Uluslararası Gelişmeler

Avrupa Birliğinde lojistik alanında seçenek taşımacılık türlerinin uygun oranlarda kullanımının sağlanması üzerine çalışmalar yapılmaktadır. Zira sadece kara taşımacılığına bağlı kalmamak, seçenek diğer taşımacılık türlerinden de faydalanmak toplumsal faydayı da yükseltmekte, daha az trafik kazası, daha az çevre kirliliği gibi yararları da beraberinde getirmektedir. Bu amaçla, AB kapsamındaki ülkelerde gündemde olan başlıca konular, özellikle demiryolu taşımacılığına önem vermek, rekabet avantajı ve etkinlik sağlayan bir ulaştırma ağı kurmak, kısa mesafeli deniz ulaşımındaki potansiyeli kullanmak ile ileri bilgi ve iletişim teknolojilerinden yararlanmak olarak özetlenebilir. Demiryolu taşımacılığının karayoluna göre daha düşük düzeyde bir rekabet üstünlüğüne sahip olmasının en temel nedeni özellikle uluslararası düzeyde hizmet kalitesinin daha düşük olmasıdır. Bu nedenle, demiryolu yük taşımacılığının ana hedefi, yitirmiş olduğu, güvenilir ve yüksek düzeyde hizmet kalitesi imajını geri kazanmaktır. Bunun yanı sıra, deniz taşımacılığının güvenilir, yüksek kapasiteli ve çevre dostu olması özellikleri de bu taşımacılık türünün sahip olduğu potansiyele kayıtsız kalınmaması gerekliliğim doğurmaktadır. Kısa mesafeli deniz taşımacılığı, türler arası ulaştırma zincirinin en etkin halkalarından biri olarak nitelendirilmektedir. Türler arası taşımacılık zincirinin etkinliğinin sağlanması için yapılan çalışmalar; lojistik maliyetlerinin aşağıya çekilmesini de beraberinde getirecektir.

Avrupa Birliği (AB), üye ülkeler arasında malların, insanların, hizmetlerin ve sermayenin serbestçe dolaşımını öngörmektedir. Bu durum üretim ve tüketim merkezlerinin zaman içinde kolayca yer değiştirebileceği ve dolayısıyla lojistiğin öneminin artacağını göstermektedir. AB bir ekonomik ve sosyal kaynaşma ortamıdır. Ulaştırma ve lojistiğin, ekonomi ve insanların dolaşımı üzerindeki önemli etkileri vardır. Dolayısıyla AB'nin ulaştırma ve lojistik politikaları ülkemizi yakından

30

etkilemektedir. AB'nde ulaştırma sektörü, GSMH'mn % 7'si, istihdamın % 7'si, devlet yatırımlarının % 40'ı ve enerji tüketiminin % 30 'u ile AB'nde önemli bir yer oluşturur. Ulaştırma talebi son 20 yılda sürekli ve ortalama olarak yükte % 2.3, yolcuda % 3.1 oranında arttmıştır [5].

AB, sürdürülebilir ulaştırma ve lojistik için yatırımlara, teşviklere, yasal düzenlemelere ve akademik çalışmalara yön verecek politikalarını "AB-2010 Ulaştırma Politikası -Beyaz Kitap"da belirlemiştir. Bu kitapta 2010 yılına kadar ekonomik gelişme ile toplumun güvenlik ve kalite beklentilerini karşılayan çağdaş ve sürdürülebilir ulaştırma sistemi arasındaki denge kurulmaya çalışılmaktadır. Kitapta karayolu, demiryolu, havayolu, denizyolu, iç su yolu ve komine taşımacılık ile kaza durumları ve ulaştırma sektörünün özelleştirilmesi konulan yer almaktadır. AB'deki ilgili temel ilkeler aşağıda belirtilmiştir:

• Sürdürülebilir ulaştırmada büyüme

• Çevresel olumsuz etkilerin enazlanması, güvenli, verimli, rekabetçi, sosyal ve çevreci ulaştırma

• Gümrük kapılarındaki beklemelerin enazlanması • Kabotajın serbestleştirilmesi

• Daha hızlı bir akış oluşturarak ekonomik ve sosyal kaynaşmaya katkıda bulunacak TEN (Trans European Transport Network) ağının oluşturulması (ulaştırma koridorları)

• Serbest rekabet, sürekli kontrol • Vergi ve yasal onayların azaltılması

• Araştırma ve Teknik Geliştirme Projeleri (Galüeo, Kısa Mesafeli Deniz Ulaştırması, Marco Polo, Lojistik Köy, Kent Lojistiği gibi.)

• Adil ve verimli fiyatlandırma

• Ulaştırma sektöründe bilgi teknolojisi kullanımını arttırmak [8].

