Vergisel Destek Unsurları

Vergisel Destek Unsurları; Gümrük Vergisi muafiyeti, Katma Değer Vergisi istisnası, vergi indirimi, Gelir Vergisi stopaj desteği şeklinde mevzuatta yerini almıştır.

2.3.1.1.1. Gümrük Vergisi Muafiyeti

Gümrük vergisi, yürürlükteki hükümler uyarınca, dış ticaret yapan iki ülke arasında eşyaya uygulanan ithalat veya ihracat vergilerinin tümü olarak tanımlanmaktadır. Türkiye’de varış ülkesinde vergilendirme esas alındığından, ithalat esnasında alınan bir vergi türüdür. İhracat işlemleri herhangi bir gümrük vergisine tabi değildir (Saygılıoğlu ve Gerçek, 2007:140).

Karar’ın 9’uncu maddesinde düzenlenen bu destek unsuru, bazı ithalat konularında gümrük vergisinden muaf olunmasını öngörmektedir. Teşvik belgesi kapsamında, yurt

37

dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için gümrük vergisinin ödenmemesi şeklinde uygulanır. Teşvik edilmeyecek yatırım konuları ile aranan koşulları sağlayamayan yatırım konuları hariç olmak üzere, asgari yatırım tutarının üzerindeki tüm teşvik belgeli yatırımlar için uygulanabilecek bir destek unsurudur. Gümrük Vergisi muafiyetinin uygulama şekli mevzuatta şu şekilde yer almaktadır:

- Teşvik belgesi kapsamındaki yatırım malı makine ve teçhizatın ithali gümrük vergisinden muaf tutulmuştur. Bununla birlikte; Karar’da; sektörel kısıtlamalar dikkate alınarak, ithali mümkün olan kullanılmış veya yenilenmiş makine ve teçhizat ile kullanılmış komple tesislerin ithali ya da teşvik belgesine bağlanması Bakanlık’ın uygun görmesine bağlanmıştır.

- Otomobil ve hafif ticarî araç yatırımlarında yatırım dönemi içerisinde kalmak kaydıyla monte edilmemiş haldeki aksam ve parçaların ithali gümrük vergisinden muaftır. Karar’da ağır vasıta, forklift v.b. araçların bu muafiyetten yararlanamayacağı belirtilerek, muafiyetin çerçevesi belirlenmiştir.

- Gemi ve elli metrenin üzerindeki yat inşa yatırımlarında tekne kabuğu ithali gümrük vergisinden muaf tutulmuştur.

Gümrük vergisi muafiyeti, dünyanın birçok ülkesinde uygulanan bir teşvik aracıdır. Yurt içinde temini mümkün olmayan makine ve teçhizata ulaşılmasını kolaylaştıran bir destek unsurudur.

2.3.1.1.2. Katma Değer Vergisi İstisnası ve İadesi

Türkiye’de 1985 yılında uygulanmaya başlanan Katma Değer Vergisi (KDV), üretim-dağıtım zincirinin her aşamasında ürüne eklenen değer üzerinden alınan bir vergi türüdür (Saraçoğlu ve Ejder, 2013: 61).

KDV istisnası, teşvik sisteminde ilk kez yer almamakla birlikte, Karar’ın 10. Maddesinde geniş kapsamlı olarak yer almıştır. Teşvik belgesi kapsamında, yurt içinden ve yurt dışından temin edilecek yatırım malı makine ve teçhizat için KDV’nin ödenmemesi şeklinde uygulanır. Bir yatırım malının bu istisnadan yararlanabilmesi için teşvik belgesi kapsamında olması, bir mal veya hizmet üretiminde kullanılan makine veya teçhizat olması koşulları aranır (3065 Sayılı KDVK, Md. 13/1-d).

38

Katma Değer Vergisi Kanunu'na eklenen 29 No'lu geçici madde ile; yatırım teşvik belgeleri kapsamında asgari 500 Milyon Türk Lirası tutarında sabit yatırım öngörülen stratejik yatırımlara ilişkin inşaat işleri nedeniyle yüklenilen ve takvim yılı sonuna kadar indirim yoluyla telafi edilemeyen KDV'nin, izleyen yıl yatırımcıya iadesi mevzuata eklenmiştir. Sadece stratejik yatırımlara uygulanacak olan KDV iadesi, ilk kez mevcut teşvik sisteminde yerini bulmuştur.

