Uygulamanın Varsayım ve Kısıtları

Bu çalışmada “Yangın Riski Sigorta Primleri”nin hesaplanmasında maliyet temelli bir yaklaşım benimsenmiştir. Yaklaşık hasar maliyetlerinden yararlanılarak yangın riski sigorta primlerinin tespit edilmesine çalışılmıştır. Bu noktada yapılan çalışmada sadece yangın tehlikesine ilişkin riskler prim hesaplamalarında dikkate alınmış, toplu bir şekilde yangın riskinin sigortalanması durumunda prim tutarlarının tespitine çalışılmıştır. Sigorta sektöründe yangın sigortası kapsamında poliçe ile teminat altına alınan klozlar ve ek klozlar çalışmanın kapsamı dışında tutulmuştur.

Çalışmanın çeşitli safhalarında uzman görüşlerinden yararlanılmıştır. Uzman değerlendirme ve desteğine ihtiyaç duyulan alanlarda mesleki yeterlilik, bilgi ve birikim olarak çalışmaya katkı sağlayacak uzmanlardan erişim kolaylığı bulunan ve konu hakkındaki bilgi ve birikimlerini paylaşmakta istekli olanlar tercih edilmiştir.

Çalışma kapsamında ihtiyaç duyulan birincil verilerin teminine yönelik olarak bir anket hazırlanmıştır. Hazırlanan anket Adapazarı Belediyesi başta olmak üzere ilgili mercilerin onay ve desteğiyle Sakarya ili Adapazarı merkez ilçede yer alan ve toplam konut sayısının %76’sını barındıran 34 mahallede 11 Nisan 2016 – 14 Mayıs 2016 tarihleri arasında toplam 4524 katılımcıya uygulanmıştır. Anket ile araştırma kapsamında ihtiyaç duyulan konutların toplu olarak sigortalanmasına ilişkin maliyetlerin hesaplanması için gerekli verilerin derlenmesi amaçlanmıştır. Kantitatif araştırma tekniklerinden yüzyüze görüşme tekniği ile uygulan ve 4524 konut sakini ile gerçekleştirilen anket %95 güven aralığında ve %3,5 hata payı ile gerçekleştirilmiştir. Maddi kısıtlar hazırlanan anketin daha kapsamlı olarak uygulanmasına engel olmuştur. Çalışmanın birinci aşamasında ayrıca ihtiyaç duyulan ikincil veriler kapsamında Sakarya Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlığından bölgede gerçekleşen konut yangınlarına ilişkin yangın raporları temin edilmiş, elde edilen veriler istatistiki olarak değerlendirilmek ve hesaplamalarda kullanılmak üzere sayısallaştırılmıştır. Çalışmanın bu bölümünde Sakarya Büyükşehir Belediyesi İtfaiye Dairesi Başkanlığından ihtiyaç duyulan verilerin temin edilmesi süreçte yaşanan çeşitli zorluklar nedeniyle planlanandan uzun sürmüştür. Çalışma kapsamında çeşitli aşamalarda ihtiyaç duyulan Sakarya İli Adapazarı Merkez mahalleleri bazında konut sayıları gibi diğer ikincil verilerinin temininde ise önemli bir güçlük yaşanmamıştır.

60

Bu çalışmada kullanılan; ölçüm birimleri birbirinden farklılık gösteren çeşitli nitelikteki verilerin bir risk puanı hesaplanması amacıyla birlikte matematiksel işlemlere tabi tutulabilmesi için “en yüksek ve en düşük gözlem değerine göre” yöntemi tercih edilmiş, tüm veriler 0 ile 1 arasında değerlere dönüştürülmüştür.

Tüm göstergeler, ağırlıkları oranlarında birleştirerek alt faktör ve devamında boyutların toplam değerlerini oluşturması ve bu değerlerin de toplanarak yangın risklerinin sayısal olarak hesaplanması gerek tek tek konutların, gerek bir mahalle ya da bir beldede bulunan tüm konutların toplam yangın risklerinin hesaplanması ve birbirleri ile karşılaştırılmaları açısından gereklidir. Bu kapsamda daha önce uzmanlar tarafından ağırlıklandırılmış göstergelerin yangın riskine etki yönleri belirlenmiş olduğundan göstergelerin birleştirilmesi işleminde doğrusal birleştirme yöntemi kullanılmıştır. Toplam yangın risklerinin hesaplanmasında her bir mahalle için temin edilen gösterge değerleri ölçeklendirildikten sonra bu gösterge değerlerinin yangın riskine etki dereceleri (ağırlıkları) ile çarpılarak “gösterge yangın risk puanları” hesaplanmıştır. Daha sonra aynı alt faktör grubu içerisinde yer alan göstergeler toplanmak ve alt faktör ağırlığı ile çarpılmak suretiyle “alt faktör yangın risk puanları” hesaplanmıştır. Son olarak aynı boyut içerisinde yer alan alt faktörlerin yangın risk puanları toplanmak, yangın risk puanları boyutun yangın risk ağırlığı ile çarpılmak ve tüm boyutların yangın risk puanları toplanmak suretiyle “Toplam Yangın Risk Puanları” hesaplanmıştır. Çalışma kapsamında elde edilen veriler ve hesaplanan boyut ve alt faktör bazında “Toplam Yangın Risk Puanları”na ilişkin sonuçlar “Microsoft Power Map” eklentisi ile “Coğrafi Bilgi Sistemi”ne aktarılarak harita üzerinde görselleştirilmiştir.

Microsoft Power Map uygulaması ücretsiz olması, kullanımının kolay olması, Microsoft tarafından dokümantasyon ve eğitim desteği sağlanması, hâlihazırda excel dosyaları ile saklanan birçok verinin uygulamaya aktarılması ve görselleştirilmesinde avantaj sağlayacağının değerlendirilmesi gibi nedenlerle çalışma kapsamında temin edilen verilerin coğrafi bilgi sistemlerine aktarılmasında tercih edilmiştir.

