VERİ TOPLAMA YÖNTEM VE SÜRECİ

Şekil 2. Araştırma Akış Diyagramı

DİL EŞDEĞERLİĞİ

İndeks kullanımı için gerekli izinlerin alınması

Araştırmacı tarafından indeksin Türkçe' ye

çevrilmesi

İndeksin 5 uzman tarafından, Türkçe' ye çevrilmesi

İndeksin Türkçe formunun en uygun ifadeler seçilerek

oluşturulması

Ana dili Türkçe olan ve İngilizce formunu görmeyen

dil okutmanı tarafından İngilizceye çevrilmesi

İngilizce çevirinin indeks ifadeleri ile karşılaştırılması

ve gerekli düzeltmeler yapılarak Stephen Butler'ın onayına sunulması ve indekse

son hal verilmesi

GEÇERLİK

Kapsam geçerliği kapsamında 10 kişilik uzman görüşünün

alınması

Ölçüt-bağımlı geçerlik kapsamında Eş-zaman,

Hem-zaman geçerliği

Yapı Kavram Geçerliği İçin -Açımlayıcı Faktör Analizi -Doğrulayıcı Faktör Analizi

GÜVENİRLİK

İç Tutarlılık; Cronbach Alfa Katsayısı

İlk aşamada; 382 hastaya ameliyat sonrası 0-3. günlerde

Hasta bilgi formu,

Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi ve Yaşam Kalitesi-40 Anketinin uygulanması

İkinci aşamada; 115 hastaya 15-30. günlerde ikinci kez Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi ve

52

Araştırma ölçütlerine uyan ve araştırmaya katılmaya istekli 382 hasta araştırma kapsamına alındı.

İlk aşamada 382 hastaya; ameliyat sonrası 0-3. günler arasında hastalara Hasta Bilgi

Formu, Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi ve Yaşam Kalitesi-40 Anketi yüz yüze uygulandı.

İkinci aşamada 382 hastadan görüşmeyi kabul eden ve telefonla ulaşılan 115 hastaya;

ameliyat sonrası 15-30. günler arasında Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi (ikinci kez) ve SF-36 Yaşam Kalitesi Ölçeği uygulandı.

Veri toplama süreci iki aşamalı olarak gerçekleştirildi. İlk aşamada; “Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi’nin Türkçe Geçerlik ve Güvenirliği” ne ilişkin veriler, ikinci aşamada ise “Hastaların Sosyo-Demografik Özelliklerine Göre İyileşme Durumları ve Yaşam Kalitesi” ne ilişkin veriler toplandı.

3.7.1. Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi’nin Dil Eşdeğerliğinin Sağlanmasına Yönelik Çalışmalar

Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi’nin Türk hastalarına uyarlanması, buna yönelik olarak geçerlik ve güvenirliğinin belirlenmesi için ilk aşamada “dil geçerliğine” yönelik çalışmalar yürütüldü. ASİİ’nin Türkçeye çevrilmesi ve uyarlaması için önce, Stephen Butler ile mail aracılığıyla iletişime geçildi ve ASİİ’nin Türkçe uyarlaması için gerekli olan izin alındı (Ek 1). Orijinal indeksin çevirisi için, geri çeviri yöntemi kullanıldı. İndeksin dil eşdeğerliğini sağlamak için, öncelikle araştırmacı tarafından indeks İngilizceden Türkçeye çevrildi. Sonraki aşamada iyi derecede İngilizce bilen ve Türkçe ana dili olan 4 öğretim üyesi ve bir İngilizce dil okutmanı olmak üzere toplam beş uzman tarafından Türkçeye çevirisi yapıldı (Ek 8). Çevirisi yapılan indeksin orijinal metne uygunluğuna bakılarak en uygun ifadeler seçildi ve Türkçe indeks oluşturuldu. Daha sonra indeksin İngilizce formu gösterilmeden ana dili Türkçe olan yabancı dil okutmanına tekrar İngilizce çeviri yaptırıldı. İngilizce çeviri ve indeks ifadeleri karşılaştırılarak, metin üzerinde gerekli görülen düzenlemeler yapıldı ve son

53

hal verildi. Son hali verilen indeks Stephen Butler’a mail yoluyla gönderildi ve onayı alındı (Ek 7).

