Nitel araştırmalarda en sık kullanılan veri toplama araçlarından biri görüşme yöntemidir. Görüşme, en az iki kişi arasında sözlü olarak sürdürülen bir iletişim sürecidir. Görüşme aynı zamanda araştırmada cevabı aranılan sorular çerçevesinde ilgili kişilerden veri toplama olarak da tanımlanmaktadır. Görüşme yöntemi araştırmacılara belirledikleri araştırma konuları veya bir soru hakkında derinlemesine bilgi elde etme imkanı sağlamaktadır (Büyüköztürk vd., 2016:153). Görüşme, çoğu zaman yüz yüze yapılıyor olsa da telefon, Skype, vb. gibi anında ses ve görüntü ileticileri ile de yapılabilmektedir (Karasar, 2016:210).
Patton’a göre görüşmenin amacı, görüşülen kişin iç dünyasına girerek onun bakış açısını anlamaktır. Görüşme yöntemi sayesinde araştırmacı görüşmecinin deneyimleri, tutumları, düşünceleri, niyetleri, yorumları, zihinsel algıları ve tepkileri gibi gözlemlenemeyen yönlerini anlama imkanı bulmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2018:130). Görüşme esnasında araştırmacı görüşülen kişinin verdiği yanlış bilgileri ya da sahte ifadeleri fark etme şansı da bulmaktadır. Görüşme tekniğinde araştırmacının görüşme esnasında karanlıkta kalan her noktayı anında soracağı sorularla aydınlatarak istediği verileri elde etme olasılığı yüksektir (Karasar, 2016:211).
Görüşme tekniği özelliklerine göre, yapılandırılmış görüşme, yarı yapılandırılmış görüşme ve yapılandırılmamış görüşme olarak üçe ayrılmaktadır (Büyüköztürk vd., 2016:154).
50
Yapılandırılmış Görüşme Tekniği: Araştırmacının daha önceden hazırlamış olduğu sorular belirlenmiş sıraya göre görüşmecilere sorulmaktadır. Yapılandırılmış görüşme yöntemi araştırmacıya verileri hızlı kodlama ve analiz etme kolaylığı sağlamaktadır. Böylece araştırmacı ölçüm kolaylığı elde ederek araştırmasını kapsamıyla karşılaştırma imkanı elde etmektedir.
Yarı Yapılandırılmış Görüşme Tekniği: Hem sabit seçenekli cevaplamayı hem de ilgili alanda derinlemesine gidebilme seçeneklerini birleştirmektedir. Bu seçeneklerin birleşmesi ile yarı yapılandırılmış görüşme türün diğer iki yöntemin avantajlarını ve dezavantajlarını bir arada bulundurmaktadır.
Yapılandırılmamış Görüşme Tekniği: Araştırmacının soruları ve soru sıralarını daha önceden belirlemediği, görüşmenin akışına göre soruların belirlendiği görüşme türüdür. Yapılandırılmamış görüşme sırasında sorulan açık uçlu sorular sayesinde araştırmacı zengin ve yeterli bilgi toplamayı hedeflemektedir.
Gerçekleştirilen bu çalışmada görüşme tekniklerinden “Yarı Yapılandırılmış Görüşme” yöntemi tercih edilmiştir. Yarı yapılandırılmış görüşme yönteminde görüşmeci önceden hazırlamış olduğu sorulara ek olarak görüşme sırasında konuyla ilgili daha detaylı bilgi alabilmek için ek sorular sorma imkanına sahip olmaktadır. Görüşmeci gerçekleştirilen görüşmenin akışına göre soru sıralarını değiştirebilmekte ve görüşülen kişi tarafından cevaplanan soruları atlayabilmektedir.
