Uzlaşma Süreci ve NATO Yardımı

11 Haziran 2001’de Makedonya Devlet Başkanı Boris Trajkovski aşırı uçların silahsızlandırılmaları için NATO’dan yardım talebinde bulunmuştur. Buna paralel olarak Avrupa Birliği ve Amerika Birleşik Devletleri ülkedeki politik partiler arasındaki diyaloğu kolaylaştırmaları için özel elçiler (sırasıyla François Léotard ve James Pardew) yollamıştır. Bu arada mekik diplomasisi sayesinde asilerle iletişim yolu açan NATO’nun pragmatik ve esnek diplomatlarından Pieter Feith’e bölgenin kriz yönetimi verimiştir.

Bütün olumsuzluklara rağmen ateşkes sağlanmış ve kurallara uymayan gruplar başlatılan politik sürece katılmıştır. Aslında bu büyük bir başarı olarak sayılabilir fakat her iki taraftaki medya kuruluşları görüşmelerin yararı konusunda şüpheci ve uluslararası müdahale konusunda da düşmanca bir tavır takınmıştır (Zaman,2001: 4). Ayrıca birçok Makedonyalıdaki NATO imajının son derece olumsuz olmasından dolayı NATO çok hırpalanmıştır. Bu nedenle NATO Genel Sekreteri Georg Robertson, Devlet Başkanı Trajkovski’nin ricası üzerine Özel Danışmanı Mark Laity’i Trajkovski kabinesi ile birlikte çalışarak etkili bir kamu bilgilendirme kampanyası geliştirmekle görevlendirdi.

Makedonyalı askeri uzmanlar NATO’nun Makedonya’daki misyonunun çapı, hedefi ve süresi açısından sınırlı olması gerektiğini belirtmiştir. Politik düzeyde, NATO’nun aşırı Arnavutları ateşkese uymaya ve silahlarını teslim etmeye ikna etmesi gerekti. Bu arada muhafazakâr ve ılımlı kesimlerden oluşan Makedonya koalisyon hükümeti, devlet güçleri tarafından ağır silahlar kullanılmasını önlemeyi ve bunu kontrol etmeyi taahhüt etmiştir. Bu çabalara paralel olarak, ülkenin parlamenter politik partileri dört önlemi yerine getirmeyi taahhüt ettiler: genel politik anlaşmayı onaylamak; barışı tesis sürecine liderlik eden NATO güçlerinin ülkedeki varlığı için gereken yasal çerçeveyi hazırlamak; silahların teslimi için

Makedonya hükümeti ve NATO tarafından onaylanacak planın şartlarını ve ayrıntılarını hazırlamak ve ateşkesin sürekliliğini garanti etmek (Birlik, 2001: 6).

Haftalarca süren yoğun görüşmelerden ve gerekli şartlar sağlandıktan sonra 13 Temmuz 2001’de Ohri’de barış anlaşması için bir çerçeve imzalandı. Bu da teslim edilen silahların toplanması ve imha edilmesi için düzenlenen Essential Harvest (zorunlu hasat) (Birlik,2001: 13) operasyonunda görev alacak NATO birliklerinin konuşlandırılması için yolunu açtı. 13 ülkeden 4,800 askerin katıldığı bu çokuluslu tugaya kendisi de 1,700 den fazla asker veren Birleşik Krallık komuta ediyordu. Silahların teslimi için verilen 30 günlük sürenin sonunda (26 Eylül 2001) 3,875 kadar silah toplandı. Aynı yıl, Ekim ayında, asilerin ordusu dağıtıldı; kısa süre sonra Makedonya anayasası ile ilgili değişiklikler onaylandı ve Ohri Anlaşması’nın uygulanabilmesi için Arnavut asilere af çıkarıldı.

Essential Harvest operasyonu tamamlanmak üzere iken Devlet Başkanı Trajkovski kazanılan başarıların garantiye alınması için ülkesindeki uluslararası varlığın süresinin uzatılmasını istemiştir(Birlik,2001: 12). Bunun üzerine 15 Aralık 2001’e kadar bölgedeki 280 AB ve AGİT sivil gözlemcinin güvenliğini sağlamak üzere Almanya başkanlığında yeni bir NATO misyonu (Amber Fox Operasyonu) görevi devir aldı. Bu misyonu Nisan 2003’te sona eren Allied

Harmony Operasyonu takip ettmiştir.

