Vergi Aflarının Gerekçeleri ve Neticeleri

Vergi incelemelerinin sınırlı olması ve vergi denetimlerinin etkin olmaması, ekonomik faaliyetlerin geliĢim hızına ayak uyduramayan vergi idaresi ve vergi yargı organlarında biriken vergi uyuĢmazlıklarının sayısının azaltılması, ihtilaflı dosyaların temizlenmesi, kayıt dıĢında ve beyan dıĢında kalan servet unsurlarının kayda alınması, vergi cezalarının mükelleflerin faaliyetlerini sona erdirmelerine neden olması gibi nedenlerle vergi aflarına gidebilmektedir.⁹⁰ Vergi affı devletin politik nedenlerle vergi alacağından vazgeçmesi olup, vergi borcunun ortadan kaldırılmasını yani silinmesini

89 Öz, a.g.e. s.16

90 Saraçoğlu, s.27

amaçlamaktadır. Vergi affı; zamanaĢımı veya terkin gibi teknik anlamda vergi adaleti ya da vergi yönetimi ile ilgili bir sistem olmayıp, esas itibariyle politik nedenlere dayanan ve özel bir kanunla yürürlüğe konulan olağanüstü bir önlem niteliğindedir.⁹¹ Vergi affının gönüllü uyum üzerindeki uzun vadeli etkisi konusunda iki farklı düĢünce bulunmaktadır. Ġlk görüĢe göre, bir defalık vergi affı eğer daha yüksek harcamalar ve kaçakçılığı önlemek için daha etkili cezalar ile birlikte uygulanırsa gelecekte gönüllü uyumu arttırabilir. Ayrıca affın önceden kayıt dıĢı sektörlerde olan birçok mükellefi vergi sistemine kazandırma gibi olumlu bir yanı da bulunmaktadır. Mali aflar, vergi ile ilgili yükümlülüklerini zamanında ve eksiksiz olarak yerine getirememiĢ olan vergi yükümlüleri için kanunlarda ön görülmüĢ olan cezaların kısmen ve/veya tamamen kaldırılmasına olanak sağlayan giriĢimlerdir. Hangi gerekçelere dayandırılırsa dayandırılsın, vergi affı kanunları çıkarılmasının temel amacı kamuya ilave kaynak yaratmak, bütçe gelirlerinin arttırılması sağlamaktır. Bu temel fiskal amaç yanında, idari, teknik, ekonomik, sosyal, psikolojik ve siyasi gerekçelerden söz edilebilir.⁹² Vergi aflarının faydaları aĢağıdaki Ģekilde sayılabilir.⁹³

i. Vergi gelirlerinde ani bir yükseliĢ yaratabilir,

ii. Vergi idaresi ve yargısı üzerindeki iĢ yükünü azaltarak tasarruf sağlayabilir,

iii. Kayıtlı olmayan kiĢilerin sonraki aflarda daha iyi izlenmesi ve kayıtların tutulması yoluyla gönüllü uyumları artırılabilir.

iv. Af, teĢvik unsurlarıyla birlikte makul ve adaletli cezalardan oluĢursa sonraki aflarda mükelleflerin sisteme alınması kolaylaĢabilir

v. Bir defaya mahsus olarak çıkarılan aftan sonra daha katı cezai yaptırımlarla

91 Dikmen, s. 109,110

92 Bülbül, s.206,208

93 Çetin, s.175

donatılmıĢ vergi afları, mükelleflerin vergi ödeme isteklerinde bir artıĢa yol açabilir,

vi. Vergi afları kısa dönem gelirini arttırmak için kayıtlara geçmeyen önceki birçok mükellefi kayıt altına alarak devletin uzun dönem gelirini arttırabilir.

Af kanunlarının basarılı olabilmesi bakımından af sonrasında daha yogun vergi denetimi yapılması, daha sert cezalar ve yaptırımlar uygulanması, gelir idaresinin etkili ve kapsamlı bir reorganizasyonu gibi vergi toplama çabalarının artması afla katılımı arttırmaktadır.⁹⁴ Vergi afları „„özellikle iyi niyetli, yükümlülüğünü zamanında ve tam olarak yerine getiren mükellefler aleyhine vergi adaletini bozucu bir nitelik taĢımaktadır. Sık sık baĢvurulması halinde vergi afları; toplumun benzeri uygulamaları bir alıĢkanlık içerisinde belirli dönemlerde beklemelerine yol açmakta, bu ise; vergi kaybını artırıcı yönde etki yaratmaktadır.⁹⁵

Tablo 3-2 Türkiye'de UygulanmıĢ Vergi Afları

17.05.1924 Ġlk Vergi Affı

05.08.1928 Elviyel Selased Vergilerinin Sureti Cibayetine Dair Yasa 15.03.1934 Elviyel Selased Vergilerinin Sureti Cibayetine Dair Yasa 04.07.1934 2566 Sayılı Vergi Bakayasının Tasfiyesine Dair Yasa

29.06.1938 3568 Sayılı Arazi Vergisinin Mali Yıl Sonuna Kadar Olan Bakiyesinin Terkinine Dair Yasa

