HANGİ AŞAMASINDA KULLANILDIĞI ÖLÇME ARACI ÖLÇME ARACININ KULLANIM AMACI ÖNTEST SONTEST Çocuklar İçin Problem Çözme Envanteri (ÇPÇE) Öğretim teknolojileri ve materyal destekli fen ve teknoloji öğretiminin, ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin “problem çözme becerilerine” etkisini belirlemek amacıyla kullanılmıştır. X X Öğrenme ve Ders Çalışma Stratejileri Envanteri (ÖDSE) Öğretim teknolojileri ve materyal destekli fen ve teknoloji öğretiminin, ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin “öğrenme ve ders çalışma stratejileri” ne etkisini belirlemek amacıyla kullanılmıştır. X X Fen ve Teknoloji Tutum Ölçeği (FTTÖ) Öğretim teknolojileri ve materyal destekli fen ve teknoloji öğretiminin, ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin “fen ve
teknolojiye yönelik tutumlarına” etkisini belirlemek
amacıyla kullanılmıştır. X X Fen ve Teknoloji Dersi Başarı Testi (ABT) Öğretim teknolojileri ve materyal destekli fen ve teknoloji öğretiminin, ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin “akademik başarılarına” etkisini belirlemek amacıyla kullanılmıştır. X X Bilimsel Süreç Becerisi Testi (BSBT) Öğretim teknolojileri ve materyal destekli fen ve teknoloji öğretiminin, ilköğretim 5. sınıf öğrencilerinin üst düzey düşünme becerisine etkisini belirlemek amacıyla kullanılmıştır.
öğretim teknolojilerinin ve materyallerinin kullanımının etkililiğini denemek, öğrencilerin problem çözme becerilerini, öğrenme ve ders çalışma stratejilerini, üst düzey düşünme becerilerini, fen ve teknoloji dersine yönelik tutumlarını ve ders başarılarını geliştirme düzeyine etkisini değerlendirmektir.
Bu amaçlar doğrultusunda, geliştirilen deneceler çerçevesinde çalışma grubu öğrencilerinin; problem çözme becerileri, öğrenme ve ders çalışma stratejileri, üst düzey düşünme becerileri, fen ve teknolojiye yönelik tutumları ve erişileri araştırmanın başlangıcında ve sonrasında değerlendirilmiştir.
Araştırmada hem uygulama hem de kontrol grubunda öğrenmede yapılandırmacı yaklaşımı esas alan Fen ve Teknoloji Öğretim Programında yer alan etkinlikler uygulanmıştır. Kontrol grubundan farklı olarak uygulama grubunda öğrenme paketi destekli bir öğretim uygulanmıştır. Bu nedenle her iki gruba da programda öngörülen hedefler doğrultusunda “Dünya Güneş ve Ay” ünitesinin konularının öğretimine yönelik etkinlikler (Ek-6) hazırlanmıştır.
Uygulama öncesinde, okulun idareci ve öğretmenleriyle görüşülmüş, uygulamanın amacı ve konusuyla ilgili bilgi verilmiştir. Öğretmenden ve okul yönetiminden uygulamanın yapılmasıyla ilgili olumlu görüş alındıktan sonra, uygulamanın yapılması için gerekli izinler alınmıştır (Ek–7).
Gerekli izinlerin alınmasının ardından gözlem ve hazırlık yapmak amacıyla çalışma grubu dahilindeki öğrenciler ziyaret edilmiştir. Yansız atama yoluyla uygulama ve kontrol grupları belirlenmiştir.
Araştırmada hem deney hem de kontrol grubundaki dersler araştırmacı tarafından yürütülmüştür. Araştırma yapılan okulda tam gün öğretim yapılmaktadır. Bu nedenle uygulama grubu öğrencileri ile pazartesi ve Cuma günleri 3. ve 4. saatlerde, kontrol grubunda ise aynı günlerde öğleden sonra 5. ve 6. ders saatinde dersler yürütülmüştür.
Araştırma Fen ve Teknoloji Öğretim Programında yer Alan “Dünya ve Evren” Öğrenme Alanının “Dünya, Güneş ve Ay” ünitesi konularının öğretimini
kapsamaktadır. Bu bağlamda ilköğretim fen ve teknoloji programında yer alan öğrenme alanları, üniteleri ve süreleri çizelge 3.4’de gösterilmiştir.