Çalışmada Adapazarı için genel yangın risk haritasının oluşturulmasının ve yangın risklerinin hesaplanmasında kullanılan göstergelerin alt faktör ve boyutlar düzeyinde toplam yangın riskine olan etkilerinin haritalar üzerinde gösterilmesinin amaçlanan

61

çıktılar için yeterli olduğu değerlendirilerek “Coğrafi Bilgi Sistemi” ile temin edilen harita vb. görseller detaylandırılmamış ve çeşitlendirilmemiştir.

Diğer taraftan “Anket Uygulaması” yolu ile birincil kaynaklardan temin edilen verilerde coğrafi konum verilerinin uygun formatta ve doğrulukta kayıt edilemediği bazı durumlarda bu verilerin uygun formata dönüştürülmesi sağlanmış, doğru konum bilgisinin açık adres vb. kanallarla teyit edilerek düzeltilmesine çalışılmıştır. Ancak bütün bu çalışmalara rağmen konum bilgilerinde bazı tutarsızlıkların tespit edildiği durumlarda bu nitelikteki verilerin sayısı ve toplam içerisindeki etkisi bağlamlarında elde edilen sonuçlara etkilerinin son derece sınırlı olduğu tespit edilerek bu nitelikteki veriler dikkate alınmamıştır.

Sigortacılıkta maliyeti oluşturan unsurlar, diğer sektörlerde var olan pek çok unsuru da içermektedir. Maliyetlerin içinde ilgili vergiler, brüt primin sabit bir yüzdesi olarak ifade edilebilen acente ve broker komisyonları, büro çalışanlarına ödenen maaşlar ve sabit giderler gibi primle ilişkili olmayan masraf kalemleri mevcuttur. Ayrıca kar marjı da genellikle brüt primin sabit bir yüzdesi olarak belirlenmektedir (Kahya, 2011). Sigorta işletmeleri, potansiyel sigortalılarına ulaşmak ve sigorta hizmetini pazarlamak için değişik şekillerde ortaya çıkan maliyetleri de taşımak durumunda kalmaktadırlar. Bu maliyetlerin sigortanın gerçek maliyetini oluşturan üstlenilen riskin “Hasar Maliyet Bedeli” (Riziko Maliyeti)’ne eklenmesi gerekmektedir. Çünkü hasar maliyetinin karşılığı olan fiyat daha maliyet gerçekleşmeden sigorta hizmetinin satışı ile sigortalıdan ya da sigorta ettirenden alınmaktadır. Diğer taraftan satışın yapılabilmesi için ise, sigorta hizmetinin fiyatlandırılması ya da tarife fiyatlarının belirlenmiş olması gerekmektedir (Kahya, 2011).

Risk primlerinin hesaplanmasının ardından varsayımsal olarak risk priminin %40’ı oranında Genel Yönetim Giderleri ve Pazarlama, Satış, Dağıtım Giderleri vb. maliyet giderleri eklenmek suretiyle yangın riski sigorta prim maliyetleri belirlenmiştir. Daha sonra hesaplanan risk primi ve maliyet tutarları toplamına varsayımsal olarak %10 oranında kar payı eklenerek yangın riski sigorta prim fiyatları belirlenmiştir. Ancak bu noktada sektörde faaliyet gösteren firmaların farklı risk iştahları ve pazar koşulları olabileceğinden hareketle prim hesapları yüksek, normal ve düşük risk iştahına sahip olduğu varsayılan üç farklı nitelikteki şirket için ayrı ayrı modellenmiştir. Bu

62

modellemelerde yüksek risk iştahına sahip olan sigorta şirketinin dönem içerisinde ortaya çıkacak hasar büyüklüğünün bir önceki döneme eşit olacağı beklentisiyle sigorta prim fiyatlarını belirlediği, diğer taraftan orta risk iştahına sahip sigorta şirketinin dönem içerisinde ortaya çıkacak hasar büyüklüğünün bir önceki döneme oranla %25 oranında artabileceği beklentisiyle sigorta prim fiyatlarını belirlediği, son olarak düşük risk iştahına sahip sigorta şirketinin dönem içerisinde ortaya çıkacak hasar tutarının bir önceki döneme oranla %50 oranında artabileceği beklentisiyle sigorta prim fiyatlarını belirlediği varsayılmıştır.

Söz konusu varsayımlar risk iştahına bağlı olarak hesaplanan yangın primlerinin ne şekilde değişim gösterebileceğine ilişkin genel bir görüş ortaya çıkarabilmek içindir. Ancak sektörde faaliyet gösteren sigorta şirketlerinin burada varsayımsal olarak ortaya konulan değerlerden farklı yönetim giderleri, kar beklentileri ve risk iştahlarının olması doğaldır. Ancak bu hususların her biri ayrı birer çalışmanın konusu olabilecek niteliktedir. Yapılan çalışmanın amacını aşan bu konuların başka çalışmalarda ele alınıp değerlendirilmesi literatüre önemli katkılar sağlayacaktır.

Ayrıca hesaplanan yangın riski sigorta prim fiyatları elde edilen “Mahalle Bazlı Toplam Yangın Risk Endeksi” kullanılarak toplam yangın riski yüksek ve düşük risk puanına sahip mahalleler için ayrı ayrı hesaplanmıştır. Bu çerçevede yangın riski yüksek olarak tespit edilen mahalleler ile düşük olan mahalleler arasında ödenecek yangın riski sigorta primlerinin farklılaştırılması halinde prim fiyatlarının ne şekilde değişim göstereceğine ilişkin bir çerçeve ortaya konulmuştur.