski M.G., “Effect of environmental conditions and the harvest time on the seed yield quality of Verbena x hybrida Voss”, Seed Sci. And Tecchnol. 26: 131-140, 1997.

Hussaın, S.A., “Nohut (Cicer arietinum L.) ta ekim sıklığı ile verim arasındaki ilişkiler”, A.Ü. Ziraat Fakültesi Sonrası Yüksekokulu Müdürlüğü Demirbaş No: 1874, Basılmamış Doktora Tezi, Ankara, 1980.

Hadjichristodoulou, A., “New chickpea varieties for winter sowing and, mechanical harvesting”, Agricultural Research Institute Ministry Agriculture and Natural Resources Technical Bulletin 58, Agust, 1984.

Hawtin, G.C., Singh, K.B., Prospects and potential of winter sowing of chickpeas in the Mediterranean region. “In Ascochytablight and winter sowing of chickpeas”, The Hague, Netherlands: Martinus Nifhoff/ Dr Junk Publishers. Proceedings of a Workshop (Eds. M. C. Saxena and K. B. Singh). Pp. 7-16, 1984.

http://faostat3.fao.org/faostat-gateway/go/to/download/Q/QC/E (erişim tarihi 30.04.2014) http://tuikapp.tuik.gov.tr/bitkiselapp/bitkisel.zul (erişim tarihi:30.04.2014)

Iqbal, A., Ateeq N., Khalil IA., Perveen S., Saleemullah S.,“Characteristics of chickpea cultivars grown in Pakistan”, J. of Food service, Res. Int. 17 (2): 94-101, 2006.

Jana, S., Singh, K.B., “Evidence of geographical divergence in kabuli chickpea from germplasm evaluation data”, Crop Sci. 33: 626-632, 1993.

Kaçar, O., Göksu, E., Azkan, N.,“Bursa’da kışlık olarak yetiştirilebilecek nohut (Cicerarietium L.) hatlarının belirlenmesi”, Uludağ Üniv. Zir. Fak. Derg. , 19 (2) : 33 – 45, 2005.

Kahraman, A., “Samsun Ekolojik Şartlarında Nohutta Yabancı Otlarla Mücadele Yöntemlerinin Tespit ve Verime Etkisi Üzerine Bir Araştırma”, Yüksek Lisans Tezi, Ondokuz Mayıs Üniversitesi, Samsun, 1993.

Kalefetoğlu, T., “Nohut (Cicer arietinum L.) çeşit ve hatlarının kuraklık stresine karşı dayanıklılığının karakterizasyonu”,Haccetepe Universiy, Institute of Life Sciences, Master Thesis. pp: 142, 2006.

Karasu, A., Karadağan, T., Çarkçı K., Türk, M., “Isparta koşullarında bazı nohut (Cicer

arietinum L.) hat ve çeşitlerinin adaptasyonu üzerinde bir araştırma”, Türkiye 3.Tarla Bit.

Kon., Cilt, III: 336-341 Adana, 1999.

Kantar, F., Akten, S.,“Lentil (Lens culinaris Medic.) yields in relation to sowing date”, Atatürk üniv. Ziraat Fak. Dergisi 25 (4) 546-552, 1994.

Karaköy, T., “Kışlık yetiştirilen bazı nohut (Cicer arietinum L.) hat ve çeşitlerinin Çukurova ekolojik koşullarında verim ve verim komponentleri açısından değerlendirilmesi”, IX. Türkiye Tarla Bitkileri Kongresi. 12-15 Eylül 2011, Bursa. Tahıllar ve Yemeklik Tane Baklagiller, Cilt: I, s. 619-624, 2011.

Kumar N.K., Hangarot, S.S., Meena, R.P., “Effect of sulphur and plant growth regulators on yield and quality parameters of chickpea (Cicer arietinum L.)”, Annals of Agricultural Research, 24 (2): 434-436, 2003.

Lindsay, W.B., Ryan, M.H., Bennett, R.G., Collins, M. T., Clarke, H.J., “Grawth, yield and seed composition of native Avustralian legumes with potential as grain crops”, J. Sci. Food Agric. DOI 10. 1002/Jsfa. 4706, 2011.

Malhotra, R.S., Pundir, R.P.S., Slinkard, A.E., “Genetic resources of chickpea”, Editor: