3.2 Metin
[1]
(1)Vaḳʿa-yı Ḥamįdiyye
(2)(Fiyātı sekiz ġuruşdur)
(3) (Baṣįret Maṭbaʿasında ṭabʿ olunmışdur)
(4) Sene 1289
[2]
(1) Vaḳʿa-yı Ḥamįdiyye
(2) Fātiḥa-i ḫılḳat-ı maʾmūre-i ʿālem ve sāyiḥa-i debdebe-i mülūk benµ ādemden berü
nev-be-nev ẓuhūra (3) gelen ḥavādiŝāt ve aḫbār-ı rüzgār żabṭ ve taḥrįr oluna
geldüginden selefde (4) geçen aḥvāl ve evżāʿḥarekāta kesb-i iṭṭılāʿ ve taḫśįl-i vuḳūfa
bāʿiŝ oldıġı (5) ve bu ḫuṣūṣa riʿāyet ve raġbet iden ẕevāt-ı kirām ẕevį’l-iḥtirāmuŋ dāʾimā
(6) fāʾideden ḫālį olmadıḳları cümle ʿindinde maḥall-i iştibāh degüldür bu taḳdįrce (7) bu
ḥaḳįr-i pür-taḳsįr yaʿnįḳalįlüʿl-biḍāʿa Zaʿįmzāde
(8) (Meḥmed Ṣıddıḳ)
(9) mektūbį-i ṣadr-ı ʿālį ḫulefāsından oldıġuma bināʾen biŋ iki yüz iki senesi (10) Devr-i
Sulṭān ʿAbdü’l-Ḥamįd Ḫān ḥażretlerinüŋ zamān-ı salṭanatlarında vuḳūʿ bulan (11)
Mosḳovlu ve Nemçelü sefirleri ẓuhūrundan ḫitāmına degin vuḳūʿ-yāfte olan (12) fütūḥāt
ve tebdįlāt pür-vech-i icmāl żabṭ olundıġından başḳa işbu ġāʾilelerüŋ (13) sebebi
bilinmek içün ʿillet-i kübrāsı olan seksan iki senesi Mosḳovlu üzerine (14) vāḳiʿ olan
sefer aḥvālinden daḫı nev-ʿummābaḥiŝ ve beyān olunmaġla aṣḥāb-ı mürüvvetden (15)
meʾmūldür ki sehv ve ḫaṭāsını ḥįn-ı muṭālaʿada taṣḥįḥ ve ḳuṣūr ʿafv (16) buyurmaları
vābeste-i luṭf-i himmetleridür.
[3]
(1) Muḳaddime
(2) Bundan aḳdem devlet-i ʿaliyye ḥudūduna Mosḳovlunuŋ arāżį-i mülkiyyesi (3) baʿįd
lāzım degül iken ḫudāvendigār-ı esbaḳ merḥūm cennet-mekān (5) Sulṭān Muṣṭafā
Ḫānʿaleyhiʿr-raḥmet veʿl-ġufrān ḥażretlerinüŋ vaḳt-i salṭanatlarında (6) bilā sebeb
böyle bir müstaḥkem olan ṣulḥuŋ fesḫi-yle cānib-i devlet-i ʿaliyyeyi (7) ʿaḳıl iḥāṭa
eylemeyecek derecelerde maṣārife giriftār ve reʿāyā ve berāyānuŋ envāʿi (8)
meşāḳḳa giriftār ve pay-māl ḫasār olması ve bu ḳadar ser-ḥudānuŋ ve cemįʿ bilād-ı (9)
ʿoŝmāniyyenüŋ şįrāze-i umūrları muḫtell ḳılınmasınuŋ esbābı biraz ḥikmetden lā-büdd olup
(10) (Evvelā)
(11) Ḳabāʾil-i Tataruŋ ḥāl ve şānları ve bunca geçmiş zamānlarında eṭvār ve evżāʿ (12) ve
ḥarekātları ve bā-ḫuṣūṣ HülāgūḪānuŋ efʿāl ve aḳvāl-i fāsidesi bu ḳadar (13) tevārįḫ-i
