TARSİM’de hâlihazırda; bitkisel ürün, sera, büyükbaş hayvan hayat sigortası, küçükbaş hayvan hayat sigortası, su ürünleri hayat sigortası ve arıcılık (arılı kovan) sigortası branşlarına yönelik olarak tekli ve çoklu risk sigortaları sunulmaktadır. Söz konusu sigorta ürünleri TARSİM sisteminde yer alan 24 adet sigorta şirketi aracılığı ile üreticilere ulaştırılmakta olup daha öncede belirtildiği üzere sigortaya katılım gönüllük esasına dayanmaktadır. Sigorta yaptırmak isteyen üreticilerin yapması gereken tek şey Çiftçi Kayıt Sistemi, Veteriner Bilgi Sistemi, Örtü Altı Kayıt Sistemlerine kayıtlarını yaptırmış olmaları ve her yıl bu kayıtlarını güncellemeleridir.
2014 yılı itibariyle devletin prim desteği tüm sigorta branşları için %50 olarak belirlenmiştir. Olası hasar başvurusu durumunda hasar tespitleri, TARSİM tarafından görevlendirilen eksperler tarafından yapılmakta ve kesinleşmiş tazminat miktarları en geç 30 gün içinde TARSİM tarafından sigortalıya banka aracılığı ile ödenmektedir (TARSİM, 2015).
Bitkisel ürün sigortaları, hayvan hayat sigortaları ile birlikte 01/06/2006 tarihinde TARSİM tarafından üreticilere ilk sunulan sigorta ürünüdür (TARSİM, 2015, s. 14).
73 Bitkisel ürün sigortalarında, tüm bitkisel ürünler için, dolu, fırtına, hortum, yangın, deprem, sel ve su baskını risklerinin neden olduğu miktar kaybı ile yaş meyve, sebze ve kesme çiçekler için doludan kaynaklanan kalite kaybı da sigorta kapsamına alınmaktadır. Bu temel pakette, üretici isterse, meyvelerde don riskine karşıda ek paket alabilmektedir. Meyve bahçeleri ve bağlara özel olarak ise dolu ağı ve örtü sistemleri yine isteğe bağlı olarak dolu temek paketine eklenebilmektedir (TARSİM, 2015).
Bitkisel ürün sigortalarında, devlet prim desteği %50 olup meyve ürünlerinde don paketi de alınmış ise sadece don paketi priminin 2/3’ü devlet tarafından karşılanmaktadır. (TARSİM, 2015).
Sera sigortası, sera yapı malzemeleri, sera içindeki teknik donanım ve serada yetiştirilen bitkisel ürünler için eksperler tarafından yapılan risk inceleme sonucuna göre dolu, deprem, taşıt çarpması, fırtına, hortum, yangın, heyelan, sel ve su baskını, kar ve dolu ağırlığı riskleri teminat kapsamına alınabilmektedir (TARSİM, 2015).
Büyükbaş hayvan hayat sigortaları, Veteriner Bilgi Sistemine kayıtlı olan süt ve erkek besi sığırları ile mandalara yapılabilmekte olup geniş kapsamlı sigortada;
- Sığır Vebası, Tüberküloz, Brucelloz, Şap ve BSE hastalıkları ile 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’na göre ihbarı mecburi tüm bulaşıcı hastalıklar hariç olmak üzere her türlü hayvan hastalıkları,
- Her türlü kazalardan, yılan ve böcek sokması, - Zehirli çayır otları ve yeme bağlı zehirlenmeler, - Her türlü doğal afetler ve güneş çarpması,
- Yangın veya infilâk sebebiyle, meydana gelen ölümler ve mecburi kesim riskleri ile süt sığırları için yavru atma riski teminat altına alınmaktadır. Dar kapsamlı sigortanın seçilmesi durumunda her türlü hayvan hastalığı teminat dışında bırakılmaktadır (TARSİM, 2015).
Küçükbaş hayvan hayat sigortasında, koyun, keçi, koç ve tekelerin risk değerlendirmesi sonucunda sigortaya kabul edilebilmekte olup
74 - Koyun ve Keçi Vebası (PPR), Koyun ve Keçi Brucellozu, Şap, Mavi Dil, Koyun-Keçi Çiçeği hastalıkları ile 5996 Sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanunu’na göre ihbarı mecburi tüm bulaşıcı hastalıklar hariç olmak üzere her türlü hayvan hastalıkları ve gebelik, doğum veya cerrahi müdehale,
- Her türlü kaza, vahşi hayvan saldırısı, yılan ve böcek sokması, - Zehirli çayır otları ve yeme bağlı zehirlenmeler,
- Her türlü doğal afetler ve güneş çarpması,
- Yangın ve infilak sebebiyle meydana gelen ölümler ve mecburi kesim riskleri sigorta kapsamındadır.
