VERİLERİN TOPLAMA ARAÇLAR

Verilerin toplanması amacıyla, araştırmacı tarafından kaynak taranarak aşağıdaki veri toplama araçları kullanıldı (2,3,6,8,13,18,20-23,31,32,35).

1. Kadınların Tanıtıcı Özellikleri İle İlgili Veri Toplama Formu (Ek-1)

Kadınların sosyo-demografik özellikleri; yaş, eğitim, medeni durum, çalışma durumu, gelir durumu ve sağlık güvencesi incelendi.

Kadınların obstetrik özellikleri olan doğumun yapıldığı yer, kronik hastalık durumu, hastaneye yatış tanısı, toplam gebelik, ölü doğum, düşük, küretaj ve canlı doğum sayısı, gebelik haftası, doğum metodu, perineal travma ve yenidoğan ağırlığı incelendi.

38

Kadınların prenatal ve postpartum bakım özelliklerini ise, prenatal ve postpartum bakım alma durumu ile sayısı, bakım veren kişi, bakım alanları, postpartum dönemde sağlık kuruluşlarına başvurma durumu ve nedenleri araştırıldı.

2. Kadınların Doğumdan 6. Hafta, 6. Ay ve 1. Yılda Doğuma Bağlı Gelişebilecek Sağlık Problemleri ve Kendi Sağlığını Algılama Düzeyini (Self-Rated Health- SRH) İçeren Form (Ek-2)

Her bir görüşmede annede saptanan fizyolojik ve postpartum 6. haftada belirlenen emosyonel problemler ile ortaya çıkış zamanının kaydedildiği bu form iki bölümden oluşmaktaydı.

Birinci bölümde sağlık problemleri araştırmacı tarafından literatür rehberliğinde genel (yorgunluk, baş ağrısı, uyku problemleri ve depresyon), kas-iskelet sistem (omuz-boyun ve bel ağrısı), meme (ağrılı meme ucu, meme ucu çöküklüğü ve mastit), ürogenital (disparoni, ameliyat yeri ağrısı, perine ağrısı, stres inkontinans, cinsel ilişki esnasında inkontinans, dizüri ve perineal kanama) ve gastrointestinal sistem problemleri (hemoroid, konstipasyon, diyare, distansiyon, anal inkontinans, flatus inkontinans ve bulantı) olmak üzere sistemik olarak sınıflandırıldı (2-5,8,15,18,20,21-24,27-35). Katılımcıların sağlık problemlerini ifadeleri için ‘likert tip’ ölçek kullanıldı ve 0-problem yok, 1-az problem, 2-ciddi problem ve 3-çok ciddi problem şeklinde puanlandı.

Genel problemler içerisinde yer alan yorgunluk, doğum eylemi, doğum şekli gibi fizyolojik faktörleri, beden imajındaki değişim, sosyal destek zayıflığı, postpartum depresyon, uyku problemleri gibi psikolojik faktörleri, sosyo-ekonomik düzensizlik, yaş, ev işleri, çalışma durumu gibi durumsal faktörleri kapsamaktaydı (38,40,41,43,47). Uyku problemleri; kadınların uykuya dalmada güçlük yaşamaları, gece bebeklerinin huzursuzluk ve ağlamalarına bağlı uyku düzenindeki bozulmaları kapsamaktaydı (21-24,73,74). Araştırmaya katılan kadınlar, ürogenital problemlerden perineal kanamayı ise loşi ile beraber değerlendirdi.

İkinci bölümde yer alan SRH, kişilerin genel olarak kendi sağlık durumlarını değerlendirmelerine dayanır ve sağlığın çok boyutluluğunu yansıtan, kişinin biyolojik, ruhsal ve toplumsal durumunu kendisinin değerlendirmesine olanak sağlayan basit ama güçlü bir göstergedir. Sağlığın subjektif ve holistik ölçümü olup mortalite ve morbiditeyi önceden tahmin ettiği belirlenmiştir. ‘Şu andaki sağlık durumunuzu nasıl özetlersiniz’ gibi tek maddelik bir soru ve ‘çok iyi’, ‘iyi’, ‘orta’, ‘kötü’ ve ‘çok kötü’ olmak üzere toplam 5 maddelik cevabı bulunmaktaydı. SRH, Kanada Halk Sağlığı Araştırması ve Ulusal Nüfus Sağlık Araştırması sonucu ortaya çıkarılan 12 yaş ve üzerindeki tüm bireylerden öncelikle adölesan, yaşlı ve göçmenler üzerinde çalışılmış bir ölçektir. WHO tarafından da kabul gören