Bu tarihte NATO, operasyonun sorumluluğunu Avrupa Birliği’ne devrederek AB’nin ilk misyonunu (Concordia Operasyonu) başlatmasını sağladı. Makedonya’daki komutanın devir teslimi ve ilk AB misyonunun başlatılması için Üsküp dışında düzenlenen tören sadece Avrupa güvenliğinde yeni bir dönemin başlangıcını değil, aynı zamanda Transatlantik bağın kalıcı olduğunu kutlayan bir törendi. Gerçekten de bu başarı kısmen Makedonya’nın 2001 krizinden beri geçirdiği olumlu evrimin ve çeşitli engellere rağmen NATO ve Avrupa Birliği’nin birlikte çalışabilmeleri sonucunda elde edildiği savunulmaktadır.

2.6.1. Barış Anlaşmasının İmzalanması ve İçeriği

Arnavut ve Makedon taraflar arasındaki barış anlaşması 13 ağustos’ta (2001) imzalandı. Arnavutlara yeni haklar veren anlaşma, Batı'yı memnun etti.

Makedonya'da 6 aydır devam eden çatışmaları sona erdirmeyi amaçlayan barış anlaşması, başkent Üsküp'te imzalandı. Arnavut ve Makedon taraflar arasında imzalanan anlaşmanın imza töreni Devlet Başkanı Boris Traykovski'nin konutunda yapılmıştır.

İmza törenine, Makedon ve Arnavut tarafların yanı sıra, NATO Genel Sekreteri George Robertson, AB Ortak Savunma ve Dış Politika Yüksek Temsilcisi Javier Solana, Fransız arabulucu François Leotard, ABD Temsilcisi James Pardew da katılmıştır. Devlet Başkanı Traykovski, imza töreninden sonra yaptığı açıklamada, adil bir anlaşma yaptıklarını, anlaşmanın yalnızca siyasi bir anlaşma değil, aynı zamanda barış anlaşması olduğunu belirten Traykovski, ileriye doğru önemli bir adım attıklarını, ancak daha yapacak çok iş olduğunu kaydetmiştir. Anlaşma, Arnavut UÇK tarafından da kabul edilmiştir. UÇK Sözcüsü Yüzbaşı Şpati, UÇK'nın feshedilmesi konusundaki kararlarını 15 gün içinde vereceklerini belirterek, "Anlaşma, uluslararası topluluğun baskısı sonucu, Makedon güçlerine karşı bir zaferi simgeliyor" ifadesini kullanmıştır.

Anlaşmadan büyük memnuniyet duyduğunu açıklayan ABD Başkanı George Bush, uzlaşmanın iyi bir işaret olduğunu, şimdi silahların teslim edilmesi gerektiğini, böylece anlaşmayı yürürlüğe koyabileceklerini belirtmiştir. AB Dönem Başkanlığı da, barış anlaşmasına ve uygulanmasına tarafların saygı göstermesi çağrısında bulunurken, NATO Genel Sekreteri George Robertson, "Bugün normal hayata dönüş için önemli bir gün. Tünelin ucunda ışık görüyorum" şeklinde açıklama yaparak krizin bittiğini vurgulamıştır.

Almanya Başbakanı Gerhard Schröder de, çözüm için önemli bir adım olarak nitelendirdiği anlaşmayla ilgili olarak "Önemli olan bu kritik dönemde ateşkese uyulması"nı savunmuştur. Anlaşmanın ardından istikrar konusunda ilk işaretlerle

birlikte Makedonya'ya uluslararası yardımların da en kısa sürede başlayacağı belirtmiştir.

Makedonya'da varılan barış anlaşması, Arnavut militanları silahsızlandırırken, bu ülkede yaşayan özellikle Arnavut azınlığın eğitim, dil, iş ve diğer alanlardaki haklarını genişletiyor ve eski Yugoslavya'daki savaş suçları için kurulan uluslararası mahkemenin kapsamına girecek suçları işlememiş ve isteyerek silah bırakan Arnavutf militanların affedilmesini de öngörüyor.

Üsküp'te imzalanan anlaşmanın kilit unsurları şu hususları içeriyor;

• Arnavutça'ya 'sınırlı' ikinci resmi dil statüsü verilecek. İsteyenlere, çift dilde (Arnavutça ve Makedonca) kimlik belgesi verilebilecek.

• Polis teşkilatında 2004'e kadar yüzde 25 oranında Arnavut görevlendirilecek. • Etnik dillerde yapılan eğitime daha fazla fon ayrılacak.

• Ülkedeki başlıca dinler, (Hıristiyanlık ve Müslümanlık) bundan böyle anayasada eşit muamele görecek.

• Bütün etnik gruplar da, anayasada 'eşit' olarak muamele görecek. • Anlaşma maddelerinin tamamının bütün etnik gruplarca onayı şarttır.

2.7. Batı’nın Makedon –Arnavut Çatışması ve Anlaşma Sonrası Stratejisi