Uygulanan Ölçek ve Testler

ÇalıĢmaya alınan tüm hastalara; hastaların dosya kayıtlarının incelenmesi ve hasta ile görüĢme neticesinde sosyo-demografik veri formu uygulanmıĢtır. Bu form aracılığıyla hastanın sosyo-demografik ve klinik bilgileri (bozukluk baĢlangıç yaĢı, geçirilen dönem sayısı, hastaneye yatıĢ sayısı, halen kullandığı tedavi) toplanmıĢtır (Ek-1). Depresif belirtilerin değerlendirilmesi, yapılandırılmıĢ bir görüĢmesi olan 17 maddeli Hamilton Depresyonu Derecelendirme Ölçeği (HAM-D) ile yapılmıĢtır. Türkçe sürümünün güvenilirlik ve geçerlilik çalıĢması Aydemir ve ark. (112) tarafından tamamlanmıĢtır. Manik belirtilerin değerlendirilmesinde, Young Mani Derecelendirme Ölçeği (YMDÖ) kullanılmıĢtır. Bu ölçeğin Türkçe sürümünün güvenilirlik ve geçerlilik çalıĢması Karadağ ve ark. (113) tarafından yapılmıĢtır. Anksiyete düzeylerinin değerlendirilmesi ve biliĢsel ve somatik anksiyete belirtilerinin saptanması ve derecelendirilmesinde 14 ana maddeden ve her madde altında tek tek semptomların yer aldığı Hamilton Anksiyete Derecelendirme Ölçeği (HAM-A) kullanılmıĢtır. Bu ölçeğin Türkçe sürümünün güvenilirlik ve geçerlilik çalıĢması Yazıcı ve ark. (114) tarafından yapılmıĢtır. Hastanın çeĢitli alanlardaki iĢlevsellik düzeyinin değerlendirilmesi için 11 alt ölçek ve 52 maddeden oluĢan Bipolar Bozuklukta ĠĢlevsellik Ölçeği (BBĠÖ) uygulanmıĢtır. Güvenilirlik ve geçerlilik çalıĢması Aydemir ve ark.

(115) tarafından yapılmıĢtır. Mental sağlık ve hastalığın varsayımsal sürekliliği üzerinde psikolojik, toplumsal ve mesleki iĢlevselliğin değerlendirilmesi için tüm hastalara ĠĢlevselliğin Genel Değerlendirilmesi Ölçeği (ĠGD) üzerinden 0 ila 100 arası bir puan verilmiĢtir (DSM-VI-TR Eksen-V). Bu formlar ve ölçekler, aynı klinisyen tarafından, denekler ile yüz yüze görüĢme yoluyla dolduruldu. Hastalar kesitsel olarak tek bir görüĢme ile değerlendirilmiĢtir.

a. Sosyodemografik Veri Formu (Ek-1)

Bu form ile kiĢilerin, temel sosyo-demografik özellikleri ve hastalığı ile ilgili klinik bilgileri; bozukluk baĢlangıç yaĢı, hastaneye ilk yatıĢ zamanı ve toplam yatıĢ sayısı, kaç yıldır hekim takibi altında olduğu, bipolar bozukluğun

tipi, ilk ve son dönemi ve toplam geçirilen dönem sayısı, halen kullandığı tedavi ve EġT tedavisi alıp almadığı gibi bilgiler hastanın dosya kayıtlarından ve hasta ile yapılan görüĢmeden elde edilmiĢtir.

b. Young Mani Derecelendirme Ölçeği (YMDÖ, Ek-2)

Young ve ark. (116) tarafından manik durumun Ģiddetini ve değiĢimini ölçmeye yönelik olarak geliĢtirilmiĢ bir ölçektir. Türkçe sürümünün güvenilirlik ve geçerlilik çalıĢması Karadağ ve ark. (113) tarafından yapılmıĢtır. Toplam 11 maddeden oluĢmaktadır. Bu maddelerin yedisi beĢli Likert tipinde, diğer dördü dokuzlu Likert tipinde sağlamaktadır. Klinisyen tarafından hastalarla görüĢme sırasında ölçek üzerine iĢaretlenerek doldurulur. Her bir maddeden elde edildiği puanların toplanması ile ölçek toplam puanı elde edilir. Tanı koymak için kullanılmaz.

