BÖLÜM III. NAKŞİBENDİLİK VE MENZİL GRUBU
3.4. Tutum ve Davranışlar
Bu başlık altında, Menzil grubunun ve grup üyelerinin ekonomi, medya, siyaset, eğitim ve kılık kıyafet konularında ki tutumlarına, geliştirdikleri bakış açılarına değinilecektir.
82 3.4.1. Kılık – Kıyafet
Nakşibendiliğin “halk içinde hak ile olma” prensibi gereği, toplumla iç içe olurken aynı zamanda da herhangi bir kibir ve gösteriş alameti olmaması açısından kendine has giyim tarzı olmadığı bilinmektedir. Nakşibendiliğin bir kolu olan Menzil grubunda da kendilerine özgü herhangi bir kıyafet tarzı bulunmamaktadır. Toplum içerisinde olduğu gibi, iç mekânlar da kullanılan veya herhangi bir ritüele, dinî törene veya sessiz de olsa toplu zikre özgü kıyafet şekli yoktur.
Kadınlarda ve erkeklerde kılık kıyafet ölçüsünün dinen farz görülen tesettür boyutunda ele alındığı görülmektedir. Sarık ve cübbenin Hz. Peygamberin (s.a.v.) sünneti olduğu kabul edilmektedir ve bazı sofiler, namazlarda veya hatmelerde münferiden sünnete uymak maksadıyla sarık kullanmaktadırlar. Sayısı az olmakla birlikte, bazı sofilerin günlük hayatlarında da sarık, şalvar ve cübbe giydikleri, sünnet maksadıyla sakal bıraktıkları görülmektedir. Hatmelere başta takke ile girilmesi hususu önemle vurgulanmakta, başı açık namaz kılmak da hoş karşılanmamaktadır. Sünnet olarak kabul edilmesi nedeniyle bazı sofilerin misvak kullandığı, nadir de olsa bazı sofilerin gözlerine sürme çektiği ve yaygın olarak ta gümüş yüzük kullanıldığı görülmektedir. Bütün sünnet olarak kabul edilen uygulamaların yöntemi hususunda şeyhin geliştirdiği tarzın taklit edildiği, şeyhin uyguladığı tarzın sünnete en yakın ve uygun olduğuna inanılmaktadır.
3.4.2. Ekonomi
Ekonomi konusunda faiz ve bankacılık sisteminin ana gündem maddesi olduğu görülmektedir. Faizin dinen haramlığına binaen, faiz sistemiyle çalışan bankalara mesafeli durulmaktadır. Katılım bankaları bir başka deyişle faizsiz bankacılık çerçevesinde hizmet veren kuruluşlara sıcak bakılmakta ve tercih edilmektedir. Ancak faiz ödemeyecek şekilde diğer bankaların kredi kartının veya pos cihazının kullanımına da karşı durulmamaktadır.
Müslümanların ticaret, sanayi ve üretim başta olmak üzere ekonomik alanda faaliyet göstermeleri ve girişimci bir ruha sahip olmaları gerekliliği ifade edilmektedir. Örgütlü ekonomik faaliyetlerin desteklenmesi ve girişimcilere katkı sağlanması amacıyla
83
Tümsiad (Tüm Sanayici ve İş Adamları Derneği) çatısı altında çalışmalar sürdürülmektedir.