müteʿaddidede meẕkūr ve mesṭūr ve bu ṭāʾifenüŋ diyār-ı düşmana çapul gibi (14) yaʿnį
aḳın taʿbįr olunan umūrdan ġayrıya yaramayup ol daḫı vaḳt-i şitāya (15) maḫṣūṣ bir12
mādde oldıġı ve her ne ḳadar uṣūl-ı maṣlaḥatlarından ise de oldıḳca (16) devlet-i
ʿaliyyeye ʿāʾid bir ḫıdmet-i müstaḳille-i maḳūlesinden ve hem-nefʿiler-çün idügi (17) ve
muḥāfaẓa-i bilād ve yāḫūd muḥāṣara-i ḳılāʿ gibi ḫademātdan istiḫdāma ber-vechle (18)
liyāḳat ve ḳudretleri olmadıġı ve her ne ḳadar keyfiyyet ve kemiyetleri böylece daḫı yine (19) devlet-i ʿaliyye ʿaskerinden maʿdūd olup ancaḳgāh Rusyalu ile imtizāc (20) ve
gāh nice ʿadem imtizācları-yla devlet-i ʿaliyyeyi Rusyalu ṭarafından mücerred taʿcįze
(21) bāʿiŝ oldıḳlarından başḳa Lehlünüŋ toḫum-ı fesādı ve ḥavādiŝātı düvel-i āḫardan (22)
eṭrāfa neşr oldıḳca Ḳırım iḳlįminüŋ daḫı bu ṣūretle iḫtilāline mūcib (23) ve ḫilāf-ı rıżā
Mosḳovlunuŋ ḥareketi mülābesesi-yle müteʿāḳiben taḥrįr ve taṣdįʿ-i gunā (24) taḳdįm
eyledikleri taḥrįrātları (25) veŝānįyen devlet-i ʿaliyye cānibine Lehlülerüŋ bi’d-defʿāt
ilçileri
[4]
(1) vāsıṭası-yla taḳdįm eyledikleri ʿarıżalarında Leh devleti aṣlından şöyle idi (2) böyle
idi sāye-i devlet-i ʿaliyyede āsūde olup düvel-i āḫardan niẓām-ı (3) mülkiyyemüze ve
umūr-ı maḫṣūṣamuza müdāḫale ve tüccārumuza mümānaʿat olunmaz idi ḥattā (4)
bundan aḳdem Mosḳovlu ile muṣālaḥa olunduḳda bu māddeler daḫı iżāḥen derc (5)
olunmış-ıken bir müddetden berü Rusyalu bu ḫuṣūṣlara riʿāyet eylemeyüp reʿāyāmuzı iġfāl (6) fikrinde oldıġı ḥasebi-yle ʿināyet ve iʿāneye muḥtācuz ve bundan başḳa aṣıl (7)
niyetleri civār olan ser-ḥaddanḫāḳāniyyeye sū-i ḳaṣd fikrinde oldıḳlarından (8) bir
ṭarafdan ḫafį ve celį icrā eylemek dāʿiyesindedür. (9) Ŝāliŝen bizler sāye-i devlet-i
islāmiyyede āsūde oldıkca hem-civār oldıġumuz (10) Eflāḳ ve Boġdān reʿāyası min-
küllį’l-vücūh cemįʿ taʿadiyāt ve meẓālimden vāreste (11) olmaları ṭabįʿat-ı vaḳt-ı ḥāle
muvāfıḳ bir keyfiyyetdür. Zirā böyle iḫtilālli (12) vaḳitde reʿāyā-yı merḳūmlaruŋ ve
gerek bizüm tüccār ṭāʾifesinin teʾlįf ve teʾmįnleri (13) vücūhla lāzıme-i ḥāldendür.