Çizelge 19. İlköğretim Fen ve Teknoloji programı 5. Sınıf Öğrenme Alanları Üniteleri ve Süreleri
Kaynak: MEB (2006:440)
Uygulama 12 ders saati üzerinden gerçekleştirilmiştir. Uygulama öncesinde her iki gruba öntest olarak verilen ölçme araçları deneysel işlemin ardından sontest olarak tekrar uygulanmıştır ve elde edilen veriler aracılığıyla gruplar arasındaki farkın anlamlılık düzeyi incelenmiştir.
Araştırmanın yürütüldüğü ünitede öğrencilerin; Dünya, Güneş ve Ay’ın Öğrenme Alanı Üniteler Kazanım sayısı Süre/ders Saati Oran (%) 1.Vücudumuz Bilmecesini Çözelim 22 20 13.83 2.Canlılar Dünyasını Gezelim Tanıyalım 33 30 20.83 CANLILAR VE HAYAT Toplam 55 52 36.11 1.Maddenin Değişimi ve Tanınması 46 36 25 MADDE VE DEĞİŞİM Toplam 46 36 25 1. Kuvvet ve Hareket 21 14 9.72 2.Işık ve Ses 39 20 13.83 3.Yaşamımızdaki Elektrik 16 12 8.33 FİZİKSEL OLAYLAR Toplam 76 46 31.94 DÜNYA VE EVREN 1.Dünya Güneş ve Ay 19 12 8.33 Toplam 19 12 8.33
ve Ay arasında hareket ilişkisi kurabilmesi, bu ilişkinin yol açtığı sonuçlar ve bunların günlük yaşama etkisi hakkında bilgi, deneyim ve tutum geliştirmesi hedeflenmektedir. Dolayısıyla ünitenin odağında; Dünya, Güneş ve Ay birlikte rol oynamaktadır. Bu nedenle öğrenme etkinlikleri genelde deneyden çok, gözleme dayalı olacak şekilde planlanmıştır. Uygulama sürecinde daha çok, inceleme, araştırma, gözlem yapma, rol oynama, tartışma modelleme gibi yöntem ve tekniklerle Dünya, Güneş ve Ay ünitesi işlenmiştir.
5.sınıf fen ve teknoloji dersinin “Dünya ve Evren” öğrenme alanının “Dünya Güneş ve Ay” konularına ilişkin kazanımlar programda (MEB:2004) şu şekilde açıklanmıştır:
1.Güneş, Dünya ve Ay’ın şekil ve büyüklükleriyle ilgili olarak öğrenciler;
1.1 Güneş, Dünya ve Ay’ın şeklini karşılaştırır. (BSB-1, 2, 3, 4)
1.2. Geçmişte insanların, Dünya, Güneş ve Ay’ın şekliyle ilgili çeşitli görüşler ileri sürdüklerinin farkına varır
(FTTÇ-2, 11, 12, 13, 14)
1.3. Güneş, Dünya ve Ay’ı büyüklüklerine göre sıralar (BSB-1, 2, 3, 4, 5)
1.4. Güneş, Dünya ve Ay’ı bir arada temsil eden kendine özgü bir model oluşturur ve sunar
(BSB-21, 22, 24; FTTÇ-6)
1.5. Cisimlerin uzaklaştıkça daha küçük görüldükleri çıkarımını yapar. (BSB-1, 2, 5, 7) 1.6. Güneş’in Dünya’ya göre, Ay’dan daha uzak olduğu sonucunu çıkarır (BSB-7).
Dünya’nın hareketleri ile ilgili olarak öğrenciler;
2.1. Dünya’nın kendi etrafında döndüğünü ifade eder. 2.2. Dünya’nın kendi etrafında bir tam dönüşünü tamamladığı
2.3. Gece-gündüz oluşumunu, Dünya’nın kendi etrafındaki dönme hareketiyle açıklar (BSB-23).
2.4. Güneş’in gökyüzünde gün boyunca hareket ediyor gözükmesini, Dünya’nın kendi etrafındaki dönme hareketiyle açıklar (BSB-23).