c. Hamilton Depresyonu Derecelendirme Ölçeği (HAM-D, Ek-3) Hamilton ve ark. (117) tarafından klinik araĢtırma amaçlı geliĢtirilmiĢ depresyon düzeyinin saptanmasında kullanılan bir ölçektir. Türkçe sürümünün güvenilirlik ve geçerlilik çalıĢması Aydemir ve ark. (112) tarafından yapılmıĢtır. Bu çalıĢmada yapılandırılmıĢ bir görüĢmesi olan 17 maddelik versiyonu kullanılmıĢtır. Klinisyen tarafından yürütülen yarı yapılandırılmıĢ görüĢme sırasında doldurulur. Dokuz madde 0-4, sekiz madde 0-2 puan aralığında değerlendirilir. En yüksek puan 53‟tür ve tanı koymak için kullanılmaz.

d. Hamilton Anksiyete Derecelendirme Ölçeği (HAM-A, Ek-4) Hamilton ve ark. (118) tarafından klinik araĢtırma amacıyla geliĢtirilmiĢ anksiyete düzeyinin saptanmasında kullanılan bir ölçektir. Arkonaç ve ark.

tarafından Türkçe‟ye çevirilmiĢtir. Geçerlilik ve güvenilirlik çalıĢması Yazıcı ve ark. (114) tarafından yapılmıĢtır. Türkçeye çevrilen, ölçeğin 14 ana maddeden ve her madde altında tek tek semptomların yer aldığı versiyonudur. Klinisyen tarafından yürütülen yarı yapılandırılmıĢ görüĢme sırasında doldurulur. Her maddeye 0-4 arası bir puan verilir ve her bir maddenin puanı toplanarak toplam puana ulaĢılır. Bu ölçek deneklerin anksiyete düzeylerinin değerlendirilmesi ve biliĢsel ve somatik anksiyete belirtilerinin saptanması ve derecelendirilmesi amacıyla kullanılmıĢtır.

e. Bipolar Bozuklukta ĠĢlevsellik Ölçeği (BBĠÖ, Ek-5)

Türkiye Psikiyatri Derneği Duygudurum Bozuklukları Bilimsel ÇalıĢma Birimi tarafından bipolar bozukluğu olan hastaların belirtili dönemde veya dönemler arası iyileĢme sırasında tüm alanlarda gösterdikleri iĢlevsellik düzeyini belirlemek ve ölçmek üzere geliĢtirilmiĢ bir ölçektir. Güvenilirlik ve geçerlilik çalıĢması Aydemir ve ark. (115) tarafından yapılmıĢtır. Ölçek 11 alt ölçekten oluĢmuĢtur ve 52 madde içermektedir: duygusal iĢlevsellik, zihinsel iĢlevsellik, cinsel iĢlevsellik, damgalanma hissi, içe kapanıklık, ev içi iliĢkiler, arkadaĢlarıyla iliĢkiler, toplumsal etkinliklere katılım, günlük etkinlikler ve hobiler, inisiyatif alma ve potansiyelini kullanabilme ve iĢ/meslek. Bir özbildirim ölçeği olduğu için hasta tarafından doldurulur. Değerlendirme üçlü Likert tipinde yapılmaktadır. Ölçeğin 52-maddeli biçimi toplam puanı 52 ila 156 arasında olabilmektedir. Buna göre maddelerden 2, 4, 6, 9, 12, 13, 14, 15, 16, 17, 18, 19, 20, 21, 22, 23, 24, 25, 26, 27, 28, 29, 30, 31, 32, 33, 34, 35, 36, 37, 38, 39, 40, 41, 42, 43, 44, 45, 46, 47, 48, 52 numaralı maddeler giderek artan yönde 1-2-3 biçiminde puanlanır. Kalan maddelerden 1, 3, 5, 7, 8, 10, 11, 49, 50, 51 giderek azalan yönde 3-2-1 biçiminde puanlanır. Ölçeğin veya alt ölçeklerin kesme puanları hesaplanmamıĢtır, karĢılaĢtırmalı çalıĢmalarda kullanılması önerilmektedir. Daha yüksek puan daha iyi iĢlevselliği göstermektedir.

f. ĠĢlevselliğin Genel Değerlendirilmesi (ĠGD, Ek-6)

ĠĢlevselliğin Genel Değerlendirilmesi ölçeği DSM-IV-TR de klinisyenin, kiĢinin genel iĢlevsellik düzeyi ile ilgili yargısını belirtmesi için kullanılır. ĠGD Ölçeği sadece psikolojik, toplumsal ve mesleki iĢlevselliğin değerlendirilmesi amacıyla kullanılır, fiziki (ya da çevresel) kısıtlılıklara bağlı iĢlevsellikteki bozulma hesaba katılmaz. ĠGD ölçeği değerlendirmesi kiĢinin o sıradaki genel iĢlevselliğinin derecelendirilmesi için kullanılmıĢtır. ĠGD Ölçeği puanı Eksen V‟te belirtildiği gibi kiĢilere 0 ila 100 arasında bir puan verilerek elde edilmiĢtir (27).