39

bu global sorunun etkinliği ilk kez 90’lı yıllarda yeni annelerde araştırılmaya başlanmıştır. Doğum olayı, kadınların SRH skalası üzerindeki oranlarını etkilemektedir. SRH’in en önemli bileşenleri: annelerin günlük yaşam aktivitelerini etkileyen fiziksel semptom, emosyonel problemler ve bunlara ek olarak doğum şekli, emzirme ve uyku problemleridir (141-143,145- 149,151).

Ülkemizde ise bu ölçek sadece ergenlerde ve genel popülasyonda kendi sağlık algılamaları ile fiziksel sağlıkları arasındaki ilişkiyi araştırmak için kullanılmış olup postpartum dönemdeki kadınlarda bu konudaki bir çalışmaya ulaşılamadı (140,141,143,145,149,151).

3. Edinburg Doğum Sonu Depresyon Ölçeği (EPDS) (Ek-3)

Doğum sonu depresyonu değerlendirmek amacı ile Cox ve arkadaşları tarafından 1987’de geliştirilmiş ve Türkçe uyarlaması Engindeniz tarafından 1996’da geçerlilik ve güvenirlilik saptanmış olup 10 maddelik 4’lü ‘likert tipi’ kendini değerlendirme ölçeğidir. Her maddenin puanlanması değişiktir. Ölçekteki her bir ifade 0’dan 3’e kadar puanlandırılmış olup 3.,5.,6.,7.,8.,9. ve 10. maddeler ters döndürülerek hesaplanmakta, ölçeğin toplam puanı bu madde puanlarının toplanması ile elde edilmektedir. Cox ve Murray (60) ölçeğin cronbach’s alpha katsayısını 0.87, Engindeniz (68) Türkçe formun cronbach’s alpha katsayısını 0.79 olarak bulmuştur.

Bu araştırmada EPDS’nin Türkçe formunun güvenirlilik çalışmasını yapan Engindeniz’in önerdiği gibi kesme noktası 12 olarak alınmıştır. 12 puan ve üzerinde alanlar kesin tanı için sağlık kuruluşlarına sevk edildi.

ÖN UYGULAMA

Araştırmacı tarafından geliştirilen Kadınların Tanıtıcı Özellikleriyle İlgili Veri Toplama Formu (Ek-1) ve Kadınların doğumdan 6. hafta, 6. ay ve 1. yılda doğuma bağlı gelişebilecek sağlık problemleri ve kişisel sağlığını algılama düzeyini içeren form (Ek-2) araştırmanın uygulama aşamasından önce geliştirilip ön uygulamaya hazır hale getirildi. Doğum yapan kadınların kısa süre sonra tekrar aynı nedenle hastaneye başvurma olasılıklarının olmaması ve Trakya Tıp Fakültesi Etik Kurulu’ndan uygulamanın yapılabilmesi için gerekli izinin alınması nedeniyle ön uygulama da aynı hastanede yapıldı. Ön uygulama doğum servisinde 15-20 Temmuz 2008 tarihleri arasında bir hafta sürede tamamlandı. Bu süre içerisinde doğum servisinde canlı doğum yapan 10 kadına Kadınların Tanıtıcı Özellikleriyle İlgili Veri Toplama Formu (Ek-1) uygulandı. Kadınların doğumdan 6.

40

hafta, 6. ay ve 1. yılda doğuma bağlı gelişebilecek sağlık problemleri ve kişisel sağlığını algılama düzeyini içeren form (Ek-2) ve EPDS (Ek-3) annelere okutulup anlaşırlılığı test edilerek formların son şekli verildi.