3.7.2. Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi’nin Geçerlik ve Güvenirliğine Yönelik Yapılan Çalışmalar

Ameliyat sonrası İyileşme İndeksi’nin geçerlik ve güvenirlik çalışmalarında; ASİİ’nin geçerliği için "Kapsam Geçerliği" için uzman görüşü alma, “Yapı-Kavram Geçerliği" için Doğrulayıcı Faktör Analizi ve “Güvenirlik” çalışmaları kapsamında da İç Tutarlılık teknikleri kullanıldı.

Tablo 3.7.1. ASİİ’nin Geçerlik ve Güvenirliği İçin Kullanılan Teknik ve Yapılan İşlemler

Geçerlik Tekniği Geçerlik Tekniği İçin Yapılan İşlemler “İçerik/Kapsam Geçerliği” Uzman Görüşü Alma

“Ölçüt-Bağımlı Geçerlik”

Eş-Zaman, Hem-Zaman Geçerliği

Korelasyon

“Yapı-Kavram Geçerliği” Faktör Analizi

Doğrulayıcı Faktör Analizi Temel Bileşenler Analizi

Güvenirlik Tekniği Güvenirlik Tekniği İçin Yapılan İşlemler “İç Tutarlılık”

“İç Tutarlılık Katsayısı”

Cronbach Alpha Katsayısı

3.7.2.1. ASİİ’nin geçerliğine yönelik yapılan çalışmalar

Geçerlik; “bir ölçme aracının ölçülecek özelliği tam ve doğru olarak ölçmesi ve başka

bir özellikle karıştırmadan ölçme niteliğidir” (Demirali ve Ergin 1995, Karakoç ve Dönmez 2014).

İndeks’in Kapsam (İçerik) Geçerliliğin Sağlanmasına Yönelik Çalışmalar

Kapsam geçerliği; “testi oluşturan maddelerin, ölçülmek istenen davranışı (özelliği)

ölçmede nicelik ve nitelik olarak yeterli olup olmadığının göstergesidir” (Büyüköztürk 2008). Kapsam geçerliği, konu ile ilgili uzmanların görüşüne dayanan bir ölçüttür (Gözüm ve Aksayan 2003, Karakoç ve Dönmez 2014, Esin 2014). Söz konusu uzman

54

grubu en az 3 kişiden en fazla da 20 kişiden oluşmaktadır (Esin 2014). Uzmanların kapsam geçerliği için yaptığı değerlendirmeler çeşitli tekniklerle yapılabilmekte olup; en çok Content Validity Index (CVI), Lawshe ve Davis teknikleri kullanılmaktadır (Esin 2014). Davis tekniğinde maddeler; “uygun (a)”, “madde hafifçe gözden geçirilmeli (b)”, “madde ciddi olarak gözden geçirilmeli (c)” ve “madde uygun değil (d)” şeklinde dörtlü olarak derecelendirilmektedir. Davis tekniğinde, maddelerin “uygun” ve “hafifçe gözden geçirilmeli” şıklarını seçen uzmanların sayısı toplam uzman sayısına bölünerek “kapsam geçerlik indeksi” elde edilir. Kapsam geçerlik indeksi’nin 0,80 olması indeksin kabul edilebilir bir düzeyde olduğunu göstermektedir (Karakoç ve Dönmez 2014, Akduman ve Cantürk 2010). Araştırmada Türkçeleştirilen form içerik geçerliği açısından cerrahi alanında 10 kişilik uzman görüşüne sunuldu (Ek 9). Alınan uzman görüşlerinin Davis tekniğine göre değerlendirmesi yapıldı ve uzmanlardan gelen öneriler sonucunda indekse son hali verildi.