2.3.1.1.3. Vergi İndirimi

Vergi indirimi, hem Kurumlar Vergisi, hem de Gelir Vergisi mükellefleri için indirimli oranlar uygulanması suretiyle kullanılan bir destek unsudur. Vergi indirimi, yatırımın bölgesel, stratejik veya genel olması v.b. türüne bağlı olarak farklı oranlarda uygulanmaktadır. Yatırıma Katkı Oranı olarak belirlenmiş olan oranların toplam sabit yatırım tutarlarına uygulanması ile Yatırıma Katkı Tutarına ulaşılır. Bu tutar, yatırımın devlet tarafından karşılanan vergisel tutarını gösterir. Burada Toplam Sabit Yatırım Tutarı ifadesinden anlaşılması gereken, arazi-arsa, bina-inşaat, makine-teçhizat ile diğer yatırım harcamaları kalemlerinin toplamıdır. İndirilen kurumlar vergisi veya gelir vergisi tutarı yatırıma katkı tutarına ulaşıncaya kadar indirimli vergi uygulamasına devam edilir. Mevzuatta yatırımların devri ile ilgili olarak da kolaylık sağlanmış, teşviklerin devirden sonrası için de devam ettirilmesi öngörülmüştür. 5520 Sayılı Kurumlar Vergisi Kanunu’nun 32/A maddesinde, “Yatırımın kısmen veya tamamen faaliyete geçmesinden sonra devri halinde indirimli vergi oranından devir tarihine kadar devreden, devir tarihinden sonra ise devralan, aynı koşulları yerine getirmek kaydıyla yatırıma katkı tutarının kalan kısmı için yararlanır” ibaresi ile devir işlemleri de yasal zeminini bulmuştur. Bu destek unsurunun bir istisnası olarak mevzuatta, stopaj suretiyle yapılan vergilendirmede vergi indirimlerinin uygulanmayacağı belirtilmiştir. Ayrıca Karar’ın 15. Maddesinin 6. Fıkrası gereğince, “Arazi, arsa, royalti, yedek parça ve amortismana tâbi olmayan diğer harcamalar ile 5520 sayılı Kanun gereği finans ve sigortacılık konularında faaliyet gösteren kurumlar, iş ortaklıkları, 4283 sayılı Yap-İşlet Modeli ile Elektrik Enerjisi Üretim Tesislerinin Kurulması ve İşletilmesi ile Enerji Satışının Düzenlenmesi Hakkında Kanun ve 3996 sayılı Bazı Yatırım ve Hizmetlerin Yap-İşlet-Devret Modeli Çerçevesinde Yaptırılması Hakkında Kanun kapsamında

39

gerçekleştirilen yatırımlar ve rödovans sözleşmesine bağlı olarak yapılan yatırımlar” bu destek unsurundan yararlanamaz.

2.3.1.1.4. Gelir Vergisi Stopajı Desteği:

Teşvik belgesi kapsamı yatırımla sağlanan ilave istihdam için belirlenen gelir vergisi stopajının terkin edilmesidir. Sadece 6. bölgede gerçekleştirilecek yatırımlar için düzenlenen teşvik belgelerinde öngörülür. Bu destek unsuru, ilk kez 2012 yılında yürürlüğe giren yeni teşvik sisteminde yer alan bir uygulamadır.

Gelir vergisi stopajı desteğinin sadece 6. Bölgede yapılan yatırımlara uygulanması, kalkınmada öncelikli bu bölgenin yatırım ve istihdam açısından cazip hale gelmesini sağlamaktadır. Bu destek unsurunun kapsamı da geniş tutulmuş olup, yatırımın tamamlanamaması yahut teşvik belgesinin iptal edilmesi hallerinde terkin edilen gelir vergileri, vergi ziyaı cezası olmaksızın idarece tahsil olunacaktır. Bununla birlikte, yatırımın faaliyete geçmeden önce devredilmesi durumunda, devralan tarafından yatırımın koşulları yerine getirildiği durumda, bu destek unsurundan yararlanmaya devam edilebilir.