Bināʾen-ʿaleyh Eflāḳ ve Boġdān içinde kāʾin zümre-i (14) yeŋiçeriyāndan
yamaḳanṭāʾifesi bu āvānda ziyāde taʿaddį eylediklerinden reʿāyā-yı (15) meẕkūrler
kendülerinden dil-gįr ve ṭarafumuza iştikā eyledikleri ve o aralıḳda Mosḳovlu (16) ve
Nemçelü ṭaraflarına firār ḳaydında oldıḳları ciheti-yle muḳteżā-yı ṣadāḳat ve ʿubūdiyyetümüze (17) lāzımüʾl-inhā mevādd ne ise iḫṭār ve ifāde eylemege mecbūruz
diyerek Potsekį nām-ı ḥįle-kār (18) zümre-i yamaḳanuŋ külliyyen iḫrāclarını iltizām
idüp ve niçe niçe ḫayr-ḫāhlıḳ (19) yüzinden devlet-i ʿaliyyeyi muṭlaḳa sefer ġāʾilesine
terġįb içün ekāẕįb (20) ve durūġdan ʿįbāret ıṣrār-ı gūne ifādeleri ve bundan māʿadā
Estürkoġlu(?) (21) nām-ı ḫāʾin gördigi iʿtibāra maġrūren ḥavālį-i Boġdāna ḳoyun
tüccārlıġı münāsebeti (22) ve sāʾir cihet-i āḫar ile Lehlüyi taṣdįḳ eylemesini mūcib
olmaġla bunlaruŋ (23) keyfiyyet ve kemiyeti mücerred ifsād dāʿiyesi oldıġı eṭrāfı-yla
maʿlūm ve meczūm (24) ise de bi-ḥasebiʾl-vaḳt-i rüzgāruŋ bu maḳūle şįvesi niẓām-ı
mülkiyye muṭālaʿasına (25) muvāfıḳ görüldiginden Lehlülerüŋ bu mertebelerde iẓhār-ı
ʿubūdiyyet ve ibrāz-ı
[5]
(1)ṣadāḳati tamāmca mulāḥaẓaya muṭābıḳ ve ṣūret-i ḥālde gūyā kendü maḥallerini (2)
ve mümāreseye ʿadem-i iḳtidārlarından nāşį olup ḥimāye olunduḳça hem niẓām-ı mülkleri (3) ṭavrından çıḳmayup ve hem Eflāḳ ve Boġdān beglerinüŋ nüfūẕına bir ḳat
daha (4) teraḳḳį gelecegi ve Leh reʿāyāsı devlet-i ʿaliyye reʿāyāsından maʿdūd olup
ve Rusyalunuŋ (5) bu bābda iʿlān-ı ḥarb eylemesi lāzım gelür ise Leh cumhūrı daḫı ve
saʿy-ı mertebe (6) devlet-i ʿaliyye ṭarafından iḳtiżāsına göre reʿāyāsı-yla ḫıdmet
idecegi (7) beyān-ı siyāḳatte taḳdįm eyledikleri taḳrįrleri ve gerek bi’l-müşāfehe
ifādeleri be-her ḥāl (8) ʿaḳluŋ ḳabūl idecegi bir maʿnā olup lakin baʿżı ẕevāt ʿindinde
ʿadem-i ḳabūli (9) ḳarāʾin-i ḫāliye ile maʿlūm ve bir müddetden berü sefer terk
olundıġından Lehlünüŋ bu daʿvāsı (10) tekẕįb dāʿiyesinde olmaḳ münāsib
olmadıġından bu māddeler ẕātında devletçe daḫı (11) cümleye bir emr-i nā-maʿḳūl ise
daḫı ol vaḳitde evliyā-yı umūr bulunanlar bi’ż-żarūre (12) mümāşāt göstermişler vaḳtā
yla diyār-ı āḫara naḳl ve iskānları ḫuṣūṣlarına (14) irāde-i ʿaliyye taʿalluḳidüp bu
ḫuṣūṣlaruŋ nihāyeti sefer olunmaḳlıġı įcāb idecegi (15) āşikār oldıġından māʿadāṬuna
ḥavālįsinde bu ḥādiŝe ber-güft-gū müstevcib (16) olup bu miḳdār külliyetlü aṣḥāb-ı
