Almaktadır.
Siyasal kampanyaların medya aracılığıyla gösteri unsurları üzerinden takdimi, daha öncede vurgulandığı üzere kitle iletiĢim araçlarının yapısal olarak dönüĢümüyle bağlantılı olarak gerçekleĢmiĢtir. Butler ve Ranney, televizyonun iletiĢim aracı fonksiyonundan giderek uzaklaĢtığını ve televizyonun siyasal kampanya sürecinde büyük bir aktör olarak yerini aldığını ifade etmiĢtir. Televizyonun etkin bir Ģekilde siyasal kampanyalarda kullanılması ve bu noktada yürütülen uygulamalar, siyasal kampanyaların medyatikleĢmesi167
ve yüksek bütçeli olmasına zemin hazırlamıĢtır.
166 Trump‟ın miting ve toplantılarıyla ilgili görsel ve videolar için bkz. www.donaldjtrump.com 167
Mazzoleni ve Schulz‟a göre medyatikleĢme, kitle iletiĢim araçlarının geliĢimiyle bağlantılı olarak ortaya çıkan problemlerin doğuĢu ile ilgili bir sürecin yansımasıdır. MedyatikleĢme, siyasal kampanya faaliyetlerinin devamlı olarak medya üzerinden takdimidir. Hatta birçok uzman ve araĢtırmacı, bu duruma atıf yaparak politikanın bir iletiĢim olduğunu ifade etmiĢtir. Bunun nedeni ise politikanın devamlı olarak iletiĢim alanının ortaya çıkardığı kalıplar doğrultusunda biçimsel olarak Ģekillenmesidir.
41
Siyasal kampanyalarda yüksek bütçe ihtiyacının olması ise siyasal partilerin ve adayların fon oluĢturma eğilimlerini -bağıĢ toplama- ortaya çıkarmıĢ ve siyasal aktörlerin çıkar gruplarına veya çok uluslu Ģirketlere bağımlı168
hale gelmelerine neden olmuĢtur.169
Medya, siyasal kampanyaları pazarlama mantığıyla sürdürme eğilimine ittikçe, toplumsal karmaĢıklığın ortaya çıkardığı parti-içi iletiĢimin zayıflaması hususu ve kimlik parçalanmaları daha belirgin bir Ģekilde gözlemlenmeye baĢlamıĢtır. Bu nedenle siyasal partiler, iletiĢim kanallarını ve siyasal konu üretimi üzerindeki tahakkümünü yitirmiĢtir. Siyasal partilerin belirli politik konularda tahakkümünün azalması, pazarlama mantığı ile sürdürülen siyasal kampanyalarda yeni uzmanlaĢmıĢ gruplara ihtiyaç duyulması gereksinimini ortaya çıkarmıĢ ve uzmanlaĢmıĢ gruplar, kültür ve iletiĢim kanallarından siyasal kampanya sürecini kanalize etmeye baĢlamıĢtır. Dolayısıyla modernleĢme süreci ile bağlantılı bir Ģekilde gerçekleĢen medyanın dönüĢümü, yeni teknik ve yöntemlerin oluĢumunu destekleyerek siyasal kampanya faaliyetlerinin yapısal olarak dönüĢümüne zemin hazırlamıĢtır. 170
2. Siyasal Kampanyaların AmerikanlaĢmasının Unsurları
ModernleĢme süreciyle birlikte gözlemlenen hususlar farklı ülkelerde farklı hızlarla ilerleyerek iĢlevsel olmuĢtur. Sosyal karmaĢıklığın oluĢması ile birlikte alt sistem olarak ortaya çıkan organizasyon veya yapılar; demokratik hükümet Mazzoleni ve Schulz ise medyanın iĢlevselliği ile birlikte oluĢan “iletiĢim-politika” arasındaki iliĢkiyi “medyatize olmuĢ politika” Ģeklinde tanımlamıĢdır. Bkz. Mazzoleni ve Schulz, 2009: 257-258. 168 Polito‟nun Dahrendorf ile yaptığı söyleĢide, parti ve figürlerin çıkar gruplarına kayması hususu Bill Bradley ve Bush örnekleri üzerinden ele alarak aktarılmıĢtır. Bill Bradley, 2000 yılında yapılan ABD baĢkanlık seçimlerinde Demokrat Parti‟den aday adayı olmuĢ ve ön seçimleri kaybetmiĢtir. Bradley, Polito‟ya kongrede seçilmem için bir milyon dolara, senatoya seçilmem için on milyon dolara ve ABD‟ye baĢkan seçilmem için yüz milyon dolara ihtiyacım var Ģeklinde bir ifade kullanmıĢtır. Bradley‟in söylemi, siyasal kampanyalarda kullanılan kaynakların ne kadar önemli olduğunu ortaya çıkaran bir unsur olarak ele alınabilir. Bu durumun en belirgin örneklerinden birisi, Bush‟un arkadaĢlarının çok uluslu Ģirket sahibi kiĢilerden oluĢması ve siyasal kampanya sürecinde bu kiĢilerin, kampanya sürecini finansa ederek Bush‟a hizmet etmeleri durumunu ortaya çıkarmıĢtır. Bu durum doğal olarak karĢılıklı çıkar iliĢkisine bağlanmaktadır. Bkz. Dahrendorf, 2015; 62.
