Verileri toplamada kullanılan ölçeklerin uygulanmasından önce Konya Milli Eğitim Müdürlüğü’nden araştırmanın içeriğini özetleyen bir rapor hazırlanarak resmi izin alınmıştır.
3.5.1. Öntestlerin Uygulanması
Araştırmada eğitim programına katılmak isteyen 80 anne ile daha önceki toplantıda karar verilen 26- 27 Eylül 2012 tarihinde görüşme için toplanılmıştır. Görüşme öncesinde uygulama sırasında annelerin fiziksel uyaranların dikkatlerini dağılmaması için konferans salonunda gereken düzenleme yapılmıştır. Anneler belirlenen saate salona alınırken tek tek selamlanmış oturmaları için ayrılan yer
gösterilmiştir. Öntest uygulamaya başlamadan önce annelerin kaygılarını gidermek için uygulanan testin sadece kendilerinin çocuklarıyla olan iletişim becerilerini belirlemek olduğu, testi işaretlerken gerekli olan sürenin verileceği, anlamakta zorlandıkları sorularda açıklama yapılacağı ifade edilmiştir. Uygulamada annelere önce değerlendirme aracında verilen yönergeler okunmuş ve uygulama ile ilgili kısa bilgiler verilmiştir. Daha sonra “Kişisel Bilgi Formu”, “Anne-Baba-Çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı” öntest olarak annelere uygulanmıştır.
Öntestlerin uygulanmasından hemen sonra her bir anneyle bireysel olarak görüşme yapılmıştır. Görüşmede annelerin hafta içi uygun oldukları gün ve saat dilimi belirlenmiştir.
Deneme ve kontrol grubu annelerin çocuklarına duyguları tanıma ve duyguları ifade etme becerilerini ölçmek için öncelikle çocukların sınıf öğretmenleriyle bireysel olarak görüşülmüştür. Bu görüşme sonucunda testlerin uygulanacağı yer ve zaman belirlenmiştir. Uygulama yeri için sınıf ortamının fiziksel uyaranlarından çocukların etkilenmemesi için ayrı sessiz bir sınıf ortamı belirlenmiştir. Bu sınıf ortamına çocuğa uygun masa ve sandalye karşılıklı oturulacak şekilde konulmuştur. 1-5 Ekim 2012 tarihinde deneme ve kontrol grubu annelerin çocuklarına çocukların duyguları tanıma ve duyguları ifade etme becerilerini ölçmek için “Duyguları Tanıma Testi” ve “Duyguları İfade Etme Testi” öntest olarak uygulanmıştır.
Araştırmada her bir çocuğa öntestin uygulamasına başlamadan önce “şimdi ben sana bazı fotograflar göstereceğim bu fotograflara yönelik soru soracağım. Senden sorduğum soruyla ilgili olan fotografı bulmanı isteyeceğim. Fotograflarla ilgili sorular bitince sana seninle ilgili bazı sorular soracağım bu sorulara verdiğin her bir cevabı kağıdıma yazacağım” şeklinde bir açıklama yapılmıştır. Çocuğa soruların cevabını bilmediği zamanlarda yeterli süre tanınmış, soru birkaç kez tekrarlanmış fakat yanlış cevap vermesi durumunda soru bir kez daha tekrarlanmamıştır. Çocukların cevapları her bir çocuk için ayrı ayrı düzenlenmiş olan test formuna kaydedilmiştir.
3.5.2. Anne Çocuk İletişim Becerileri Eğitimi Programının Uygulanması
“Anne Çocuk İletişim Becerileri Eğitimi” programına dahil edilen deneme grubu annelerine 10 Ekim 2012 -17 Ocak 2013 tarihleri arasında 15 hafta boyunca ve haftada 2 gün araştırmacı tarafından uygulanmıştır. Eğitime başlamadan önce annelerle bireysel görüşmeler yapılarak eğitim programına katılmaları sürecinde geliş gidişlerinde problemler olmaması için gerekli açıklamalar yapılmıştır. Eğitim uygulamaları için her annenin sınıf ortamında rahat edebilmesi, kendini ifade etmekte zorlanmaması, uygulama çalışmalarına rahatlıkla etkinliklere katılabilmesi, okula giden çocuklarının eğitim saatinde okulda olması için Çarşamba sabah 09.00- 12.00, Perşembe günleri 13.00-16.00 saatleri arasında 2 oturum halinde uygulanmıştır. Her bir eğitim 3 saat sürmüştür. Annelerle Cuma günleri sabah ve öğlen olmak üzere bireysel danışmanlık hizmeti verilmiştir. “Anne Çocuk İletişim Becerileri Eğitimi” programı kontrol grubu annelerine uygulanmamıştır.
Eğitim programı daha önce belirlenen Konya İl Milli Eğitim Müdürlüğü’ne bağlı Selçuklu Bağımsız Anaokulunun okul müdürü, müdür yardımcıları ve araştırmacının da ön gördüğü daha önce belirlenen yer ve zamanda uygulanmaya başlanmıştır. Eğitim programı uygulama saati başlamadan eğitimci her eğitim saatinden en az bir saat önce sınfa gelmiş annelerin eğitimciyi ve birbirlerini görmekte ve iletişim kurmakta zorlanmamaları için masa ve sandalyeleri düzenlemiş eğitim odasını uygun hale getirmiştir. Sınıf ortamını ses ve aydınlatma açısından da gerekli olan düzenlemeyi sağlamıştır. Masaların üzerine eğitimle ile ilgili her anne için bugün neler yaptık kağıdı, ödev yaprakçıkları, kalem, silgi itinalı bir şekilde yerleştirilmiştir. Sınıf içerisine annelerin göreceği ve okuyacağı şekilde daha önceden hazırlanan bülten tahtası, afişler asılmıştır. Makale kutusu, dilek kutusu da her uygulama için annelerin ulaşabilecekleri yerlere konulmuştur. Her bir eğitim uygulaması süresince hem görsel hem de yazılı olan araç gereç ve materyaller önceden hazırlanarak eğitimin uygulaması esnasında doğabilecek aksaklıklara neden olacak durumlar önceden engellenmeye çalışılmıştır. Ayrıca eğitim akışı içerisinde önceden hazırlanmış bilgi yaprakçığı, çocuktan anneye yazılmış mektup, buzdolabı notları, makaleler annelerin dikkatlerini dağıtmayacak şekilde annelere verilmiştir.
