Verilerin Değerlendirilmesi

yöntemi ) paket programı kullanılmıştır. Çoklu karşılaştırmalar için DUNCAN testi kullanılmıştır.

4. BULGULAR VE TARTIŞMA 4.1.Fenolojik Gözlemler

4.1.1. Çıkış Süresi

Denemeye alınan Kuru Fasulye çeşit ve genotiplerinin çıkış süresi değerlerine ait ortalamalar ile istatistik gruplar Çizelge 4.1.’de, varyans analiz tablosu Çizelge 4.2.’de verilmiştir.

Çizelge 4.1. Fasulye çeşit ve genotiplerinin çıkış, çiçeklenme ve vejatasyon süresine ait

gözlemler Sıra No Çeşit ve Genotipler Çıkış Süresi (gün) Çiçeklenme

Süresi (gün) Vejatasyon Süresi (gün) 1 Akkuş 1 13.33 efg 52.33 d-g 111.00 def 2 Akkuş 2 13.33 efg 52.67 d-g 104.67 hı 3 Akkuş 3 13.00 fg 56.67 bc 113.33 b-e 4 Akkuş Şeker 11.67 ı 49.67 ghı 108.67 fg 5 Aybastı 1 14.33 b-e 61.67 a 99.67 i 6 Aybastı 2 15.00 bc 54.67 b-e 104.67 hı 7 Aybastı 3 13.67 d-g 49.67 ghı 115.33 b 8 Çaybaşı 14.33 b-e 53.33 c-f 98.00 i 9 Çatalpınar 15.00 bc 48.33 hıi 106.33 gh 10 Fatsa 1 15.33 b 53.33 c-f 98.00 i 11 Fatsa 2 13.67 d-g 45.33 ij 104.67 hı 12 Gölköy 12.67 gh 57.33 b 113.67 bcd 13 Gülyalı 1 14.33 b-e 44.00 j 120.33 a 14 Gülyalı 2 12.67 gh 56.67 bc 110.67 ef 15 Gürgentepe 1 14.00 e-f 39.67 k 115.33 b 16 Gürgentepe 2 11.33 ı 44.67 j 107.67 g 17 İkizce 14.33 b-e 53.67 c-f 102.33 ı 18 Kabataş 12.00 hı 46.67 ıij 113 b-e 19 Kabadüz 13.33 efg 33.33 l 94.33 j 20 Korgan 14.67 bcd 55.33 bcd 98.33 i 21 Merkez 1 13.33 efg 51.00 fgh 104.67 hı 22 Merkez 2 16.33 a 37.00 k 112.33 cde 23 Mesudiye 1 14.33 b-e 57.33 b 108.67 fg 24 Mesudiye 2 15.00 bc 44.00 j 112.67 b-e 25 Ulubey 1 14.67 bcd 52.67 d-g 114.67 bc 26 Ulubey 2 13.67 d-g 61.67 a 118.33 a 27 Ünye 13.33 efg 53.67 d-g 113.67 bcd 28 Önceler 14.33 b-e 51.67 efg 104.67 hı 29 Karacaşehir-90 13.67 d-g 51.33 e-h 102.33 ı 30 Bulduk 14.67 bcd 52.33 d-g 108.67 fg 31 Zülbiye 14.67 bcd 48.33 hıi 104.33 hı 32 Yunus-90 14.00 c-f 43.67 j 108.67 fg

Çizelge 4.2. Kuru fasulye çeşit ve genotiplerinin çıkış süresine ait varyans analiz tablosu Varyans

Kaynakları

Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F

Blok 2 0.031 0.104

Çeşit+Genotip 31 3.478 11.592**

Hata 62 0.300

Genel 95

**:P≤0,01

Çizelge 4.2.’nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi çıkış süresi bakımından çeşit ve genotipler arasında istatiksel olarak (P≤0,01) çok önemli farklar çıkmıştır. En kısa çıkış süresi 11.33 gün ile Gürgentepe 2 genotipinde, en uzun çıkış süresi 16.33 gün ile Merkez 2 genotipinde tespit edilmiştir (Çizelge 4.1.). Yapılan çalışmalarda çıkış süresini Atıcı (2013) 13-25 gün, Fırtına(2006) 12-15 gün ve Çevik (2006) 13.8-16.3 gün olarak bildirmişlerdir. Bulunan sonuçlar bazı literatür bilgileriyle uyumlu bazılarıyla uyumsuzluk göstermektedir. Bu uyumsuzluğun nedenine bakıldığında; denemenin yürütüldüğü yerin toprak yapısından, iklimin ve genetik materyalin farklılığından kaynaklandığı tahmin edilmektedir.