2.5. Dünya’nın kendi etrafında dönerken aynı zamanda Güneş etrafında da dolandığını ifade eder.
2.6. Dünya’nın Güneş etrafında bir tam dolanımını tamamladığı sürenin, bir yıl olarak kabul edildiğini belirtir.
Ay’ın hareketleri ile ilgili olarak öğrenciler;
3.1. Ay’ın kendi etrafında dönerken aynı zamanda da Dünya etrafında dolandığını ifade eder.
3.2. Dünya ve Ay’ın hareketlerini gösteren kendine özgü bir model oluşturur ve sunar (BSB-21, 22, 24; FTTÇ-6).
3.3. Dünya’dan bakıldığında Ay’ın daima aynı yüzünün gözlendiğini açıklar (BSB-23).
3.4. Ay’ın evrelerini belirli aralıklarla gözlemler ve gözlem sonuçlarını kaydeder (BSB-1, 2, 20).
3.5. Gözlemlerine dayanarak Ay’ın evrelerinin düzenli olarak tekrar eden bir doğa olayı olduğu sonucunu çıkarır (BSB-1, 2, 5, 7, 23).
3.6. Ay’ın evrelerini, Ay’ın Dünya etrafındaki dolanma hareketiyle açıklar (BSB-23).
3.7. Ay’ın evrelerini temsil eden bir model oluşturur ve sunar (BSB-21, 22, 24; FTTÇ-6).
Bilimsel Süreç Becerisi (BSB) kazanımları:
1. Nesneleri (cisim, varlık) veya olayları çeşitli yollarla bir veya daha çok duyu organlarını kullanarak gözlemlerler. 2. Bir cismin, şekil, renk, büyüklük ve yüzey özellikleri gibi çeşitli özelliklerini belirler.
5. Gözlemlere dayanarak bir veya birden fazla özelliğine göre karşılaştırmalar yapar.
7. Olmuş olayların sebepleri hakkında gözlemlere dayanarak açıklamalar önerir.
20. Gözlem ve ölçüm sonucunda elde edilen araştırmanın amacına uygun verileri yazılı ifade, resim, tablo ve çizim gibi çeşitli yöntemlerle kaydeder.
21. Deney ve gözlemlerden elde edilen verileri derleyip, işleyerek gözlem sıklığı dağılımı, çubuk grafik, tablo ve fiziksel modeller gibi farklı formlarda gösterir.
22. İşlenen verileri ve oluşturulan modeli yorumlar. 23. Elde edilen bulgulardan desen ve ilişkilere ulaşır.
24. Basit gözlem ve araştırmaları ve elde ettikleri sonuçları sözlü, yazılı ve/veya görsel malzeme kullanarak uygun şekillerde sunar ve paylaşır.
Fen Teknoloji Toplum Çevre (FTTÇ) kazanımları:
2. Aynı konuda farklı düşünceler bulunduğu bir durumda eldeki verilerin anlam, önem ve çıkarıma yönelik kullanımını değerlendirir.
6. Teknolojik tasarımın bir süreç olduğunu ve çeşitli aşamalardan oluştuğunu anlar
11. Farklı tarihî ve kültürel geçmişleri olan insan topluluklarının aynı doğal olaylar hakkında ne tür anlayışlar oluşturup bunları ne şekilde kayda geçirdiklerini örneklerle açıklar.
12. Eski medeniyetlerin gökbilimde nasıl veri topladıkları, kaydettikleri ve bunları ne amaçla ve nasıl kullandıkları hakkında bilgi toplar ve bir görüş oluşturur.
13. Teknolojik icat ve uygulamaların gözlem kapasitesini genişlettiğine, veri ve bilgi toplama becerisini artıran araç ve
teknikler sağladığına, böylece bilime katkıda bulunduğuna örnekler verir.
14. Bilimdeki gelişmelerin teknolojide yeni icatlara ve uygulamalara yol açtığına örnekler verir.
Araştırmanın uygulama sürecinde, yukarıda belirtilen kazanımlar doğrultusunda planlanan bireysel ve grup içi etkinlikler ile fiziki koşullarda dikkate alınarak tüm öğrencilerin aktif katılımı sağlayacak uygun bir öğrenme ortamı hazırlamaya özel önem verilmiştir. Bu bağlamda, öğrencilerin, hedeflenen kazanımlara ulaşabilmesi için gözlem ve karşılaştırma yapma, tahminler yürütme, tahminlerini sınamaya yönelik etkinliklerde bulunmalarını sağlayacak öğrenme ortamları oluşturulmaya çalışılmıştır. Ayrıca inceleme, araştırma sonuçlarını sınıf ortamında çeşitli şekillerde sunacak iletişim kurma, bildiklerini ve kendini uygun şekilde ifade etme, başkalarıyla paylaşma gibi sosyal becerilerini geliştirmelerini de sağlayacak eğitim uygulamalrına yer verilmiştir. Deneysel işlem öncesinde yapılan hazırlıklar ve uygulamaları aşağıda ayrıntılı olarak verilmektedir.