AB'nin 6 ülkesinde (Avusturya, Finlandiya, İrlanda, İspanya, İtalya, Portekiz), üç sektörde (elektronik, otomotiv, gıda) yapılan "AB'nde Lojistik Kıyaslama" isimli araştırmada, aşağıdaki 5 lojistik performans ölçütü açısından değerlendirme yapılmıştır:

• Temin süresi (gün), • Zamanında teslimat (%),

31 • Ortalama stok süresi (gün) ,

• Ödeme süresi -gün,(şirketlerin ödeme prosedür ve koşullarındaki farklılıklar nedeniyle)

• Satış fiyatının yüzdesi olarak edarik zinciri yönetimi maliyeti (%)

Söz konusu araştırmadaki önemli bir bulgu, çoğu AB ülkesinde lojistik öğretim ve eğitiminin yetersizliğidir. Diğer bir bulgu ise gelecekte lojistik maliyetleri azaltırken hizmet kalitesini artırmanın temel yolunun, bilgi ve iletişim teknolojilerinin artan oranda kullanımı olacağıdır. Araştırma lojistiğin gelişimindeki kritik etmenleri aşağıdaki şekilde saptamıştır:

• Ulaştırma altyapısı,

• Bilgi ve iletişim teknolojisi altyapısı, • Lojistik öğretim ve eğitim kurumları, • Yasal düzenlemeler,

• Uluslararası koordinasyonda etkinlik.

Bu çerçevede ekonomik, finansal, eğitsel ve çevresel koşullar aşağıda belirtilmiştir:

• Yasal engeller (pazarlara erişim, tedarik kaynaklarına erişim, ithalat ve ihracat, gümrük düzenlemeleri vd.)

• Uluslararası koordinasyon (ürün standartları, ulaştırma, vd.)

• Gelir/vergi düzenlemeleri (kurumsal vergi, katma değer vergisi, vd.)

• Piyasa düzenlemeleri ve özelleştirme (haberleşme, enerji, ulaştırma gibi sektörlerde rekabet ortamının varlığı)

• Gelişmiş altyapı (ulaştırma, bilgi teknolojisi, haberleşme ağı, vd.)

• Kurumsal altyapı (finansman ve sigorta şirketleri, çevre koruma kurumları) • Emlak fiyatları (arazi/arsa/bina satın alma veya kiralama maliyet ve koşulları,

inşaat ve enferji maliyetleri)

• İşgücü maliyetleri (işçilik ücretleri, çalışma süre ve koşulları)

• Kalifiye insan kaynakları (lojistik konusunda eğitilmiş insan kaynakları) • Tersine lojistik maliyeti (hatalı, kullanılmış veya hasar görmüş ürünlerin iade

maliyetleri, atık geri kazanım maliyeti, müşteri hizmetleri maliyetleri)

Görüldüğü üzere lojistik sistemdeki kritik rol, şirket ve kurumlar arası ilişkiler ve entegrasyondur. AB ve gelişmiş ülkelerde lojistiğin gelişimi konusunda yasa koyuculara öneriler aşağıdaki şekilde özetlenebilir:

32

• Demiryolları, haberleşme gibi lojistik faaliyetlerle ilgili sektörlerde serbestleştirme ve rekabetin arttırılması

• Uluslararası koordinasyon ve işbirliğinin arttırılması

• Lojistik konusunda öğretim ve eğitim faaliyetlerinin arttırılması, insan kaynakları ve eğitim kurumları bazında standardizasyon ve sertifikasyon oluşturulması

• Lojistik ile ilgili alanlarda uluslar arası ve ulusal eğitim projelerinin oluşturulması ve desteklenmesi

• Lojistikte bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımının desteklenmesi ve bu konudaki alt yapının hızla geliştirilmesi

• Gümrük işlemlerinin hızlandırılması, gümrüklerde bilgi ve iletişim teknolojileri kullanımının arttırılması, tek ve çok amaçlı elektronik doküman ile gümrük ve diğer idari işlemlerin gerçekleştirilmesi

• Lojistik bakış açısıyla makro-ekonomik gelişmelerin ve istihdamın planlanması, çevresel düzenlemelerin yapılması

• Finansal teşvikler ile rekabete ve uluslararası işbirliğine dayalı, çevreye duyarlı, amaca uygun özel sektör lojistik yatırımlarının (ulaştırma, bilgi ve iletişim teknolojileri, eğitim, vb.) şeffaf ve süreli biçimde desteklenmesi, • Coğrafik, fiziki ve kurumsal açıdan zayıf lojistik alt yapısı olan bölgelerdeki

işyerlerinin desteklenmemesi

• Ulaştırma sistemlerinin sürdürülebilirliğini, etki ve verimliliğini artırıcı önlemler alınması ve gerekli yatırımların yapılması, ulaştırma koridorları üzerindeki darboğazların belirlenmesi ve giderilmesine yönelik projelerin desteklenmesi (limanlar, aktarma terminalleri, sınır geçişleri, vd.) • Lojistikte merkezi bir planlama, koordinasyon ve kontrol

oluşturularak, hiyerarşik (stratejik, taktik ve operasyonel kararların zamanında verilebileceği) bir yapı oluşturulması [8].