3.4.3. Eğitim
Menzil grubunda ilmi çalışmalara ve eğitime önem verildiği görülmektedir. Grup bünyesinde bütün kademelerde eğitim veren özel okullar, anaokulu ve kreşler bulunmaktadır. Yine öğrencilere hizmet veren yurtlar işletilmektedir. Grup bünyesinde üniversite kurma iradesinin ve bu yönde çalışmaların uzun bir zamandır devam ettiği ifade edilmektedir. Araştırma çalışmalarının devam ettiği süreçte üniversite kuruluşunun yasal izinleri alınmış olup, Semerkand Bilim ve Medeniyet Üniversitesi ismi ile faaliyetlerine başlamıştır. Dinî eğitim konusunda da çalışmalar yürütülmekte, medrese olarak isimlendirilen kurumlar aracılığıyla, dinî konularda yetkin “mollalar” yetiştirmek hedeflenmektedir. Yine grup uhdesinde bulunan Kuran kursları aracılığıyla dinî eğitim yürütülmektedir. Bütün eğitim faaliyetleri ve kurumları yasal zeminde ve resmi denetime tabi olarak sürdürülmektedir. Grup üyelerinin eğitim çalışmalarına aktif katılımı istenmekte, özellikle dinî ve tasavvufi açıdan kendilerini geliştirmeleri, cahillikle sofiliğin bağdaşmayacağı üzerinde durulmaktadır. Otuz yılın üzerinde grup üyeliği bulunan G2 grubun eğitime verdiği önemi vurgulamak için şu ifadeleri kullanmıştır: “Şeyh Muhammed Raşid Hazretleri’nin tıp fakültesi öğrencisi olan sofilere tasavvufi görevlerinde esneklik gösterdiğine şahit olmuştum. Öteden beri Menzil eğitime önem vermektedir.”
Yurtdışında görev alan grup üyelerinin, yabancı dil eğitimine teşvik edildiği görülmektedir. Yine iş bölümüne uygun olarak eğitim faaliyetleri düzenlenmektedir. Grupta dernek başkanlığı görevinde de bulunan G6: “Tarikatımızda vakıflaşmasının ana gayesi ilmi çalışmalara zemin oluşturmak, sofilerin ilmi seviyelerini yükseltmekti, Vakıflaşmanın ilk amacı buydu.” ifadelerini kullanarak eğitimin ve ilmi çalışmaların grup açısından önceliğini vurgulamıştır. Vakıflaşmanın ve dolayısıyla kurumsal yapıya geçişin de ilmi çalışmalar ve grup üyelerinin ilmi seviyelerinin yükseltilmesi amacına bağlandığı görülmektedir.
84 3.4.4. Medya, Kültür ve Sanat
Menzil grubunun medyayı aktif kullandığı görülmektedir. Bu çerçevede Semerkand markasıyla tv ve radyo kanalı yayınları yapılmaktadır. Sosyal medya da aktif olarak kullanılmakta, grubun ve bağlı kuruluşların internet siteleri de bulunmaktadır. Semerkand ve Mostar başta olmak üzere aylık tasavvufi, dinî ve entelektüel içerikli dergi yayınları yapılmaktadır. Dinî ve tasavvufi içerikli kitap ve risale çalışmaları yapılmaktadır. Tasavvufi ve tarihi içerikli animasyon filmi ve belgesel çalışmaları bulunmaktadır. Tasavvuf kültürü bağlamında grup bünyesinde ilahi grupları bulunmakta, grup üyeleri yetenekleri ölçüsünde bu gruplara iştirak etmektedirler. Yine tasavvufi içerikli tiyatro oyunları düzenlenmektedir.
Grup üyelerinin medya, kültür ve sanat çerçevesinde yapılan çalışmalara olumlu yaklaşmakta olduğu, aktif olarak bu çalışmalara katkı sağladıkları görülmektedir. Bu çalışmaların gerek grup içine ve gerekse topluma yönelik olarak dinî ve tasavvufi bilinçlendirmede kullanıldığı, dinî hassasiyetlere riayet edildiği ifade edilmektedir. Grup üyesi G6, grubun yayın organı olan Semerkand tv kanalının grup üyeleri açısından anlamı ve yayın politikasına bakış açısının tespitine yönelik soruya şu şekilde cevap vermiştir: “Semerkand tv yayınlarını evde ve işyerinde takip ediyoruz, doğru dini ve tasavvufi bilgilere ulaşıyoruz, zararlı ve müstehcen yayınların etkilerine maruz kalmamamız açısından çok faydalı oluyor. Semerkand tv kanalını izlerken grubun yayın organına bir katkıda bulunma veya hizmet gayesi güdüyor musunuz sorusuna ise G6: “Tabi ki bir sahiplenme duygusu mevcut. Çünkü bu tv kanalı bizim katkılarımızla ayakta durmaktadır. Yaptığı yayınların ötesinde reklam kabul ederken bile kâr amacı gözetilmeyerek her reklam kabul edilmiyor, dinî hassasiyetlere uygun hareket edilmeye çalışılıyor. Hizmet açısından bakıldığında bu televizyon kanalı Menzil tarikatının sesini duyuruyor. Bu da bir irşad faaliyetidir. Her irşad faaliyetinde olduğu gibi tabi ki destek olmak vazifemizdir.” Grup üyelerinin, uhrevi gayelerle Menzil grubunun sesinin duyurulması, grubun inanç ve itikadi açıdan kendini ifadesi etmesi açısından tv yayınına olumlu yaklaşmaktadır. Dünyevi faaliyetlerin araçsallaştırılmasına ve medya ve kültür sanat alanın kullanımına sıcak bakılmakta ve daha da ötesi gerekli görülmektedir. Medya ve kültür sanat faaliyetleriyle genele hitap etme olanağının da elde edildiği düşünülmektedir.
