3. YÖNTEM
3.4. Verilerin Analizi
Verilerin analizi başlığı altında öncelikle İlköğretim Öğrencilerinin Tarihsel Bilgiye Yönelik Görüşlerini Belirleme Ölçeğinden elde edilen verilerin, ardından da kaynak çalışmaları ve görüşmelerden elde edilen verilerin nasıl analiz edildiği ayrıntısı ile anlatılacaktır.
3.4.1. Ġlköğretim Öğrencilerinin Tarihsel Bilgiye Yönelik GörüĢlerini Belirleme Ölçeğinin Verilerinin Analizi
Bu ölçeğin analizinde SPSS 15.0 programından yararlanılmıştır. Böylece ölçeğin alt boyutlarına ilişkin frekans ve yüzde (%) dağılımı elde edilmiştir. 6., 7. ve 8. sınıf öğrencileri arasında yani gruplar arasında farklılık olup olmadığını
anlamak için Varyans Analizi (ANOVA) yapılmıştır. Gruplar arasında elde edilen farklılıkların hangi alt boyutlardan kaynaklandığını anlamak için de Scheffe ve Tukey testleri uygulanmıştır. İlköğretim Öğrencilerinin Tarihsel Bilgiye Yönelik Görüşlerini Belirleme Ölçeği verileri sınıf, cinsiyet ve yaş grubu bazında değerlendirilmiştir.
3.4.2. Kaynak ÇalıĢmaları ve GörüĢmelerin Analizi
Bazı araştırmacılara göre veri analizi, araştırma probleminin belirlenmesi ve teorik yapının şekillendirilmesi ile başlamaktadır (Cohen, Manion, Morrison 2002). Bu araştırmada da tarihsel düşünmenin tarihsel kanıt merkezli becerileri dikkate alınarak, tarihsel düşünme, teorik yapısı içinde değerlendirilmiştir. Nitel veriler genel olarak öğrencilerin yanıtlarının sınıflandırılması yoluyla veri analizi, veri sunma ve veri doğrulama yaklaşımı ile analiz edilmiştir (Miles ve Huberman, 1994). Bu araştırmada nedensel ve açıklayıcı sonuçlara ulaşmak amacıyla “sistematik analiz” yapılmıştır. Bu çerçevede veriler betimsel bir yaklaşımla sunulmuş ve buna ek olarak belirlenen bazı temalar ve temalar arası ilişkiler şekiller yoluyla betimlenmiştir.
Daha önceden de belirtildiği gibi öğrencilerle yapılan görüşmeler dijital ses kayıt cihazı kullanılarak kayıt altına alınmıştır. Daha sonra bilgisayara aktarılan sesli görüşmeler, transkript cihazı kullanılarak bilgisayarda yazıya dökülüş ve uyuşum yüzdesi hesaplanmıştır. Elde edilen bu yazılı metinler belli kategorilere göre kodlanarak içerik analizi yapılmıştır. Çalışılacak olan konular alan yazınından yararlanarak oluşturulmuş kuramsal çerçeveye sahip olduklarından kodlama işleminden önce kategoriler belirlenmiştir (Türnüklü, 2000). Kategoriler araştırma amacına göre alan yazınından, görüşme soruları üzerine yapılan plot çalışma sürecinden ve görüşme sürecinden yararlanılarak oluşturulmuş ve her bölümün girişinde konu ile ilgili kategoriler sunulmuştur. Yazılı hale getirilen görüşme metinleri hazırlanan kategoriler ışığında kodlanmıştır. Kısaca kategoriler oluşturulurken alan yazınının yanı sıra elde edilen verilerden de yararlanıldığından aslında kategorilendirme işlemi analiz boyunca süren ve araştırma problemini,
hipotezleri, tanımları ve anlam çıkarmaya yönelik temaları ilgilendiren bir süreç olarak ele alınmıştır (Glesne, 1999).
Kategoriler belirlendikten sonra her bir kategori için uygun olan kodların (anahtar sözcükler ya da sözcük grupları, ortak anlama götüren ifadeler) kabaca bir listesi yapılarak, elde edilen görüşme metinlerinin kodlanmasına geçilmiştir. Kodlama sırasında oluşturulan listede olmayan ancak görüşmelerden ortaya çıkan kodlar da kategorilere eklenmiştir.