Kümes hayvanları hayat sigortası, kapalı sistemde üretim yapan, bio-güvenlik ve hijyen tedbirleri alınmış tesislerde yetiştirilen kümes hayvanlarına yönelik olup,
- 5996 sayılı Veteriner Hizmetleri, Bitki Sağlığı, Gıda ve Yem Kanununa göre, ihbarı mecburi bulaşıcı hastalıklar hariç olmak üzere, her türlü kanatlı hayvan hastalıkları,
- Her türlü kazalar ve zehirlenmeler, - Her türlü doğal afetler,
- Yangın veya infilâk sebebiyle meydana gelen ölüm, itlaf ve mecburi kesim riskleri sigorta kapsamındadır (TARSİM, 2015).
Su ürünleri hayat sigortası, 2007’den beri TARSİM’in üreticilere sunduğu bir sigorta olup denizlerde ve iç sularda yetiştirilen su ürünlerine risk incelemesi yapıldıktan sonra ölüm riski teminatı verilebilmektedir. Bu kapsamda su ürünlerinde aşağıda belirtilen riskler;
- Poliçede belirtilen hastalıklar,
- Yetiştiricinin kontrolü dışındaki kirlenme ve zehirlenmeler, - Her türlü doğal afet,
- Kazalar, - Yırtıcılar,
75 - Alg patlaması nedeniyle su ürünleri stokunda meydana gelen ölümler ve
fiziksel kayıplar sigorta kapsamına alınmıştır.
Ayrıca su ürünleri tesislerindeki kafes ve ağlarda her türlü doğal afet, kazalar, yırtıcılar ve alg patlaması nedeniyle meydan gelen maddi zarar su ürünleri sigortası kapsamında teminat altına alınabilmektedir (TARSİM, 2015).
TARSİM’in arıcılık sigortasını son derece yeni olup 1 Ocak 2014’den itibaren bal üreticilerine bu sigorta seçeneği sunulmaya başlanmıştır. Bu sigortadan üreticilerin yararlanabilmesi için TÜRKVET ve Arıcılık Kayıt Sistemine kayıt olmalarının yanı sıra kovanlarının; plakalı, modern ve aktif (içinde arı olan) olması gerekmektedir. Bu sigorta kapsamında kovanlar; fırtına, hortum, yangın, heyelan, deprem, taşıt çarpması, sel ve su baskını, vahşi hayvan saldırıları riskleri bulunmaktadır. Ayrıca gezginci arıcılar için kovanların nakliyesi esnasında olabilecek çarpma, çarpışma, devrilme, yanma vb. nedenler sonucunda meydana gelen kazalarda sigorta kapsamındadır (TARSİM, 2015).
TARSİM kapsamında sunulan neredeyse tüm sigortalarında kapsam altına alınan riskler yıllar içinde artırılmıştır. Buna mukabil olarak TARSİM’in yıllar içinde prim üretiminde ve poliçe sayılarında da artışlar yaşanmıştır. Bu kapsamda poliçe sayılarına ilişkin tablo aşağıda sunulmaktadır (TARSİM, 2015, s. 21).
Şekil 6. TARSİM Poliçe Sayısı Verileri (TARSİM, 2015, s. 21).
12.330 218.938 260.944 306.770 371.116 587.716 744.093 891.876 1.086.612 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 2 0 1 0 2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 A DE T
POLIÇE SAYıSı
76 Tarım sigortalarında prim üretimleri incelendiğinde 2011’de arıcılık hariç toplam prim miktarı 440.879.023 TL olup devletin prim desteği ise 239.177.043 TL olarak gerçekleşmiştir. 2014 yılında ise arıcılık sigortaları ile birlikte 683.535.994 TL prim toplanmış olup bunun 363.972.747 TL’si devletin verdiği prim desteğidir. Yıllara göre devletin prim desteği dâhil olan toplam prim desteği aşağıda gösterilmektedir (TARSİM, 2015, s. 19).
Şekil 7. TARSİM Toplam Prim Üretimi (TARSİM, 2015, s. 19).