85 3.4.5. Siyaset
Grup içerisinde sağ siyasi görüşün hâkim unsur olduğu görülmektedir. Gerek grubun tutumu ve gerekse grup üyelerinin ifadeleri çerçevesinde yapılacak değerlendirmede, Ak Parti iktidarına yakın durulduğu ve desteklendiği görülmektedir. Grup üyelerinin kendilerini ekseri muhafazakâr, milliyetçi ve muhafazakâr olarak tanımlamakta olduğu görülmekte, Menzil grubunun öteden beri “devletçi” duruşunun altı önemle çizilmektedir. Gerçekleştirilen bütün faaliyetlerde devletle karşı karşıya gelmemek için özen gösterildiği ifade edilmektedir. Menzil grubunun demografik açıdan etnik çeşitliliğe sahip olması, milliyetçi görüşe sahip bireylerin de bu grup içerisinde bulunması, Menzil grubunun kuruluşundan itibaren devletle karşı karşıya gelmemesi ve hangi görüşten olursa olsun siyasi iktidarlarla uyumlu olmaya gayret gösterilmesinin bir sonucu olarak değerlendirilmektedir.
Grup bünyesinde yöneticilik konumunda bulunan G7 grubun siyasi tutumu ve devletle olan ilişkilerine yönelik bir soruda şu cevabı vermiştir: Gavs hazretleri (Menzil Şeyhi kastediliyor) devletle ile ilgili işlerimizde çok itinalı olmamızı tembihlemiştir. Kendi işinize bir dikkat edin devletin işine iki dikkat edin diyerek uyarmıştır. Ayrıca Menzil’e bağlı her ırk ve kültürden birçok sofi var. Menzil coğrafi olarak Güneydoğu Anadolu merkezli bir tarikat, Kürt kimlikli birçok sofi var, Kürt etnik kimliğine sahip Müslüman nüfusun teröre karşı mesafeli olmasında tarikatımız etken bir rol oynamaktadır.” Din kaynaklı olduğu iddia edilen terör örgütlerine karşı da son derece mesafeli olan grup üyeleri, içinde bulunulan toplum içerisinde, ülkenin bütünlüğüne ve huzuruna zarar verecek hiçbir faaliyeti benimsemediklerini ifade etmektedirler.
Grup mekânların da siyasi konulara girilmediği, herhangi bir siyasi ve etnik ayrımcılığa gidilmediği görülmektedir. Toplumun dezavantajlı kesimlerinin ve geçmişte suça bulaşmış bireyleri uhdesinde bulundurduğu bilinen grup, siyasi ve etnik ayrımcılık hususunda da daha kavrayıcı bir tavır göstermektedir. Bütün grup içi motivasyonun, bireysel manada dinî vecibeleri yerine getirmek, tasavvufi olarak vazifelerin icrası, grupsal açıdan ise hizmet faaliyetlerine yöneltildiği, sohbetlerin bu minvalde yapıldığı görülmektedir.
86