ŝervetden ʿaskerį ṭāʾifesinden ehl-i İslāmüŋ (17) civār-ı düşmandan ṭard ve tebʿįdleri13
münāsib şey olmayup bu mādde Lehlünüŋ (18) desįse ve ḫudʿalarından ḥāṣıl olmış bir
mādde olmaġla kendü kārlarına (19) ʿaḳlen revāc mulāḥaẓasından ʿibāret olup ancaḳ
tüccāra bundan böyle Eflāḳ (20) ve Boġdān ve Tuna cāniblerini muḥāfaẓa farż
derecesinde oldıġı ve bu ḥazm-ı (21) iḥtiyāṭa daḫı riʿāyet olunmayup hemān
Lehlülerüŋ sözlerine iʿtiḳād olunaraḳ (22) ṣarf-ı enẓār olunmış-ıdı. (23)Ḥikāye
(24) Cemįʿ zamānda ʿinde’l-ʿuḳalā tecrübe olunan mevāddandur ki bi-vech ṭaraf-ı
āḫardan (25) fesḫ-i dostluġı įcāb yaʿnį miyānede müʾekkid olan müsālemeti laġve
sermū bir ʿillet
[6]
(1) ve ḥālet yoġ-iken bilā-ʿöẕr öyle dost olan devlete muʿāmele-i āḫar ve yāḫūd (2)
müsāʿade ḳabūlü-yle dostluġuŋ müʾekked olmasına ve be-taḫṣįṣ memleketüŋ (3)
şįrāze-i niẓāmına müfįd olmaḳ kār-ıʿaḳıl oldıġından selefte ḳalemrev-i (4) ḥükūmet
olanlar bu ḫuṣūṣa riʿāyet eylediklerinden fāʾide gördikleri güneş gibi (5)āşikārdur. Ḳaldı
ki baʿżı ʿārıżāt bahānesi cüst ü cūsında olmaḳʿadāvete (6)terġįb ve hem yaŧur yılanuŋ
ḳuyruġına baṣup esbāb-ı ḥarbiyyeye dāʾir ve niẓām-ı (7) mülkiyyeye mütedāʾir
meṣāliḥlerini iḫṭāra bāʿiŝ olmaḳlıḳ vücūhla ġafletden (8) įḳāẓına mücerred sebeb olup
ve be-taḫṣįṣ bir düşman-ı āḫardan taḫlįṣ żımnında (9) mülk ġavġāsına ḳarışmaḳ ol
düşmanı refte refte kendü mülküne daʿvet idüp (10) ṭabįʿatı-yla ol ġavġānuŋ mürūr-ı
ezmān-ı ʿāḳıbeti müntic-i ʿadāvet olageldügi (11) edille-i ḳāṭı’a ve berāhįn-i ʿaḳliyye ile
umūr-ı vāżıḥadandur ve selāŧįn-i selef (12) zamānlarında bu maḳūle keyfiyyetüŋ
vuḳūʿna bināʾenẓuhūr iden ḥavādiŝāt-ı tevārįḫ (13) muṭālaʿasına raġbet iden ẕevāt-ı
muḥteremüŋ maʿlūm ve manẓūrları olmışdur.
(14) Devr-i Sulṭān MuṣṭafāḪān ʿĀleyhi’r-raḥmet ve’l-ġufrānda Vāḳiʿ Mosḳovlu
(15) Seferı̇nüŋ İcmāl-i Aḥvālidür
(16) Bālāda derc ve beyān oluna gelen muḳaddemātuŋ siyāḳ u sibāḳı ve baʿżı ẓuhūr
iden (17) ʿārıżāt ve Avrupa devletlerinden bir ṭarafdan neşr ve tevātür iden ḥavādiŝāt
(18) şu ṣūrete ḳarār virdi ki devlet-i ʿaliyye bir müddetden berü egerçi bir ṭarafa sefer
fikrinde (19) degül idi. Lakin şimdiki ḥālde Mosḳovlu üzerine sefer idecegi görünür (20)
zįrā tekevvün iden maṣlaḥatlardan münfehimdür diyerek bu maḳūle ġazete ḥavādiŝleri (21) düvel-i āḫarda gitdikce şuyūʿ bulup ve Rusyalu daḫı bu māddenüŋ (22)
teskįni yaʿnį devlet-i ʿaliyyenüŋ ḫilāf-ı rıżāsı olan ḫuṣūṣları iltizām eylemese (23) belki