4.1.2. Çiçeklenme Süresi

Denemeye alınan Kuru Fasulye çeşit ve genotiplerinin çiçeklenme süresi değerlerine ait ortalamalar ile istatistik gruplar Çizelge 4.1.’de, varyans analiz tablosu çizelge 4.3.’de verilmiştir.

Çizelge 4.3. Kuru fasulye çeşit ve genotiplerinin çiçeklenme süresine ait varyans analiz

tablosu

Varyans Kaynakları

Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F

Blok 2 0.635 0.202

Çeşit+Genotip 31 127.570 40.479**

Hata 62 3.152

Genel 95

**:P≤0.01

Çizelge 4.3.’nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi çiçeklenme süresi bakımından çeşit ve genotipler arasında istatiksel olarak (P≤0.01) çok önemli farklar çıkmıştır.

En kısa çiçeklenme süresi 33.33 gün ile Kabadüz genotipinde, en uzun çiçeklenme süresi 61.67 gün ile Ulubey-2 ile Aybastı-1 genotiplerinde tespit edilmiştir (Çizelge4.1.).

Elde edilen sonuçlar Atıcı (2013) 30-88 gün, Deniz (2008) 38-69 gün, sonuçlarıyla uyumlu olduğu görülmektedir.

4.1.3 Vejetasyon Süresi

Denemeye alınan Kuru Fasulye çeşit ve genotiplerinin vejatasyon süresi değerlerine ait ortalamalar ile istatistik gruplar çizelge 4.1.’de, varyans analiz tablosu çizelge 4.4.’de verilmiştir.

Çizelge 4.4. Kuru fasulye çeşit ve genotiplerinin vejatasyon süresine ait varyans

analiz tablosu

Varyans Kaynakları

Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F Blok 2 1.792 0.799 Çeşit+Genotip 31 123.156 54.900** Hata 62 2.243 Genel 95 **:P≤0.01

Çizelge 4.4.’nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi vejatasyon süresi bakımından çeşit ve genotipler arasında istatiksel olarak (P≤0.01) çok önemli farklar çıkmıştır. En kısa vejatasyon süresi 94.33 gün ile Kabadüz genotipinde, en uzun vejatasyon süresi 120.33 ile Gülyalı-1 ve 118.33 gün ile Ulubey-2 genotipinde tespit edilmiştir.(Çizelge 4.1.)

Elde ettiğimiz sonuçlar daha önce yapılmış olan araştırmalarda elde edilen Düzdemir(1998) 107-146 gün ve Güneş(2011), 99-135 gün değerleriyle kısmen benzerlik göstermektedir. Bu farklılığın sebebi toprak yapısı ve iklim yapısı gibi faktörlerden kaynaklandığı düşünülmektedir.

4.2. Morfolojik Gözlemler

4.2.1. Bitki Boyu (cm): Denemede ele alınan farklı kuru fasulye genotip ve çeşitlerinde bitki boyu, ilk bakla yüksekliği ve bitkideki dal sayısına ilişkin gözlemler çizelge 4.6.’de, bitki boyuna ait varyans analiz tablosu çizelge 4.5.’de verilmiştir.

Çizelge 4.5. Kuru fasulye çeşit ve genotiplerinin bitki boylarına ait varyans analiz tablosu Varyans

Kaynakları Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F

Blok 2 39.157 0,870

Çeşit+Genotip 31 7 3020.449 1 621.879**

Hata 62 45.022

Genel 95

**:P≤0.01

Çizelge 4.5.’nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi bitki boyu bakımından çeşit ve genotipler arasında istatiksel olarak (P≤0.01) çok önemli farklar çıkmıştır.

Çizelge 4.6’ da görüldüğü gibi denemelerde ele alınan fasulye çeşit ve genotiplerine ait bitki boyu ortalamaları bodur tiplerde 28.40-50.47 cm arasında sırık sarılıcı tiplerde 97.63-197.77 cm olarak ölçülmüştür. Bodur tiplerde en uzun bitki boyu 50.47 cm ile Karacaşehir-90 çeşidinde en kısa bitki boyu 28.40 cm ile Fatsa genotipinden, sırık sarılıcı tiplerde ise en uzun bitki boyu 197.77 cm ile Akkuş-1 genotipinden, en kısa bitki boyu 97.63 cm ile Bulduk çeşidinde ölçülmüştür.

Elde edilen sonuçlar Atıcı (2013)’ 40-276 cm, Deniz (2008) 54-330 cm ve Fırtına(2006) 51-121 cm, sonuçlarıyla kısmen benzerlik gösterdiği görülmektedir.

4.2.2. İlk Bakla Yüksekliği

Denemeye alınan Kuru Fasulye çeşit ve genotiplerinin ilk bakla yüksekliğine ait ortalamalar ile istatistik gruplar çizelge 4.6.’de, varyans analiz tablosu çizelge 4.7.’de verilmiştir.

