Veri Toplama Araçları

3.2.1. Demografik özelliklerin belirlenmesinde kullanılacak olan bilgi anketi:

Öğrencilerin sosyo-demografik özellikleri ve bu çalışmada yer almak isteyip istemedikleri, çalışmaya katılmak istiyorlarsa ne gibi etkinlikleri tercih ettikleri ve bu etkinliklere ayırabilecekleri haftalık süreyi belirlemek amacıyla 19 soru, ayrıca DSM IV’de yer alan sosyal fobi tanı ölçütleri baz alınarak hazırlanan 7 soru olmak üzere toplam 26 sorudan oluşturulan bir Bilgi Anketi (Ek-5) hazırlanmıştır.

3.2.2. Liebowitz Sosyal Fobi Ölçeği (LSAS):

Liebowitz’in 1987’de geliştirdiği ölçek; 13 performans ve 11 sosyal etkileşim durumunu içeren toplam şiddetin yanı sıra; performans korkusu, performans

kaçınması, sosyal korku ve sosyal kaçınmayı ölçen 24 maddeden oluşmaktadır. Ölçekten sosyal fobik korku ve sosyal kaçınma toplam puanları elde edilmektedir. Ölçeğin korku ya da kaygı ve kaçınma davranışlarını değerlendiren soruları bulunmaktadır. Her madde korku ya da kaygı 0 ila 3 arası bir puan verilerek cevaplandırılmakta; korku ya da kaygı: 0=yok, 1=hafif, 2=orta, 3= şiddetli; kaçınma davranışı: 0=yok, 1=hafif, 2=sıkça, 3= genellikle şeklinde ayrı ayrı puanlanmaktadır. Ölçekten alınabilecek puan 0 ila 144 arasında değişmektedir. Puanların artması belirtilerin şiddetlendiği anlamına gelmektedir. LSAS sosyal fobi için geçerliliği ve güvenirliği olan ve tedavi için duyarlı bir ölçektir. LSAS sosyal fobi için geçerliliği ve güvenirliliği Heimberg ve ark. (1999) tarafından yapılmıştır. Fobik kişilerin güçlük yaşadığı sosyal durumları değerlendiren bir ölçektir.

Literatüre baktığımızda; Liebowitz Sosyal Fobi Ölçeği’nin Türkiye uyarlaması, geçerlik ve güvenilirlik çalışması; ilk kez Gümüş (1997 ) tarafından; Sosyal Durumlarda Kendini Değerlendirme Envanteri adıyla (SDKDE) yapılmıştır. Bu çalışmada 100 üniversite öğrencisine 15 gün arayla SDKDE’nin uygulanmasıyla “tekrar test” yöntemi uygulanmış ve güvenirlik katsayıları hesaplanmıştır. Yapılan istatistiksel analiz sonucunda elde edilen güvenirlik katsayıları; ölçeğin bütün toplamı için r =,94; kaygı puanları için r =,91; kaçınma puanları için r=,91 olarak bulunmuştur. Böylece ölçme aracının tutarlı sonuçlar verdiği kanısına varılmıştır.

Soykan ve arkadaşları (2003) tarafından da Liebowitz Skalası adıyla Türkçe formunun geçerlik çalışması yapılmış ve sosyal fobi tanısı için kesme puanı 48, sosyal fobi korku tanısı için 26, sosyal fobi kaçınma tanısı için kesme puanı 20 alınmıştır. Bu uygulamada Soykan ve arkadaşlarının geçerlik çalışmasını yaptığı form izinleri alınarak uygulanmıştır.

3.2.3. Utangaçlık Ölçeği:

Utangaçlık Ölçeği, Seher Balcı ve Melek Kalkan (2002) tarafından çeşitli durumlarda yaşanan utangaçlık duygusunun düzeyini belirleyebilmek amacıyla geliştirilmiştir.

Ölçek toplam 35 maddeden oluşmaktadır. Bireylere çeşitli durumlara ilişkin ifadeler verilip, bu durumların kişide ne derece rahatsızlık yarattığına dair 1-5 arasında, (1) Hiç rahatsızlık duymazdım, (2) Biraz rahatsızlık duyardım, (3) Kararsızım, (4) Oldukça rahatsızlık duyardım, (5) Çok rahatsızlık duyardım şeklinde

derecelemesi istenmektedir. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 175, en düşük puan ise 35’dir. Ölçeğin güvenirliği Cronbach Alfa iç tutarlılık katsayısı ile bulunmuştur. İç tutarlılık katsayısı (Cronbach Alfa) .92 bulunmuştur. Ölçeğin geçerlik çalışması için benzer ölçekler geçerliği ve yapı geçerliği kullanılmıştır. Utangaçlık ölçeği ile Rathus Atılganlık Envanteri ve Suçluluk-Utanç Ölçeği ile anlamlı olarak ilişkili bulunmuştur. Faktör analizi sonucunda dört faktör elde edilmiştir. Bunlara duyuşsal, davranışsal, bilişsel ve fizyolojik belirtiler isimleri verilmiştir (Balcı ve Kalkan, 2002).