düvel-i āḫaruŋ tavassuṭiyle bir müddet daḫı sefer ġāʾilesi irtikāb olunmayacaġı (24)
melḥūẓidi. Veʿl-ĥāśıl Mosḳovlu iʿlān-ı ḥarbi hemān āşikāre (25) idüp bālāda tafṣįl-i mürūr
eyledigi üzere yamaḳandan tehį-dest ḳalan Eflāḳ
[7]
(1)ve Boġdana sū-i ḳaṣd üzere idügini ve bu demleri pey-der-pey ʿarįżalarında(2)devlet- i ʿaliyyeyi iḫṭāra iḳdām eyleyüp nihāyetü’l-emr ẓuhūr idecek işbu (3)ḥādiŝenüŋ menşeʾ- i müstaḳilli Lehlülerüŋ fesādı olub sefer tetimmâtınuŋ(4)müẕākeresine ḫafį ve celį mübāşeret eŝnāsında ṣadāretde bulunan Muḥsinẕāde(5)Meḥmed Paşa ve Şeyḫü’l- islāmVelįyyü’d-dįn Efendi bu ḫuṣūṣuŋ ḳarįn-i teʾḫįr olması-yla(6)vaḳt-i āḫire taʿlįḳ-i dāʿiyesinde olmaları-yla ʿazl olunup tevḳįʿ-yı Meḥmed Emįn Paşa(7)ḳāʾim-maḳām olaraḳ Aydın vālįsi silāḥ-dār Ḥamza Paşaya mühr-i hümāyūn iḥsān (8) olunmaġla ancaḳ müşārü’n-ileyh daḫı bu māddeye rıżā ṣūretini göstermediginden mizacsızlıġı(9)ʿöẕriyle ḳarįbü’l-ʿahdde ʿazl ve müşārü’n-ileyh tevḳįʿ-yı Meḥmed Emįn(10)Paşaya mühr-i hümāyūn ve vekālet-i muṭlaḳa ʿuhde-i liyāḳatine tefvįż veʿOŝmānMunlā(11)Efendiye daḫı ferve-i beyẓā iksā olunmaġla bir müddetden ṣoŋra livā-i şerįfüŋ(12)iḫrācı müteḥaḳḳıḳoldıḳda serdār-ı sipeh-salarlıḳ ḫatūb-ı cesįmesi daḫı(13)dūş-i destūrānesine iḥāle ḳılınaraḳ ez-ḳadįm deʿb-i dįrįne-i devlet olageldügi(14)üzere livā-i saʿādeti serdār-ı müşārü’n-ileyhe teslįm ve sāʿir alaylar daḫı ber-mūcib-i (15)teşrįfât icrā olunaraḳ bu vecih ile ṣavb-ı maḳṣūde ʿazįmet itmişler i-di. (16)Ḳarįbü’l-vaḳitde sefer olunmadıġından gerek ricāl-i devlet ve gerek ocaḳ aġaları (17)ve cemįʿ ocaḳlu neferātı bir derecelerde muntaẓam ve ʿaskerüŋ keŝreti bir vaḳitde görülmiş(18)nesneden olmadıġını Aṭa ve Belġrād seferini görenlerden istimāʿ olunmış i-di. (19)Ol hengāmda sarāy-ı hümāyūna ve maḥāll-i sāʿireye bį-muḥābā āmed-şüd iden(20)Kevākibzāde beyne’n-nās meşhūd ve meczūb-ı ilāhį bu maṣlaḥat içün söyledigi (21)vāridāt-ı cemîlenüŋ maʿlūmı olmuş ise daḫı muḳteżā-yı ḥükm-i meşiyyet baʿżı(22)esbābda ḳuṣūr olundıġından bir ilden ṣoŋra ʿazl ve Edirne’de şehįden vefāt (23)eyleyüp mühr-i
hümāyūn mevlįd ve İnci ʿAlį Paşaya baʿdehū ʿAvāz Paşazāde Ḫalįl (24)Paşa ve baʿdehū silāḥ-dār Meḥmed Paşa ber-muḳteżā-yı sevḳ-i ilāhį nāʿil-i mühr-i (25)ṣadāret olmış i-di. Saʿy ve iḳdāmları muvāfıḳḳader olmayub vaḳtā ki
[8]
