Verilerin analizine başlayabilmek için öncelikle elde edilen ses kayıtları, sesi “Deşifre” yöntemiyle kelimesi kelimesine, yazıya geçirilmiştir. Transkripsiyon çalışmasının araştırmacının kendisi tarafından gerçekleştirilmesi araştırmacıya görüşme sürecine ilişkin hatırladığı detaylar ve izlenimlerini metnin ilgili noktalarına not alma olanağı sağlamıştır.
Transkripsiyon çalışmasının tamamlanmasının ardından bütün veriler NVivo 11.0 programı kullanılarak katılımcının kendisi tarafından (programın otomatik kodlama özelliği kullanılmadan) kodlanmıştır. Coffey ve Atkinson, (1996) kodlamayı genellikle verinin daha basit ve genel kategorilere bölümlenmesi ve böylelikle yeni sorular ve yorumlar ortaya koyabilmek üzere genişletilmesi ve aydınlığa kavuşturulması olarak tanımlar. Nitel araştırma alınyazınındı kodlamaya önceden hazırlanmış bir dizi kodla da başlanabileceği belirtilmektedir. Bu araştırmada teorik çerçevede konunun alt boyutlarına dayalı olarak hazır temalar oluşturularak başlanmıştır. Ancak bu temaların altındaki kodlarda keşif odaklı bir yaklaşım benimsenmiştir.
Verilerin analizinde öncelikle temaların belirlenmesi ile betimsel analiz yapılmıştır. Bu yaklaşıma göre, elde edilen veriler, önceden belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır. Araştırmada betimsel analiz ile belirlenen temalar, daha sonra görüşmelerden elde edilen verilerin araştırmacı tarafından nitel veri analizi yöntemlerinden içerik analizi kullanılarak analiz edilmiştir. İçerik analizi, birbirine benzeyen verileri belirli kavramlar ve temalar çerçevesinde bütünleştirmek ve okuyucunun anlayabileceği şekilde düzenleyerek yorumlamaktır (Yıldırım & Şimşek, 2016). Bu araştırmada; analiz işlemleri, içerik analizi için Yıldırım ve
29 Şimşek (2016) tarafından belirtilen (1) verilerin kodlanması, (2) temaların bulunması, (3) kodların ve temaların düzenlenmesi ve (4) bulguların yorumlanması aşamalarına göre yapılmıştır.
3.5. Geçerlik ve Güvenilirlik
3.5.1.Güvenilirlik
Nitel araştırmada ki güvenirlik etkenlerden birisi gerçeklerin kişilere ve ortama göre sürekli değiştiğidir dolayısıyla nitel araştırmada ki güvenirlik etkenleri nicel araştırmada ki güvenirlik etkenleriyle aynı anlama gelmemektedir. İnsan davranışı değişkendir bu yüzden kullanılan yöntem ne olursa olsun sosyal olaylarla ilgili araştırmanın tekrarı mümkün değildir. Ancak nitel araştırmanın nitel özellikleri ile çelişse de nitel araştırma da iç ve dış güvenirlik için alınması gereken önlemler vardır. Araştırma boyunca
Nitel araştırmalarda güvenilirliği ve tutarlığı sağlayabilmek için araştırmacının araştırma sürecini ve örneklem seçimi, görüşme formunun hazırlanması, verilerin nasıl toplandığı gibi tüm aşamalarını ayrıntılarıyla betimlemesi gerekir (LeCompte & Preissle, 1993; akt. Merriam, 1998, s. 207). Bu araştırmanın güvenilirliği sağlamak için tüm aşamalar ayrıntılı olarak açıklanmıştır.
3.5.1.1. Dış Güvenirlik
LeCompte ve Goetz (1982) dış güvenilirlik konusunda bazı iddialar öne sürmüştür. Araştırmacı öncelikle kendi konumunu açıkça belirtmelidir. Veri toplanacak kişilerin açıkça tanımlanması gerekmektedir. Veri toplama ve analiz yöntemleri ile ilgili ayrıntılı bilgilendirme yapılması önemli görülmektedir (Akt. Yıldırım & Şimşek, 2016). Bu araştırmada dış güvenilirliği sağlamak amacıyla öncelikle araştırmacı veri toplama, analiz ve yorumlama süreçlerinde aktif olarak yer almıştır. Çalışma grubunda yer alan kişilerle ön görüşme yapılmış olup, daha sonra veri toplama aşaması için yüz yüze görüşme tercih edilmiştir. Ayrıca, araştırma yöntemi ve veri toplama araçlarının hazırlanması ve uygulama süreçleri ayrıntılı bir biçimde anlatılmıştır.