Eğitim programının ilk haftalarında annelerin birbirleriyle ve eğitimciyle tanışmalarını sağlayacak bir etkinlikle başlanılmış ve daha sonra eğitim programının amaçları, içeriği, kullanılacak yöntemler, kendilerinden beklenilenler vb. konularda annelere açıklamalar yapılmıştır.
Eğitim uygulamasında anlatım, soru cevap, demostrasyon, drama, tartışma vb. yöntemler uygulanmıştır. Öğretim yönteminde genel ilke olarak öncelikle konu ile ilgili kuramsal bilgiler verilmiştir. Kuramsal bilgilerin aktarılmasından sonra annelerin sorularının cevaplanmasına dikkat edilmiştir. Her eğitimde o günün konusuna ilişkin olan iletişim örnekleri izlenerek serbest tartışmaya açılmıştır. Ayrıca annelerin çocukları ile iletişimlerinde, günlük yaşantılarında karşılaştıkları sorunlarına ilişkin çözüm önerileri grup tartışmaları sonunda üretilmiştir.
“Anne Çocuk İletişim Becerileri Eğitimi” programının uygulamasındaki bazı etkinlikler annelerin anlayacağı düzeye göre ayarlanmış rol oynama, hikaye anlatımı, oyunlar oluşturma şeklinde uygulanmıştır. Etkinliğin sonunda annelere ekinlikle ilgili sorular yöneltilmiş annelerin kendilerini ifade edebilmeleri için yeterli zaman verilmiştir. Her eğitim uygulamasının sonunda annelere duygu ve düşüncelerini aktaran soruları içeren ev ödevleri verilmiş ayıca haftanın konusuyla ilgili çocuklarıyla yaşamış oldukları iletişim olayını anlatan bir mektubu yazmaları beraberlerinde sınıfa gelirken getirmeleri istenmiştir. Annelerin devam durumlarını tesbit edebilmek amacıyla devam çizelgesi hazırlanmış ve bu çizelgeye annelerin devam devamsızlık durumları düzenli olarak kaydedilmiştir.
Eğitim programı sürecince 34 annenin evine önceden haber verilerek ev ziyaretleri yapılmıştır. Bu ziyaretlerde annelerin evlere gönderilen makaleleri ara ara okuyabilecekleri yere, buzdolabı notlarını da mutfaklarında buzdolaplarına monte ettikleri görülmüş fotograf çekimleri yapılmıştır. Anneler 15 hafta boyunca her bir oturumla ilgili duygu ve düşüncelerini kendilerinde çocuklarıyla olan iletişim becerilerindeki olumlu değişimleri sözel olarak ifade etmişlerdir. Araştırmacı tarafından her bir annenin duygu ve düşünceleri video çekimi olarak evlerinde kaydedilmiştir.
3.5.3. Sontestlerin Uygulanması
“Anne Çocuk İletişim Becerileri Eğitimi” programının uygulanmasının sonunda deneme ve kontrol grubu annelere sontest uygulanması için uygun gün, yer ve saat belirlenmiştir. 23-24 Ocak 2013 tarihleri arasında annelere “Anne-Baba- Çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı” sontest olarak uygulanmıştır. Uygulamada annelere önce ölçme aracında verilen yönergeler okunmuş ve uygulama ile ilgili kısa bilgiler verilmiştir. Anneler tarafından doldurulan ölçme aracı araştırmacı tarafından toplanmıştır.
“Anne Çocuk İletişim Becerileri Eğitimi” programının uygulanmasının sonunda örnekleme alınan çocukların öğretmenlerinden gerekli izin alınarak duyguları tanıma ve duyguları ifade etme becerilerinde önemli bir farklılaşmanın olup olmadığını değerlendirmek için “Duyguları Tanıma Testi” ve “Duyguları İfade Etme Testi” sontest olarak uygulanmıştır.
3.5.4. İzleme Testinin Uygulanması
Deneme grubuna uygulanılan “Anne Çocuk İletişim Becerileri Eğitimi” programının ne kadar etkili olup olmadığını ortaya koyabilmek için eğitim programının bitiminden sekiz hafta sonra deneme grubu annelerine “Anne-Baba- Çocuk İletişimini Değerlendirme Aracı” (ABÇİDA) belirtilen gün ve saate annelere izleme testi olarak tekrar uygulanmıştır.
“Anne Çocuk İletişim Becerileri Eğitimi” programının deneme grubu annelerin çocuklarının duyguları tanıma ve ifade edebilme becerilerinde ne kadar etkili olup olmadığını ortaya koyabilmek için deneme grubu annelerin çocuklarına eğitim uygulamasından sekiz hafta sonra “Duyguları Tanıma Testi” ve “Duyguları İfade Etme Testi” izleme testi olarak tekrar uygulanmıştır.