Bu kısımda, uluslararası denetim standartlarının genel olarak tanımlanması, uluslararası denetim standartlarının içerik yapısı ve uluslararası denetim standartlarının içeriği konularına yer verilecektir.
3.2.1. Uluslararası Denetim Standartların Genel Olarak Tanımlanması
Uluslararası denetim standartlarına bakıldığında dünyada genel olarak Amerika BirleĢik Devletlerinde kullanılan “Genel Kabul GörmüĢ Denetim Standartları” ile Uluslararası Denetim Standartları‟nın (UDS) kabul gördüğü ifade edilebilir. Dünyada, genel kabul görmüĢ denetim standartları ile uluslararası denetim standartlarına göre hazırlanan mali tabloların denetimi sonucu hazırlanan denetim raporları geçerli olmaktadır. Genel kabul görmüĢ denetim standartları ile uluslararası denetim standartları genel olarak özünde aynı, ancak uygulamadan kaynaklanan bazı farklılıklar olabilmektedir108.
Uluslararası Denetim Standartları, üye ülkelerin meslek mensuplarının oluĢturduğu, Uluslararası Muhasebeciler Federasyonu (IFAC) tarafından hazırlanarak yayınlanmaktadır. IFAC tarafından oluĢturulan, Uluslararası Denetim ve Güvence Standartları Kurulu (IAASB), UDS ile birlikte uygulama ilkeleri hazırlayarak yayınlamaktadır.
Muhasebecilik mesleğinin, uluslararası düzeyde geliĢimini sağlamak ve önemine değer katarak artırmak IFAC‟ın kuruluĢ sözleĢmesinde kuruluĢ amacı olarak ifade edilmektedir. IFAC‟ın amacına ulaĢması için Uluslararası Denetim Komitesi (IAPC), IFAC‟ın DanıĢma Kurulu tarafından kurularak çalıĢmaya baĢlamıĢtır. Uluslararası Denetim Uygulama Komitesi (IAPC) bir alt komite
106 Türedi, a.g.e.,ss. 21-22.
107 Necmettin Ardoğan, Muhasebe Denetimi, Beta Yayınevi, Ankara, 1997, ss. 34-36. 108
46
vasıtasıyla, denetim standartlarını hazırlatarak IFAC tarafından değerlendirilerek yayınlar109.
Uluslararası Denetim Standartlarının hazırlanarak yayınlanması görevini IFAC tarafından gerçekleĢtirildiği bilinmektedir. Muhasebe mesleğinin dünyada hak ettiği öneme ulaĢması görevinin de IFAC‟a yüklendiği ifade edilebilir. Uluslararası Denetim Standartları, IFAC‟ın organizasyonunda üye ülke meslek mensuplarının çalıĢmaları sonucu hazırlanarak Ġngilizce olarak yayınlanmaktadır. UDS‟ları yararlanarak, ülkelerin kendi dillerine çevrilmesi ile uygulandığı bilinmektedir. Ülkemizin IFAC üyesi olması ayrıca önemlidir.
3.2.2. Uluslararası Denetim Standartlarının Ġçerik Yapısı
Uluslararası Denetim Standartlarını düzenleyen IFAC standart oluĢturma” sistemini sayısal kodlama Ģeklinde sınıflandırmıĢtır. Uluslararası Denetim Standartlarının içerik olarak yapısı, içindekiler bölümü, giriĢ bölümü, kapsam bölümü, kamu kuruluĢlarının denetiminde dikkat edilecek hususlar bölümü ve ekler bölümüdür110.
UDS‟ları IFAC tarafından kodlama sistemi kullanılarak hazırlanmıĢtır. UDS‟ları genel yapısı ve içerik olarak beĢ bölümden oluĢmuĢtur111;
1. İçindekiler bölümü: baĢlıklar ve paragraf numaralarının olduğu bölümdür. 2. Giriş bölümü: amaç, kapsam, kapsam dıĢı kalan konuların oluĢturduğu bölümdür.