(1) bi-ḥasebiʿt-taḳdįr Muḥsinzāde Meḥmed Paşaya tekrār mühr-ü hümāyūn teveccüh eyledikde (2) bālāda işʿār olundıġı ḫuṣūṣlara vuḳūfį vāḳıʿā tecrübe-i ʿālim eylemiş
aṣlaḥa’l- (3) mevcūd bir vezįr oldıġından her māddesi teʾemmül ve ricāl-i devlet ile
ittifāḳiderek (4) düşmanuŋ inhizāmı esbābına ve bir ṭarafdan bu ġāʾilenüŋ bir ṣūret-i
ḥasene ile (5) rābıṭa-i ḳarārını vaḳt-i ḥāle naẓarān farįżadan ittiḫāẕ eylediginden
ḫudāvendigār-ı(6)sābıḳ müşārü’n-ileyhüŋ vefātına ḳarįb bi’d-defʿāt gerek ordu-yı
hümāyūnda ve āsitāne-i (7) saʿādetde vaḳt vaḳt mükālemeye şurūʿ olunmış ise de bir
ḳabūl-i tamām olacaḳ (8) ṣūretle ḫıtāmı müyesser olmamış idi ve’l-ḥāṣıl ordu-yı
hümāyūnuŋ şumnı (9) cānibinde oldıġı hengāmda ṣulḥ māddesi-çün ricāl-i devletden
birḳaç ẕāt (10) taʿyįn ve iḳtiżāsına göre ḫuṣūṣ-ı meẕkūruŋ müẕākeresine şurūʿ eŝnāsında
(11) biŋ yüz seksan yedi senesi Sulṭān ʿAbdü’l-Ḥamįd Ḫān ḥażretlerinüŋ cülūs-u (12)
meymenet-i meʾnūsları vāḳiʿ olup cemįʿ bilād-ı ʿOŝmāniyyede vāḳıʿ-i ʿibādullāha bir derece (13) mesrūriyyet ḥāṣıl oldı ki taʿrįfi mümkin olmamaġla tamām te ʾeffül-i ḫayr
ʿadd (14) olundıġından başḳa cülūs-u hümāyūnlarına teṣādüfāt-ı ḫayriyyeden olaraḳ
ʿAbdü’l-Ḥamįd (15) Ġāzi tārįḫleri düşmişdür Müşārü’n-ileyh ṣulḥ māddesinüŋ beḳāsını
boşlamayup (16) cānib-i ḫilāfet-penāhįden meʾẕūn oldıġı ānda cümlenüŋ ittifāḳı-yla bu
fırṣatı (17) maḥżā ġanįmet bilerek cemįʿʿibādullāhı bu meşaḳḳatden vāreste ḳılmaḳ ve
bu ġāʾilenüŋ (18) ʿillet-i kübrāsı olan Ḳırım māddesi şimdilik serbesiyyet üzere ḳalmaḳ
ve sāʾir (19) teferruʿātından lāyıḳį vecih üzere vaḳte münāsib sükūt eylemek ile
nihāyet senedāt (20) mübādele olunup bu maṣlaḥat-ı cesįmenüŋ böyle vaḳt-i ḳarįbde
indifāʿ kesb eylemesi (21) muṭlaḳa ʿavn-ı ʿināyet-i śamedānį ve yumn-ı iḳbāl ḥażret-i
cihāndārį idügi bāhir (22) ve ne vecihle ise ġāʾile-i ʿadāvet-i mübeddel-i ṣulḥṣalāḥ oldıġı
ẓāhir olup (23) Ḳaynarca muṣālaḥası dinmek ile meşhūrdur. (24)Beyt
(25)Süprülsün ḥarem-i seniyye ġubār-ı ġamdan
Keyf dirler dile bir ṭafralu mihmān geliyor [9]
(1) Feḥvāsınca ordu-yı hümāyūnuŋ ber-ḳadem-i aḳdem der-bār-ı şevket ḳarāra vurūdı maṭlūb-ı (2) mülūkāne oldıġından istiʿcāl olunmaḳda olup lakin ṣadr-ı aʿẓam (3)
müşārü’n-ileyh pįrligi ḥasebi-yle kendüye ʿārıż olan ʿilleti müştedd olaraḳ (4) hinṭo ile
ḳarįn-i ābād menziline gelür iken eŝnā-yı rāhda ecel-i mevʿūdu-yla semt-i (5) beḳāya
revān ve vūẓʿ-ı tābūt taḥt-revān olup naʿşı Edirneye įṣāl olunmış-iken (6) bu ḫaber der-