Ölçüte Bağlı Geçerlik

Ölçüte bağlı geçerliği ölçmedeki tek şart, karşılaştırılacak uygun ve geçerli bir ölçütün olmasıdır. Burada amaç geçerliği yapılan ölçüm aracı ile diğer bir ölçüm aracı arasındaki ilişkiyi kurabilmektir (Erefe 2002). Bu araştırmada ölçüte bağlı geçerliği ölçmede ise Eş-zaman geçerliğinden yararlanılmıştır. Eş-zaman geçerliğinde geliştirilmek istenen ölçekten alınan puanlarla aynı/ilişkili başka bir davranışı ölçen ölçekten alınan puanların korelasyonuna bakılır. Karşılaştırılacak testlerin aynı ya da yakın zamanda yapılması gerekmektedir (Karakoç ve Dönmez 2014). Bu anlamda araştırmada Ameliyat Sonrası İyileşme İndeksi ve İyileşme Kalitesi-40 anketi aynı anda uygulandı.

Yapı-Kavram Geçerliği

Yapı geçerliğini değerlendirmek için faktör analizi, zıt veya bilinen gruplar karşılaştırması, hipotez sınaması, çok değişkenli-çok yöntemli matris yaklaşımı gibi yöntemler kullanılmaktadır (Esin 2014). Bu araştırmada ise faktör analizi yapılmıştır. Faktör analizleri de iki farklı yöntem ile yapılmakta olup bunlar Açımlayıcı Faktör Analizi ve Doğrulayıcı Faktör Analizidir (Büyüköztürk 2008).

55

Açımlayıcı Faktör Analizi; “değişkenler arasındaki ilişkilerden hareketle faktör

bulmaya, teori üretmeye yönelik bir işlem” olarak tanımlanmaktadır (Büyüköztürk 2002). Yani yapılan tüm işlemler sonucunda hipotez kurmaya yönelik bilgi edinilmektedir. (Doğan ve Başokçu 2010, Özdamar 2013). Veri setinin faktör analizi uygunluğunu değerlendirmek için KMO ve değişkenlerin birbiriyle korelasyon gösterip göstermediklerini ölçmek için Bartlett Testi yapılmaktadır (Esin 2014).

Doğrulayıcı Faktör Analizi (DFA); değişkenler arasındaki ilişkiyi gösteren faktör

analizine göre daha önce belirlenen hipotez/hipotezlerin test edilmesi isteniyorsa DFA kullanılmaktadır (Büyüköztürk 2002, Esin 2014, Özdamar 2013). Başka bir dilden Türkçe’ye ölçek uyarlamada sadece DFA yapmak yeterli olabilir, DFA’de açımlayıcı faktör analizine göre belirlenen faktörler doğrulanır (Esin 2014). Araştırmada hem açımlayıcı hem de doğrulayıcı faktör analizi yapıldı. Bulgular bölümünde istatistiksel verilere yer verildi.

3.7.2.2. ASİİ’nin güvenirliğine yönelik yapılan çalışmalar

Güvenirlik; “bir ölçme aracıyla aynı koşullarda tekrarlanan ölçümlerde elde edilen

ölçüm değerlerinin kararlılığının bir göstergesidir” (Karakoç ve Dönmez 2014). Bir ölçeğin güvenirliğini ölçmede kullanılan yaklaşımlar; test-tekrar test (test-re test), alternatif formlar, iç tutarlılık analizidir (Altunışık, Coşkun, Bayraktaroğlu, Yıldırım 2004). İç tutarlılığı ölçmede en sık alfa katsayısı (cronbach alfa) yöntemi kullanılmaktadır (Altunışık ve ark. 2004). Bu araştırmada da Cronbach alfa katsayısı hesaplandı, bulgular bölümünde analiz sonuçları içinde yer almaktadır.