3. Kapsam bölümü: oldukça geniĢ tutulan genel ilkeler ve kurallardan oluĢan bölümdür.
4. Kamu kuruluşlarının denetiminde dikkat edilecek hususlar bölümü, denetim çalıĢmasında ilgili kuruluĢun kamu kuruluĢu olması durumunda farklı hususların dikkate alınacağı durumları gösteren bölümdür.
5.Ekler bölümü: SözleĢme, rapor, denetim çalıĢma iĢlem örneklerinin olduğu bölümdür. Her standart 100-999 numaraları verilerek kodlanmıĢtır. Denetim uygulama bildirilerine 1000‟den sonraki numaralar verilmiĢtir.
109
Soyer, a.g.e., 2005, ss.55-56.
110 http://eprints.sdu.edu.tr/639/1/TS00719.pdf, (EriĢim Tarihi: 31.05.2014). 111
47
3.2.3. Uluslararası Denetim Standartlarının Ġçeriği
Uluslararası Denetim Standartlarının içeriği IFAC (Uluslararası Muhasebeler Federasyonu) tarafından yayımlanan içerikler aĢağıdaki tablodadır.
Tablo-2 IFAC Tarafından Yayımlanan Uluslararası Denetim Standartlarının 2014
Yılı Ġtibariyle Listesi
GENEL ĠLKE VE SORUMLULUKLAR
UDS 200 - BAĞIMSIZ DENETÇĠNĠN GENEL AMAÇLARI VE BAĞIMSIZ
DENETĠMĠN BAĞIMSIZ DENETĠM STANDARTLARINA UYGUN OLARAK YÜRÜTÜLMESĠ
UDS 210 - BAĞIMSIZ DENETĠM SÖZLEġMESĠNĠN ġARTLARI ÜZERĠNDE
ANLAġMAYA VARILMASI
UDS 220 - FĠNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETĠMĠNDE KALĠTE
KONTROL
UDS 230 - BAĞIMSIZ DENETĠMĠN BELGELENDĠRĠLMESĠ
UDS 240 - FĠNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETĠMĠNDE BAĞIMSIZ
DENETÇĠNĠN HĠLEYE ĠLĠġKĠN SORUMLULUKLARI
UDS 250 - FĠNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETĠMĠNDE ĠLGĠLĠ
MEVZUATIN DĠKKATE ALINMASI
UDS 260 - ÜST YÖNETĠMDEN SORUMLU OLANLARLA KURULACAK
ĠLETĠġĠM
UDS 265 - ĠÇ KONTROL EKSĠKLĠKLERĠNĠN ÜST YÖNETĠMDEN SORUMLU
OLANLARA VE YÖNETĠME BĠLDĠRĠLMESĠ
RĠSK DEĞERLENDĠRMESĠ VE DEĞERLENDĠRĠLMĠġ RĠSKLERE VERĠLECEK KARġILIKLAR
UDS 300 - FĠNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETĠMĠNĠN
PLANLANMASI
UDS 315 - ĠġLETME VE ÇEVRESĠNĠ TANIMAK SURETĠYLE ÖNEMLĠ
YANLIġLIK RĠSKLERĠNĠN BELĠRLENMESĠ
UDS 320- BAĞIMSIZ DENETĠMĠN PLANLANMASINDA VE
YÜRÜTÜLMESĠNDE ÖNEMLĠLĠK