Çizelge 4.6. Fasulye çeşit ve genotiplerinin bitki boyu, ilk bakla yüksekliği ve bitkideki dal

sayısına ait gözlemler

Sıra No Çeşit ve Genotipler Bitki Boyu (cm) İlk Bakla Yüksekliği (cm) Bitkide Dal sayısı (adet) 1 Akkuş 1 197.77 a 35.93 ef 4.37 e 2 Akkuş 2 178.80 b 31.23 g 3.67 fg 3 Akkuş 3 170.47 e 32.70 g 5.10 abc

4 Akkuş Şeker 171.87 de 45.90 b 4.93 a-d 5 Aybastı 1 157.60 ghı 43.30 c 3.53 fgh 6 Aybastı 2 152.60 ijk 40.57 d 3.03 i 7 Aybastı 3 159.57 fgh 45.27 bc 3.87 f 8 Çaybaşı 149.83 kl 30.47 g 4.83 bcd 9 Çatalpınar 142.30 m 49.70 a 3.70 fg 10 Fatsa 1 28.40 r 13.57 k 5.23 abc 11 Fatsa 2 151.50 i-l 46.63 b 4.47 de 12 Gölköy 143.23 m 37.87 e 3.63 fgh

13 Gülyalı 1 154.43 ıij 50.30 a 5.00 abc 14 Gülyalı 2 148.33 l 45.03 bc 4.77 cde 15 Gürgentepe 1 151.13 jkl 43.30 c 3.50 fgh 16 Gürgentepe 2 161.57 f 46.27 b 3.23 ghı 17 İkizce 177.67 bc 46.13 b 3.17 ıi 18 Kabataş 171.80 de 43.23 c 3.93 f 19 Kabadüz 160.93 fg 45.53 bc 4.93 a-d 20 Korgan 30.00 r 12.23 k 3.80 f 21 Merkez 1 151.53 i-l 44.43 bc 5.27 ab 22 Merkez 2 155.33 ıi 44.37 bc 4.50 de 23 Mesudiye 1 156.47 hı 35.53 f 3.67 fg 24 Mesudiye 2 149.30 kl 31.57 g 3.17 ıi 25 Ulubey 1 174.20 cd 43.27 c 5.07 abc 26 Ulubey 2 151.83 i-l 49.00 a 4.50 de 27 Ünye 174.53 cd 46.73 b 3.83 f 28 Önceler 43.57 p 18.27 j 5.33 a 29 Karacaşehir-90 50.47 o 19.60 ij 5.10 abc 30 Bulduk 97.63 n 28.10 h 3.50 fgh 31 Zülbiye 44.40 p 21.90 ı 5.20 abc 32 Yunus-90 49.07 o 21.40 ıi 3.67 fg

Çizelge 4.7. Kuru fasulye çeşit ve genotiplerinin ilk bakla yüksekliğine ait varyans analiz

tablosu

Varyans

Kaynakları Serbestlik Derecesi Kareler Ortalaması F

Blok 2 5.132 0.279

Çeşit+Genotip 31 3 771.817 205.155**

Hata 62 18.385

Genel 95

**:P≤0.01

Çizelge 4.7.’nin incelenmesinden anlaşılacağı gibi ilk bakla yüksekliği bakımından çeşit ve genotipler arasında istatiksel olarak (P≤0.01) çok önemli farklar çıkmıştır. Çizelge 4.6’ da görüldüğü gibi denemelerde ele alınan fasulye çeşit ve genotiplerine ait ilk bakla yüksekliği ortalamaları 12.23-50.30 cm arasında ölçülmüştür. Bodur tiplerde en yüksek ilk bakla yüksekliği Zülbiye çeşidinde 44.40 cm, en düşük ilk bakla yüksekliği Korgan genotipinden 12.23 cm, sırık sarılıcı tiplerde en yüksek ilk bakla yüksekliği Gülyalı-1 genotipinden 50.30 cm, en düşük ilk bakla yüksekliği Bulduk çeşidinde 28.10 cm ölçülmüştür.

Elde edilen sonuçlar Atıcı (2013)’nın sonuçları (13.63-40.13 cm) ile sonucuyla uyumlu olduğu, Çirka (2012)’nın bodur fasulye çeşitlerindeki sonuçlar ( 9.72-16.44 cm) ve Ekincialp (2011)’in sonuçları (14.31-25.15 cm) ile uyum sağlamadığı görülmektedir. Bu uyumsuzluğun nedeninin çeşit ve genotiplerin genetik yapısı ile çevre koşullarından kaynaklandığı tahmin edilmektedir.

İlk bakla yüksekliği fasulyenin makineli hasatında hasat kayıplarının azaltılması bakımından önemlidir Güneş (2006). Bu bakımdan ilk bakla yüksekliğinin çok düşük olması istenmeyen bir durumdur.