169
Mancini ve Swanson, a.g.e., s.11-12. 170 Mancin ve Swanson, a.g.e., s.13-14.
42
uygulamaları ve Ģekilleri de dahil olmak üzere bütün politik süreçlerde önemli değiĢikliklerin oluĢmasında baĢat unsur olarak yerini almıĢtır. Siyasal partiler, hükümet uygulamaları ve medya alanındaki dönüĢümler, siyasal iĢlevselliği olan tüm alanları etkilemiĢtir. Bu etkilenmenin belirgin olarak gözlemlendiği alanlardan birisi ise siyasal kampanyalarının yapısındaki dönüĢüm ve yenilikler olarak nitelendirilmiĢtir. Daha öncede değinildiği üzere siyasal kampanyaların yapısındaki değiĢimler veya dönüĢümler AmerikanlaĢma olarak kavramsallaĢmıĢtır. AmerikanlaĢma olarak kavramsallaĢan siyasal kampanya yöntem ve tekniklerini ise “siyasetin kiĢiselleĢmesi”, “siyasal partiler ile vatandaĢlar arasındaki bağın zayıflaması”, “siyasetin bilimselleĢtirilmesi”, “özerk medya yapılarının ortaya çıkması” ve “vatandaĢın seyircileĢmesi” Ģeklinde beĢ unsur ile açıklanmıĢtır.171
2.1. Siyasi Partilerden Aday Ġmajlarına: Siyasetin KiĢiselleĢmesi
Siyasetin kiĢiselleĢmesiyle anlatılmak istenen, parti odaklı bir süreç arz eden siyasal kampanya faaliyetlerinin artık daha çok aday veya lider odaklı bir süreç arz etmesidir.172 ModernleĢme sürecinin ortaya çıkardığı dönüĢümler ve medyanın siyasal süreçler üzerindeki etkisiyle birlikte yeni bir siyaset yapma biçimi ortaya çıkmıĢtır. Söz konusu siyaset yapma biçimi, daha öncede değinildiği üzere siyasal partilerin yapılarındaki değiĢimler nedeniyle öne sürülen “lider” figürlerinin173
kitle iletiĢim araçları ile desteklenerek politik süreçlerde yer almasıyla oluĢmuĢtur. Dolayısıyla siyasal partiler, seçim dönemlerinde kendi ideoloji ve fikirlerini değil de lider veya adayları ön plana çıkartarak pazarlama giriĢiminde bulunmuĢlardır. 174
171 Kampanyaların AmerikanlaĢması unsurları için bkz. Mancini ve Swanson, 1996; Köker ve Kejanlıoğlu, 2002; Türk, 2010; Çankaya, 2015; TaĢçıoğlu, 2007; Tokgöz, 2008; ġaban, 2013.
172 Türk, a.g.e., s.171 173
Medya desteği olmadan da karizmatik liderlerin “kiĢiselleĢme”yi öne çıkardığı durumlar olmuĢtur. Söz konusu durumlar ise doğal olarak “medya”nın iĢlevsel olmadığı dönemlerde karĢımıza çıkmaktadır. Weber‟e göre Napolyon‟dan Peygamberlere, kaĢiflerden baronlara kadar tüm kiĢiler karizmatiklik olgusu -insanları çevrelerine toplama ve yaptıkları kahramanlıklar- üzerinden “kiĢiselleĢme” unsurunu ön plana çıkartmıĢtır. Ayrıntılı bilgi için bkz. Weber, 2004; 96.