13.06.1946 Orman ĠĢletmelerinin Bazı Vergilerden Muaf Tutulması Hakkındaki Yasa

21.01.1947 5050 Sayılı Toprak Mahsulleri Vergisi Artıklarının Silinmesi Hakkında Yasa

26.10.1960 113 Sayılı Af Yasası

28.12.1961 281 Sayılı Vergi Cezaları Gecikme Zamlarının Tecil ve Tasfiyesine Dair Yasa

23.02.1963 218 Sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa

13.06.1963 252 Sayılı Spor Kulüplerinin Vergi Borçlarının Bir Defaya Mahsus Olmak Üzere Affı Hakkında Yasa

94 Özsoylu, Ekonomik Forum,s.19,20

95 Tekin, s.244

05.09.1963

325 Sayılı Yasa Kamu Ġktisadi TeĢebbüslerinin 1960 ve Daha Önceki Yıllarına Ait Bir Kısım Vergi Borçlarının Tasfiyesi Hakkında Yasa 16.07.1965

691 Sayılı Belediyelerin ve Belediyelere Bağlı Müessese ve ĠĢletmelerin Bir Kısım Borçlarının Hazinece Terkin ve Tahkimi Hakkında Yasa 03.08.1966 780 Sayılı Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa

28.02.1970 1319 Sayılı Emlak Vergisi Kanunuyla Getirilen Af

15.05.1974 1803 Sayılı Cumhuriyet‟in 50. Yılı Nedeniyle Bazı Suç ve Cezaların Affı Hakkında Yasa

20.03.1981 2431 Sayılı Tahsilatın Hızlandırılması ve Beyan DıĢı KalmıĢ Servet Unsurlarıyla Vesikasız Emtianın Beyanına ĠliĢkin Yasa

02.03.1982 2431 Sayılı Yasaya Ek

22.02.1983 2801 Sayılı Bazı Kamu Alacaklarının Özel UzlaĢma Yolu Ġle Tahsili Hakkında Yasa

04.02.1985 Bazı Vergi Kanunlarında DeğiĢiklik Yapılması Hakkında 3239 Sayılı Kanunun Geçici 4. Maddesi

03.12.1988 3505 Sayılı Yasa (Geçici Birinci Madde) 28.12.1988 3512 Sayılı Yasa

15.12.1990 3689 Sayılı Yasa (Geçici Birinci Madde) 21.02.1992 3787 Sayılı Yasa

05.09.1997 400 Sayılı Tahsilat Genel Tebliği 22.07.1998 4369 Sayılı Yasa

06.02.2000 414 Sayılı Tahsilat Genel Tebliği

07.03.2002 4746 Sayılı Yasa Ġle Emlak Vergisi Ġle Ġlgili Af Düzenlemesi (Emlak Vergisi Yasasının Geçici Madde 21)

27.02.2003 4811 Sayılı Vergi BarıĢı Kanunu

22.11.2008 5811 Sayılı Bazı Varlıkların Milli Ekonomiye Kazandırılması Hakkında Kanun (Varlık BarıĢı)

25.02.2011 Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılması ile Sosyal Sigortalar ve Genel Sağlık Sigortası Kanunu ve Diğer Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde DeğiĢiklik Yapılmasına Dair 6111 sayılı Kanun

02.08.2013 6495 sayılı Kanunun Geçici 2. Maddesi

11.09.2014 ĠĢ Kanunu Ġle Bazı Kanun ve Kanun Hükmünde Kararnamelerde

DeğiĢiklik Yapılmasına Ġle Bazı Alacakların Yeniden Yapılandırılmasına Dair Kanun

Kaynak: ÇETĠN, GüneĢ (2007). s.177. Tarafımdan güncellenmiĢtir.

Tabloda ülkemizde uygulanan vergi affı kanunları yayım tarihleriyle birlikte yer almaktadır. Tablodan da anlaĢıldığı üzere ülkemizde çok sıklıkla vergi affı

uygulamasına gidilmiĢtir. Bunun sonucunda ise mükelleflerde sürekli bir vergi affı beklentisi oluĢtuğundan vergi borcu stokunun da birikmesine sebebiyet verebilmektedir.

VatandaĢlar vergi affı gelecek diye vergi borcu ödemelerini geciktirebilmektedir.

Tablo 3-3 4811 Sayılı "Vergi BarıĢı Kanunu" Uyarınca 31.12.2003 ve 30.09.2004 Tarihleri Ġtibariyle Yapılan Tahsilatların Tutarı (Bin TL)

Ö D E N E N T U T A R L A R

4811 SAYILI KANUNUN ĠLGĠLĠ MADDESĠ 31.12.2003 30.9.2004

PiĢmanlıkla veya Kendiliğinden Beyan (md.6) 115.830.646.700 126.172.524.503 Gelir Vergisi Matrah Artırımı (md.7) 150.736.133.979 225.173.427.091 Kurumlar Vergisi Matrah Artırımı (md.7) 508.739.206.996 780.053.809.231 G.V.K 94/6 Vergi Artırımı (md.7) 56.120.302.811 88.316.495.319 K.D.V. Matrah Artırımı (md.8) 297.313.051.710 472.110.013.213 Gelir (Stp) Vergisi Matrah Artırımı (md.9) 13.699.398.871 22.176.479.241 Kıymetli Maden Ziynet EĢyası Değerleme Farkı