2013 yılında Ankara’da “Tarım Sigortalarının Gelecek 10 Yılı Çalıştayı düzenlenmiş olup Çalıştay sonunda TARSİM’in performansı ve geleceğine ilişkin bir rapor hazırlanmıştır. Bu rapora göre TARSİM’in geçmiş 7 yılı incelendiğinde ülkemizdeki tarım sigortalarının oranı %1’den %8’ler seviyesine geldiği belirtilmektedir. Öte yandan bu oranı bir başlangıç olarak değerlendirilmekle birlikte ülkemizde henüz sigortalanmayan %92’lik bir tarımsal varlık olduğunu ortaya koymaktadır. Söz konusu rapor aktüeryal açıdan TARSİM’in hasar prim oranının 0,7’nin altında olduğunu ve bu kapsamda sürdürülebilir bir sistem olarak başarılı sayıldığını da vurgulamıştır (Çalıştay Değerlendirme Komitesi, 2013, s. 20-33). Günümüzde ise bu oranın %8’den, % 14’ler civarına geldiği düşünülmektedir. 4.450 64.104 98.444 120.349 185.434 440.879 499.349 526.835 683.536 2 0 0 6 2 0 0 7 2 0 0 8 2 0 0 9 2 0 1 0 2 0 1 1 2 0 1 2 2 0 1 3 2 0 1 4 BI N T L
TOPLAM PRIM ÜRETIMI
77 Söz konusu raporda TARSİM’in zayıf yönleri de belirlenmiş olup bunlar özetle;
- Bitkisel Ürün Sigortasında, kuraklık ve aşırı yağış gibi bazı risklerin teminat kapsamı içinde bulunmaması,
- Hayvan Hayat Sigortasında, epidemik/salgın hastalıkların teminat kapsamında olmaması,
- Eksperlerin nitelik ve nicelik bakımından eksik olması
- Bazı ürünlerde prim fiyatlarının, üreticiler tarafından yüksek bulunması, - Özel sigorta şirketlerinin üreticilere poliçelerin satışında yetersiz olması ve
poliçeleri doğru anlatamaması,
- Üreticilerin tarım sigortalarına ilişkin bilgi eksikliği olmasıdır (Çalıştay Değerlendirme Komitesi, 2013, s. 37).
Bu bağlamda mevcut durum ve eksiklikler göz önünde bulundurulduğunda TARSİM’in, tarım sigortaları alanında nerdeyse hiçbir deneyimi olmayan bir ülkede oldukça başarılı bir başlangıç olduğu açıktır. Belirtilen zayıf yönler incelendiğinde ise bu eksikliklerin büyük bir kısmı eğitim ve yayım faaliyetleri ile çözülebilecek sorunlar niteliğindedir.
Bitkisel ürün ve hayvansal ürün sigortalarının kapsamına ilişkin olan eksiklikler ise görüleceği üzere sistemik risklerin teminat altına alınmasına ilişkindir. Bu bağlamda TARSİM’in gelecek hedefleri içinde verim sigortalarına geçişte bulunmakta olup aktüeryal tutarlılık sağlandığı ölçüde sistemik risklerinde teminat altına alınması mümkün olabilecektir. Sonuç itibari ile sistemik risklerin sigorta kapsamına alınması finansal tutarlılıkla yakından alakalı olup TARSİM’in bugünlere gelmesinde teminat altına alınacak risklerin adım adım genişletilmesi önemli rol oynamıştır. Bu kapsamda aşağıdaki tabloda TARSİM’in 2014 yılına ait branş bazında verileri görülebilecektir (TARSİM, 2015, s. 18- 21).
78 2014 Yılı Poliçe Sayısı Toplam Prim Üretimi (TL) Sigorta Bedeli (TL) Ödenen Hasar (TL) Bitkisel Ürün 1.029.586 456.725.441 9.287.591.094 416.144.244 Sera 16.869 28.329.138 1.961.150.453 11.106.904 Büyükbaş Hayvan Hayat 23.320 160.443.601 1.950.250.230 98.161.562 Küçükbaş Hayvan Hayat 9.815 30.396. 807 327.908.415 6.502.720 Kümes Hayvanları Hayat 133 1.466.076 60.033.504 8.095 Su Ürünleri Hayat 44 3.139.584 66.590.225 185.897 Arıcılık 6.824 3.035.347 241.219.825 175.442 Genel Toplam 1.086.612 683.535.994 13.894.743.746 532.284.864
Tablo 6. 2014 Yılı TARSİM Branşlara Göre Veriler (TARSİM, 2015, s. 18-21)