Görüşmede verilerin toplanmasına ilişkin Patton (1987), üç farklı görüşme yaklaşımından söz etmektedir. Bunlar; sohbet tarzı görüşme, görüşme formu yaklaşımı ve standartlaştırılmış açık uçlu görüşme tarzı’dır. Sohbet tarzı görüşme, soruların önceden belirlenmediği, konuşmanın anlık akışı içinde kendiliğinden geliştiği ve görüşme esnasında açılan konulara göre soruların değişiklik gösterdiği bir yaklaşımdır. Standartlaştırılmış açık uçlu görüşme tarzında ise önceden hazırlanmış ve belirli bir sıraya konmuş sorular her bireye aynı tarzda ve aynı sırada sorulmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2018:131-132). Bu araştırmada ise görüşme formu yaklaşımından yararlanılmıştır. Görüşme formu yaklaşımında ele alınacak başlıklar ya da konular bir taslak şeklinde
51
önceden belirlenmektedir. Soru sırasına ve tarzına ise görüşme esnasında karar verilebilmektedir (Büyüköztürk vd., 2016:155). Patton (1987)’a göre görüşme formu yöntemi, benzer konulara yönelmek yoluyla değişik insanlardan aynı tür bilgilerin alınması amacıyla hazırlanmaktadır (Yıldırım ve Şimşek, 2018:131-132).
Araştırmanın başlangıcında literatür çalışması esnasında elde edilen bilgiler çerçevesinde görüşme soruları hazırlanmıştır. Görüşme soruları benzer çalışmaların görüşme sorularından alınarak değil tamamen araştırmanın amacına ve doğasına uygun bir şekilde araştırmacı tarafından hazırlanmıştır. Hazırlanan bu sorular alanında uzman öğretim üyelerinin görüşlerine sunulmuş ve yapılan geri dönüşler sonrasında görüşme formu son haline getirilmiştir. Görüşme formu toplamda 18 sorudan oluşturulmuştur. Her sorunun altına detaya inebilmek amacıyla sonda (açıcı) sorular eklenmiştir. Sorular demografik özellikler ve sosyal medya olarak 2 gruba ayrılmıştır. Gerçekleştirilecek görüşmelerde öncelikle kartopu örnekleme tekniği ile belirlenen 39 seyahat fenomenine sosyal medya üzerinden araştırmanın amacını, önemini ve bilimsel olarak taşıdığı değeri açıklayan bir mesaj atılarak görüşme teklifinde bulunulmuştur. Gönderilen mesajlara dönüş yapmayan seyahat fenomenlerine mail yoluyla ulaşılarak görüşme teklifinde bulunulmuştur. Görüşmeyi kabul eden seyahat fenomenleri ile ortak bir görüşme tarihi ve saati belirlenmiştir. Kartopu örnekleme tekniği ile belirlenen 39 seyahat fenomeni arasından 12 seyahat fenomeni görüşme talebini kabul etmiş ve bu kişiler ile görüşmeler gerçekleştirilmiştir. Gerçekleştirilen görüşmelerde seyahat fenomenlerinin sürekli seyahat etmelerinden dolayı sabit bir yerde bulunmamaları ve seyahatte oldukları için ortak bir görüşme zamanının belirlenmesinin çok mümkün olmamasından dolayı akıllı telefonlarda yer alan görüntülü görüşme özelliğinden faydalanılarak telefon aracılığıyla gerçekleştirilmiştir.
Görüşme gerçekleştirilen kişilerin isimleri gizlilik nedeniyle paylaşılmamış ve 1. Katılımcı, 2. Katılımcı, 3. Katılımcı, 4. Katılımcı, 5.Katılımcı, 6. Katılımcı, 7. Katılımcı, 8. Katılımcı, 9. Katılımcı, 10. Katılımcı, 11. Katılımcı, 12. Katılımcı olarak kodlanmıştır. Gerçekleştirilen görüşmelerde 1.Katılımcı ile 57 dakika, 2.Katılımcı ile 52 dakika, 3.Katılımcı ile 60 dakika, 4.Katılımcı ile 79 dakika, 5.Katılımcı ile 49 dakika, 6.Katılımcı
52
ile 51 dakika, 7.Katılımcı ile 48 dakika, 8.Katılımcı ile 64 dakika, 9.Katılımcı ile 41 dakika, 10.Katılımcı ile 46 dakika, 11.Katılımcı ile 48 dakika, 12.Katılımcı ile de 54 dakika görüşme yapılarak ortalama 54-55 dakikalık görüşmeler yapılmıştır. Görüşme sorularına başlanmadan önce seyahat fenomenlerinden görüşmenin kayıt altına alınıp alınamayacağı konusundan izin alınarak seyahat fenomenlerinin vermiş olduğu olumlu cevaplar sonucunda görüşmeler kayıt altına alınmıştır. Kayıt altına alınan görüşmeler daha sonra dinlenerek yazılı ortama aktarılmıştır.