Öğrencilerin konu ile ilgili sahip oldukları temel kavramlar arasındaki ilişkiler yoklanarak bellekteki bilişsel ağın ortaya konması amacıyla “Kelime İlişkilendirme” (Ek-6.1), “Kelime Eşleştirme” (Ek-6.2), “Boşluk Doldurma” (Ek-6.3), “Yazılı Anlatım” (Ek-6.4) “Kavram Haritası” (Ek-6.5), etkinlikleri yapılmıştır. Bu etkinliklerde anahtar kelimeler verilmekte ve öğrencilerin bu anahtar kelimeleri ilgili kelimelerle ilişkilendirmesi istenmektedir. Böylelikle farklı anahtar kelimeler ile aynı kelimelerin ilişkilendirilme sıklığı ve anahtar kelimelerin birbirleri ile doğrudan ilişkilendirilmesi, aralarında daha kuvvetli bir ilişki kurulduğu anlamına gelmektedir.
Ünitede öğrencilerin gözlem-deney sürekliliği içinde disiplinli ve sabırlı çalışma alışkanlığı kazanması amaçlanmaktadır. “14 Günlük Ay Gözlemi Projesi” (Ek-6.6) etkinliği yapılmıştır. Bu etkinlikte
büyüklük, ışık kaynağı olma/olmama vb) olduğu gibi, bir takım ortak özelliklerinin de (küreye benzer şekle sahip olma, dönme/dolanma hareketi yapma) var olduğundan haberdar olmaları amaçlanmıştır. Aynı olaya farklı noktalardan bakıldığında, “görünen” ile “gerçek” arasındaki farkın algılanması (yeryüzünden bakıldığında, Güneş ve Ay’ın gözlemlenen hareketleri) ünitenin odağında olmamakla birlikte çeşitli örneklerle öğrencilere sunulmuştur. Bu gözlemler birkaç gün aralıkla ve/veya bir gün içerisinde birkaç saat arayla tekrarlanmaya çalışılmıştır. Ancak Giresun İlinin hava koşulları uygulamada büyük aksaklıklar yaşanmasına sebep olmuştur.
Ünitede öğrencilerin, modeller yardımıyla Dünya, Güneş ve Ay’ın göreli boyutlarını ve biçimlerini tanıması hedeflenmektedir. Bu bağlamda Güneşin gün içindeki hareketini kavramasının yanında bu görünen hareketin, aslında Dünyanın kendi etrafında yaptığı dönme hareketi ile ilgili olduğunu bilmesi ve dünyanın dönmesi ile Güneşin görünen hareketi arasında bağ kurması amaçlanmaktadır. Bu amaçların gerçekleştirilmesine yönelik “Gece-Gündüz Modeli” etkinliği (Ek-6.7) yapılmıştır. Bu etkinlik ile öğrencilerin, Güneş, Dünya ve Ay arasındaki benzerlik ve farklılıkları tanıyarak gök cisimlerinin belirgin özelliklerini kavraması, dönme ve dolanma hareketlerinin yaşamımızı etkileyen bazı olguların nedeni olduğunun farkına varması amaçlanmıştır. Bir başka ifadeyle, öğrenciler; gece/gündüz, yıl gibi zaman birimlerinin temelinde dünyanın bu hareketlerinin olduğunu kavrayacaktır.
Araştırmada farklı bireysel ihtiyaç ve yönelimleri olan öğrencilerin değişik yönlerden gelişimlerini destekleyecek etkinliklerede yer verilmiştir. Diğer bir ifadeyle öğrencilerin yatkın oldukları zeka alanları kadar diğer alanlarda da deneyim kazanmalarını sağlamak amacıyla çoklu zeka etkinliklerine (Ek-6.8) yer verilmiştir.