Patton‟a (1990) göre nitel bir çalışmada bir araştırmacının aklını kullanarak elinden gelenin en iyisiyle verileri yansız olarak sunumunun dışında kesin bir kural yoktur. Bu noktada nitel çalışmaların hem en güçlü hem de en zayıf yanını oluşturan araştırmacı faktörü ortaya çıkmaktadır. Klasik içerik analizinde yazılı hale getirilen görüşme metinlerinde oluşturulan yapıların güvenilir şekilde kodlanabilmesi için birden fazla kodlayıcı tarafından kodlanması öngörülür (Ryan & Bernard, 2000). Burada amaç kodlayıcıların sistematik şekilde yanlı davranmalarının önüne geçmektir. Charmez de (2000) kodlama sırasında güvenirliğin karşılaştırmalar yaparak gerçekleştirilebileceğini ve bu karşılaştırma yollarından birisinin de aynı araştırmacının farklı zamanlarda yapacağı kodlamaların karşılaştırılması olduğunu söylemektedir. Bu teknikte, aynı kişinin aynı verileri iki kez kodlamasının bireyin kendi bakış açısından olayı olabildiğince yansız aktarabilmesini sağlamak için belli aralıklarla yapılması öngörülmektedir. Bu nedenle 4 hafta aralıkla elde edilen veriler araştırmacı tarafından yeniden kodlanmıştır. Araştırmada elde edilen kodların uyuşum yüzdesi .97 olarak hesaplanmıştır.
Kategoriler belirlendikten sonra öğrencilere sorulan her soru betimsel ve karşılaştırmalı bir yaklaşımla değerlendirilmiştir. Kısaca bu araştırmada genel olarak verilerin sunumunda Cohen, Manion, Morrison (2000) tarafından belirlenen 3 aşama izlenmiştir. Bunlar:
Verinin iĢlenmesi, azaltılması (Data Reduction): Verinin incelenmesi ve kodlanmasıdır. Veri, araştırma problemi ile ilgili daha sade ve anlaşılır bir hale getirilir. Bu aşamada her bir görüşme sorusu ve öğrencilerin kaynak çalışmalarına verdikleri yazılı cevaplar ayrı ayrı bir araya getirilmiştir. Öncelikle İlköğretim Öğrencilerinin Tarihsel Bilgiye Yönelik Görüşlerini Belirleme Ölçeği ve Kaynak Çalışmalarını eksiksiz ve tam olarak dolduran her bir öğrencinin anket kâğıdı kodlanmıştır. Öğrenci cevaplarının bu genel kodu için şöyle bir örnek verilebilir:
4. 6. 18. k. y. 1. : 4. okul 6. sınıf 18. öğrenci, kız, yüksek başarılı 1. soruya verilen cevaptır.
6. b3. e. M: 6. sınıf 3. bireysel, erkek, öğrenci adının ilk harfi. (Bireysel görüşme koduna örnek).
6. 5. 39. 2k: 6. sınıf, 5. odak grup görüşme, 39. ifade, 2. kız öğrenci 6. 5. 40. A: 6. sınıf, 5. odak grup görüşme, 40. ifade, araştırmacı.
6. 5. 41. 1k: 6. sınıf, 5. odak grup görüşme, 41. ifade, 1. kız öğrenci (odak grup koduna örnek)
Ardından her bir kaynak çalışmasına verilen cevaplar ayrı ayrı kategorilere ayrılarak kodlanmıştır. Bu kategorilerin oluşturulma süreci yukarıda ayrıntısı ile anlatılmıştır. Kategoriler oluşturulduktan sonra SPSS paket programında değerlendirilerek frekans ve yüzde hesapları yapılmıştır. Böylece veriler içerik analizine ve betimsel analize hazır hale getirilmiştir. İçerik analizi ile temel amaç toplanan verileri açıklayabilecek kavramları ve ilişkilere ulaşmaktır (Yıldırım ve Şimşek, 2005:227). Betimsel analiz ile elde edilen veriler belirlenen temalara göre özetlenir ve yorumlanır (Yıldırım ve Şimşek, 2005:224).
Verilerin görsel hale getirilmesi (Data Display): Veri çeşitli grafikler, tablolar ve şekiller yoluyla görsel hale getirilir. Öğrencilerin her bir soruya verdikleri cevaplar kodlanarak grafikler oluşturulmuştur.
Sonuç çıkarma ve teyit etme (Drawing Conclution and Verification): Ortaya çıkarılan temalar, kavramlar ve ilişkiler yorumlanır, karşılaştırılır ve teyit edilir. Öğrencilerin verdikleri cevaplar tablolar halinde sunularak karşılaştırmalar sağlanmıştır. Özellikle sonuç bölümünde bu çeşit tablolara yer verilmiştir.