Utangaçlık Ölçeğinin alt ölçeklerinin tanımlanması ve içerdiği madde sayıları şu şekildedir:

Duyuşsal Belirtiler: Bireyde görülen aşağılık duygusu, güvensizlik ve sıkıntı hissetmek gibi belirtileri içeren bu alt ölçekten alınacak en yüksek puan 35, en düşük puan 7’dir. Toplam 7 maddeden oluşmaktadır.

Davranışsal Belirtiler: Konuşmaya isteksizlik, göz kontağı kurmada güçlük çekme, girişimde bulunamama, işitilemez tonda konuşma gibi belirtileri içeren bu alt boyut 14 maddeden oluşmaktadır. Bu alt ölçekten alınacak en yüksek puan 70, en düşük puan ise 14’dür.

Bilişsel Belirtiler: Benlik saygısının düşüklüğü, duygu ve düşüncelerinin değersiz olduğu ve başkalarının ilgisini çekemeyeceği düşüncesi gibi belirtileri içeren alt ölçek 8 maddeden oluşmaktadır. Bu alt boyuttan alınacak en yüksek puan 40, en düşük puan ise 8’dir.

Fizyolojik Belirtiler: Yüz kızarması, ellerde terleme, kalp atımının hızlanması, ağız kuruluğu, titremek gibi belirtileri içeren alt ölçek 6 madden oluşmaktadır. Bu alt ölçekten alınacak en yüksek puan 30, en düşük puan ise 6’dır. Bu çalışmada uygulanan Utangaçlık Ölçeği, geliştiren kişilerden izin alınarak kullanılmış ve ölçekten elde edilen puanlar, toplam utangaçlık puanları olarak alınıp değerlendirilmiştir.

3.2.4. Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri:

Stanley Coopersmith tarafından orijinali 1967 yılında geliştirilmiştir. Kişinin çeşitli alanlarda kendisi hakkındaki tutumunu değerlendirmede kullanılan bir ölçme aracıdır. Bu ölçek, özsaygı ile ilgili kendini küçümseme, liderlik-popülerlik, anne- baba-aile, atılganlık ve kaygı gibi faktörleri kapsayan 25 maddeden oluşmaktadır.

Turan ve Tufan tarafından Türkçe geçerlik ve güvenirlik çalışması 1987 yılında gerçekleştirilmiştir. Turan ve Tufan ölçeğin güvenirlik katsayısı r = ,76 (p<0.05) olarak bulmuşlardır. Aracın geçerliğine yönelik, Rosenberg Benlik Saygısı Envanteri ile arasındaki ilişkiye bakıldığında r = ,61 (p<0.05) anlamlı düzeyde ilişki bulunmuştur (Turan ve Tufan, 1987). Bu ölçek kişinin benlik saygısını değerlendirebilmek için geliştirilen ve 25 maddeden oluşan 0-1 arası puanlanan bir ölçektir. Güvenirliliği arttırmak için bazı maddeler ters şekilde düzenlenmiştir. Benlik saygısı değerlendirmede Coopersmith Benlik Saygısı Ölçeği iç tutarlığı iyi olan bir testtir. Her maddeden doğru cevaba göre alınacak puan bir olup, toplam puan 100 (4x25) olmaktadır.

Öğrencilerin özsaygı düzeyleri, Türkiye de geçerlik ve güvenirlik çalışmaları Pişkin (1997) tarafından yapılan 25 maddelik “Coopersmith Benlik Saygısı Envanteri” kısa formu kullanılarak değerlendirilmiştir. Yetişkin formu kullanılmıştır. Bu araştırma da ölçeğin ölçtüğü alt faktörler değil genel özsaygı puanı dikkate alınmıştır.

Türkiye de yapılan güvenirlik çalışmalarında Pişkin (1997), envanterin kısa formunun KR-20 sonucunda elde edilen güvenirlik katsayısını .76 olarak bulmuştur. Ölçekten alınabilecek en yüksek puan 100, en düşük puan ise 0’dır. Ölçekten alınan puan yükseldikçe bireylerin özsaygıları da yükselmektedir.