ʿaliyyeye vāṣıl oldıḳda müteveffā-yı müşārü’n-ileyhüŋ zevceleri olan (7) hemşįre-i
muḥtereme-i ḥażret-i tācdārį ʿiṣmetlü Esmā Sulṭānuŋ iltimāsına bināʾen (8) müşārü’n-
ileyhüŋ naʿşı āsitāneye getürdilüp ḥażret-i Ḫālid civārında müheyyā olunan (9) maḥalle
defn olunmışdur. Müteveffā-yı müşārü’n-ileyh ḥaḳ bu ki devlet-i ʿaliyyeyi ve ümmet-i
(10) Muḥammedi her ne vecihle ise biraz eyyām-ı sefer ġāʾilesinden taḫlįṣ ile pįrliginde
(11) muvaffaḳ olmışdur. Ḥaḳḳ teʿālā raḥmet eyleye āmįn.Bu ṣūretde ordu-yı (12)
hümāyūnda bir ḳāʾim-maḳāmuŋ vücūdı lā-büdd olmaġla yeŋiçerį Aġası bulunan vezįr-
i (13) mükerrem yegen Meḥmed Paşa ittifāḳ-ı ara ile ḳāʾim-maḳām naṣb olundıġını
mübeyyin taḳdįm-i (14) ḥużūr-ı lāmiʿu’n-nur mülūkāne ḳılınan taḳrįr-i mefhūmundan
müstebān oldıkḍa birḳaç māh-ı (15) muḳaddem şehr emānetinden rütbe-i ḳāʾim-
maḳāmįye śuʿūd iden saʿādetlü ʿİzzet Meḥmed (16) Paşa ḥażretlerinden mühr-ü
hümāyūn ve vekālet-i muṭlaḳa düş-i himmetine taḥmįl (17) ve müsāraʿaten ordu-yı
hümāyūnuŋ gelmesi-çün ḫaṭṭ-ı hümāyūn isrāḳılınup el-ḥālet (18) haẕihi ḳaṭʿ-ı menāzil ve
ṭayy-ı merāḥil iderek İncirli nām menzile vuṣūlünde rikāb-ı (19) hümāyūnda olan ricāl-i
devletüŋ ekŝerisi vāṣıl olup faḳaṭ teẕkere-i ol ʿAbdį Efendi (20) yegeni el-ḥāc
MuṣṭafāEfendi ve birḳaç ẕevāt oldıḳları manṣıblarında (21) ibḳā ve māʿadāsı ʿazl ve bu
vecihle ḳāʾim-maḳām paşa livā-i saʿādetį ṣadr-ı aʿẓama (22) teslįm ve bilā-menṣūb olan
ẕevāt
(23) (Ayın)
(24) Ṣavuluŋ dįvāneler çün ḳaldı Dįvān irteye (25) ifāde eylediklerinde anlar daḫı
[10]
(1) Beyt
(3)Muḳaddem itdigi küstāḫlıḳ maʿẕūr olur bir gün
(4) Terānesini yād14 ve teẕkār iderek herkes tebdįl-i heyʾet ḫānelerine nüzūl ve bir
müddet (5) arası geçdikde birer birer aṣlına ircāʿ eylemişlerdür. Sālifü’l-beyān İncirli (6)
nām maḥalle deʾb-i dįrįn salṭanat-ı seniyye üzere şevketlü velįü’n-naʿm ʿālim pādişāh-ı (7) ʿālem-penāh ḥażretleri öŋünce teşrįf ve livā-i şerįf raḥmet-i redįfi bi’n-nefs
(8) ṣāḥib-i devlet ḥażretleri yed-i müʾeyyed-i mülūkāneye teslįm ve baʿdehū mürettib
alay (9) ile Dāvud Paşaya gelinüp anda bir miḳdār tavaḳḳuf ve tamām-ı alay tertįb
olunduḳda (10) cānib-i seniyyü’l-menāḳıb ḫüsrevāneden tekrār livā-yı saʿādet maġfiret-
i ṭirāzı yine (11) ṣāḥib-i devlet müşārü’n-ileyhe vedįʿa ve cenāb-ı cihāndārįleri ḥażret-i
Ḫālid (12) ṭarafından baḥrenṣandala süvār ve sarāy hümāyūnlarına teşrįfe himmet