UDS 330 - BAĞIMSIZ DENETÇĠNĠN DEĞERLENDĠRĠLMĠġ RĠSKLERE KARġI
YAPACAĞI ĠġLER
UDS 402 - HĠZMET KURULUġU KULLANAN BĠR ĠġLETMENĠN BAĞIMSIZ
DENETĠMĠNDE DĠKKATE ALINACAK HUSUSLAR
UDS 450 - BAĞIMSIZ DENETĠMĠN YÜRÜTÜLMESĠ SIRASINDA
BELĠRLENEN YANLIġLIKLARIN DEĞERLENDĠRĠLMESĠ
BAĞIMSIZ DENETĠM KANITLARI
UDS 500 - BAĞIMSIZ DENETĠM KANITLARI
UDS 501 - BAĞIMSIZ DENETĠMĠ KANITLARI BELĠRLĠ KALEMLER ĠÇĠN
DĠKKATE ALINMASI GEREKEN ÖZEL HUSUSLAR
UDS 505 - DIġ TEYĠTLER
UDS 510 - ĠLK BAĞIMSIZ DENETĠMLER- AÇILIġ BAKĠYELERĠ
UDS 520 - ANALĠTĠK PROSEDÜRLER
48
UDS 540 - GERÇEĞE UYGUN DEĞERE ĠLĠġKĠN OLANLAR DÂHĠL
MUHASEBE TAHMĠNLERĠNĠN VE ĠLGĠLĠ AÇIKLAMALARIN BAĞIMSIZ DENETĠMĠ
UDS 550- ĠLĠġKĠLĠ TARAFLAR
UDS 560 - BĠLANÇO TARĠHĠNDEN SONRAKĠ OLAYLAR
UDS 570 - ĠġLETMENĠN SÜREKLĠLĠĞĠ UDS 580 - YAZILI AÇIKLAMALAR
BAġKALARININ ÇALIġMALARININ KULLANILMASI
UDS 600 - ÖZEL HUSUSLAR-TOPLULUK FĠNANSAL TABLOLARININ
BAĞIMSIZ DENETĠMĠ (TOPLULUĞA BAĞLI BĠRĠM DENETÇĠLERĠNĠN ÇALIġMALARI DÂHĠL)
UDS 610 - ĠÇ DENETÇĠ ÇALIġMALARININ KULLANILMASI
UDS 620 - UZMAN ÇALIġMALARININ KULLANILMASI
BAĞIMSIZ DENETĠMĠN SONUÇLARI VE RAPORLAMA
UDS 700 - FĠNANSAL TABLOLARA ĠLĠġKĠN GÖRÜġ OLUġTURMA VE
RAPORLAMA
UDS 705 - BAĞIMSIZ DENETÇĠ RAPORUNDA OLUMLU GÖRÜġ DIġINDA
BĠR GÖRÜġ VERĠLMESĠ
UDS 706 - BAĞIMSIZ DENETÇĠ RAPORUNDA YER ALAN DĠKKAT ÇEKĠLEN
HUSUSLAR VE DĠĞER HUSUSLAR PARAGRAFLARI
UDS 710 - ÖNCEKĠ DÖNEMLERE AĠT KARġILIK GELEN BĠLGĠLER VE
KARġILAġTIRMALI FĠNANSAL TABLOLAR
UDS 720 - BAĞIMSIZ DENETÇĠNĠN DENETLENMĠġ FĠNANSAL TABLOLARI
ĠÇEREN DOKÜMANLARDAKĠ DĠĞER BĠLGĠLERE ĠLĠġKĠN SORUMLULUKLARI
ÖZEL ALANLAR
UDS 800 - ÖZEL HUSUSLAR – ÖZEL AMAÇLI ÇERÇEVELERE GÖRE
HAZIRLANAN FĠNANSAL TABLOLARIN BAĞIMSIZ DENETĠMĠ
UDS 805 - ÖZEL HUSUSLAR – TEK BĠR FĠNANSAL TABLONUN BAĞIMSIZ
DENETĠMĠ ĠLE FĠNANSAL TABLOLARDAKĠ BELĠRLĠ UNSURLARIN, HESAPLARIN VEYA KALEMLERĠN BAĞIMSIZ DENETĠMĠ
UDS 810 - ÖZET FĠNANSAL TABLOLARA ĠLĠġKĠN RAPOR VERMEK ÜZERE
49
DÖRDÜNCÜ BÖLÜM
TÜRKĠYE’DE BAĞIMSIZ DENETÇĠLERĠN “BAĞIMSIZLIK ĠLKESĠNE” UYUM SORUNU