43
Postman, siyasi partilerin geleneksel iĢlevlerinin kaybolması ile politikacıların görünür Ģekilde yükseliĢi175
arasında bir korelasyon olduğunu ifade ederek kiĢiselleĢme unsuruna atıf yapmıĢtır.176 Bongrand ise kitle iletiĢim araçlarının siyasal süreçte kullanımı ile oluĢan kiĢiselleĢme hususunu “star sistem” politikası Ģeklinde nitelendirmiĢtir. Star sistem politikası ile birlikte fikir akımları ve kurumlar -politik partiler ve ideolojiler- ikinci plana atılmıĢ ve politik süreçler lider üzerinden sürdürülme eğilimine girmiĢtir. 177
Sartori, geçmiĢ dönemlerde ortaya çıkan karizmatik liderlerin –Hitler ve Mussolini- ileti aktarımını toplantılar, mitingler ve radyo vasıtasıyla yaparak kiĢileĢmeyi ortaya çıkardığını; fakat günümüz medya destekli liderlerinin, seçmene ileti aktaran bir kiĢi olmasından çok kendisini aktarma durumunun ortaya çıktığını vurgulamıĢtır.178
Açıklanan hususlar ise poliarşi olarak nitelendirilen demokrasilerde etkili olan medyanın, sadece iletiĢim aracı olmamakla birlikte adeta bir siyasal aktör gibi liderlerin portresini Ģekillendirme görevi de üstlendiğine önemli bir vurgu yapmaktadır.179
Medya, günümüzde siyasetin kiĢiselleĢmesi unsurunu gösteri ve eğlence formatlarıyla ortaya koymaktadır. Bunun nedeni ise seçmenlerin sıkıcı bilgi akıĢından ve karmaĢık siyasal söylemlerden uzaklaĢması ile açıklanmıĢtır. Bu nedenle eğlence formatı ortaya çıkartılmıĢ ve vatandaĢların politik meselelere karĢı isteğini arttırma giriĢiminde bulunulmuĢtur.180
Siyasal kampanyaların gösteri kültürü üzerinden takdimi ise daha öncede değinilen “eğlencelik siyaset” Ģeklinde
175
Siyasi partilerin geleneksel iĢlevlerinin kaybolması ile politikacıların görünür Ģekilde yükseliĢinin en belirgin örneği BirleĢik Krallık‟ta Tony Blair‟in ĠĢçi partisinin -New Labour- liderliğini alması örneği ile aktarılabilir. ĠĢçi partisi yüz yıllık katı ve geleneksel yapısını, Blair‟in gelmesiyle parçalayarak “lider” odaklı bir eğilime girmiĢ ve kendi geleneksel iĢlevlerini bir kenara itmiĢtir. Ayrıntılı bilgi için bkz. Dahrendorf, 2015. Blair‟in iĢçi partisinin baĢına gelmesiyle birlikte birçok kararsız seçmen ve alt sistem -kurumsal yapı- Blair‟i destekleyeceklerini açık bir Ģekilde ifade etmiĢlerdir. Bu durum ise Blair‟in baĢa geçmesiyle ĠĢçi Partisinin popülaritesinin ve eski iĢlevselliğinin kaybolmasının bir yansıması olarak sunulabilir. (It's the Sunwot'ss witched sides to back Blair, The Guardian, 18 Mart 1997)
176 Neil Postman, Televizyon Öldüren Eğlence. Çev: Osman Akınhay, Ayrıntı Yayınları, Ġstanbul, 2014, s.149-150.
177 Michel Bongrand, Politikada Pazarlama. Çev: FatoĢ Ersoy, ĠletiĢim Yayınları, Ġstanbul, 1992, s.61-62.
178 Giovanni Sartori, Görmenin İktidarı: Homo Videns - Gören İnsan. Çeviri: Gül BatuĢ ve Bahar Ulukan, Karakutu Yayınları, Ġstanbul, 2006, s.85.
179 Mancini ve Swanson, a.g.e., s.11. 180
Murat Çebi, Günümüz Siyasetin Medyada ĠnĢası ve Sunumu Üzerine, Gazi Üniversitesi İletişim Dergisi. 14.Sayı, Ankara, 2012, s.10.
44
tanımlanan kavrama atıf yapmaktadır. Bu süreçte kullanılan kiĢiselleĢme ve imaj oluĢturma gibi unsurlar ise tiyatrodan esinlenerek ele alınmıĢ temel ilkelerdir.181
Tiyatrodan esinlenerek oluĢturulan eğlencelik siyaset nosyonu çerçevesindeki kiĢiselleĢme ve imaj oluĢturma gibi unsurlar Meyer‟in “tiyatrolaĢtırma modeli”ne atıf yapmaktadır. Meyer‟in tiyatrolaĢtırma modeli Ģeklinde tabir ettiği medya süzgeci sistemindeki kiĢiselleĢtirme ise ülkenin siyasal kültüründe ve tarihsel doğuĢunda var olan eğilimlerin ve unsurların, figür üzerinde dilsel ve imajsal Ģekilde cisimleĢmesidir. 182 Söz konusu husus, Berlusconi‟nin kendisini Hz. Ġsa‟ya benzetmesi Ģeklinde bir örmekle aktarılabilir. Berlusconi, 11 ġubat 2016 tarihinde kampanya çalıĢması için gittiği Ancona Ģehrinde “Siyasetin Hz Ġsa‟sıyım, herkese destek veren ve herkes için kendini feda eden çileli bir kurbanım” sözleri ile kendisini mitik bir kahramana dönüĢtürmüĢ ve kiĢiselleĢmeyi “tiyatrosal” bir zemin üzerinden aktarmıĢtır.183