30 3.5.1.2. İç güvenilirlik
LeCompte ve Goetz (1982) iç güvenilirlik ile ilgili bazı stratejiler ileri sürmektedirler. Bunlardan biri, toplanan verilerin öncelikle betimsel bir yaklaşımla doğrudan sunulmasıdır. Elde edilen sonuçların güvenilirliğini test etmede konu ile ilgili yapılmış başka araştırma sonuçları da kullanılabilir (Akt. Yıldırım & Şimşek, 2016). Bu araştırmada iç güvenilirliği sağlamak için görüşme yoluyla elde edilen veriler herhangi bir yorum katılmaksızın sunulmuş ve sonra yorumlanmıştır. Doğrudan alıntılar yaparak veriler zenginleştirilmeye çalışılmıştır. Elde edilen sonuçların güvenilirliği için, tartışma bölümünde başka araştırma sonuçları ve alanyazın ile birlikte verilmiştir.
3.5.2. Geçerlik
Geçerlik ise, araştırma sonuçlarının doğruluğu ile ilgilidir. Dış geçerlik elde edilen sonuçların genellenebilirliğine, iç geçerlik ise araştırma sonuçlarına ulaşırken izlenen sürecin çalışılan gerçekliği ortaya çıkarmadaki yeterliğine ilişkindir (LeCompte & Goetz, 1982; akt. Yıldırım & Şimşek, 2006, s. 255). Nitel araştırmalarda, genellenebilirliği sağlamak zordur. Bu sebeple, nitel araştırmalarda “genelleme” yerine “aktarılabilirlik (transferability)” kavramı tercih edilmektedir (Yıldırım & Şimşek, 2006, s.258).
3.5.2.1. İç Geçerlik
Merriam (1995) iç geçerliği, tutarlılığı sağlamak için üç stratejinin kullanılabileceğini belirtmiştir. Üçgenleme, veri toplamada farklı yöntemlerin kullanılmasıdır. Bu araştırmada veriler görüşme yoluyla toplanmıştır. Ayrıca Glesne’ye göre nitel araştırmada inandırıcılığa katkı sağlamak için kullanılan yöntemlerden biri olan meslektaş değerlendirmesi ve bilgi alma yöntemi (Yalçınoğlu, 2012), verilerin analizinde tez danışmanın değerlendirmesi ve fikir alışverişi ile analizlerin son halinin verilmesi şeklinde uygulanmıştır. Bu yöntemlerde bir diğeri ise çoklu araştırma ortamlarıdır. Araştırmada farklı okullarda ve farklı öğrenim seviyelerinde, farklı branşlarda kişilerle görüşmeler yapılarak bulguların inandırıcılığı artırılmaya çalışılmıştır.
31 3.5.2.2. Dış Geçerlik
Nitel araştırmanın amacı genel olarak birçok şeyin doğru olduğunu bulmaktan ziyade belli bir konunun derinlemesine anlaşılmasıdır (Merriam, 1995). Bir araştırmanın sonuçları benzer ortamlara ve durumlara genellenebiliyorsa bu araştırmanın dış geçerliğinin sağlandığı söylenebilir (Yıldırım & Şimşek, 2013). Araştırma örneklemi ve süreci ayrıntılı olarak tanımlanmıştır. Ayrıca örneklem genellemeye izin verecek ölçüde çeşitlendirilmeye çalışılmıştır. Araştırma sonuçları, araştırma konusu ile tutarlı bir biçimde ortaya konulmuştur.
32 IV BÖLÜM
BULGULAR
Bu bölümde araştırmaya katılan öğrencilerin, çeşitli branşlarda ki öğretmenlerin ve velilerin ders çalışma alışkanlığı ile ilgili görüşlerinden elde edilen bulgular ayrı ayrı açıklanmıştır. Öğretmenler Ö harfiyle, öğrenciler T (talebe) harfiyle, veliler V harfiyle kodlanmıştır.