buyurdılar (13) işbuālāy maʿıyyeti-yle bu defʿa aṣįl olan erkān-ı devlet ve ricāl-i salṭanat
ḳāʿide-i (14) ḳadįme üzere maḥall-i meẕkūrdan ḥareket ve āsitāne-i ʿaliyyeye ʿazįmet
eyleyüp (15) bu vecihle ġāʾile-i sefer ber-ṭaraf oldıġından cemįʿ bilāda vāḳiʿ-i
ʿibādullāhuŋ asāyiş (16) ve refāhiyyetlerini mūcib olmaḳdan nāşį efzāyiş-i eyyām-ı
ʿömr ve devlet-i pādişāhį (17) duʿāsına muvāẓabet ve müştaġil olaraḳ vaḳten min-e’l-
evḳāt ve sebeben min-e’l-esbāb ḫilāf-ı (18) şerāʾiŧ-i muʿāhede ve muġāyir-i ḥarekāt-ı nā-
münāsebe vuḳū’u-yla fesḫ-i dostluḳ olacaḳ (19) ḥādiŝe ne ise memālik-i ʿoŝmāniyyede
tekevvün eylememesi ḥālātına kemāl-i saʿy ve iḳdām olunup (20) şān-ı salṭanatına lāyıḳ
dostluġuŋ tezāyud ve teʾyįdi muʿāmelesine ve gerek ṣulḥ (21) māddelerinüŋ
viḳāyesine15 ihtimām ve diḳḳat olunmaḳda tecvįz-i nesāyiḥ ve bu uṣūle
(22) riʿāyetde
ḳuṣūr gösterilmedi. İşbu ḥādiŝenüŋ ibtidā-yı emirde menşeʾ (23) Lehlülerüŋ iġfālinden
ve ŝānįyen iddiʿā-yı ġayret ve şecāʿat idenlerüŋ (24) sefer olmuyor ne dimekdür diyü
rāḥatlarını bi’l-külliyye terk eylemelerini temennį (25) eylediklerinden idi olacaḳ olur
çār-nā-çār kelāmı bu bābda ẓuhūra
[11]
(1) gelüp ve’l-ḥāṣıl bir müddetden ṣoŋra ḳāʿide-i ḳadįme-i devlet üzere ṭaraf-ı salṭanat-ı
(2) seniyyeden ilçi olaraḳ ricāl-i devletden ʿAbdu’l-Kerįm Efendi ve Naḥįfi Efendi(3)taʿyįn
ve Mosḳovlu ilçisi ile Ḥotįn cānibinde mülāḳāt ve mübādele-i sened olunmaḳ(4) üzere
ḳarār virilüp ve ilçi-i mesfūruŋ Ḥotįn ṭarafına gelmesi muḥāfıẓı bulunan (5) saʿādetlü
Melik Meḥmed Paşa ḥażretlerinüŋ vaḳtine teṣādüf idüp öteden berü (6)meṣāliḥ-i
14yād]bād
mühimme ve muʿaẓẓamada ibrāz-ı ḫademāt-ı meşkūre ve meyrūre itmiş berü zirā olmaġla muḳteżā-yı (7)semiyye-i kerįmleri üzere ilçi-i mesfūruŋ levāzımāt-ı ikrām ve
riʿāyetine ve şān-ı (8) salṭanat-ı seniyyenüŋ tekmįl ve tezāyudine vücūhla ihtimām ve
diḳḳat ve İstanbul meŝellü (9) ḫuddām dāʾiresinüŋ niẓām-ı kisvelerine ve ilçi-i mesfūruŋ
daḫı żiyāfeti ve hedāyāsı (10) ḫuṣūṣlarına mübālaġa ile tekellüf olunup ancaḳ
Mosḳovlularuŋ eŝnā-yı alayda teḳaddüm(11) ġavġāları muʿtādları oldıġından bir ṣūret-i
dostāne ile andan daḫı (12) fāriġ iderek maḥcūb ve mükerrem oldıġı ḥālde āsitāne-i
ʿaliyyeye ʿazįmet (13) eylemiş-idi Lede’l-vurūdbiraz vaḳitden ṣoŋra dįvān-ı
müşeyyedü’l-erkān-ı mülūkānede (14) nāmesini taḳdįm eyleyüp bu maḳūle düvel
ilçilerine teʾyįd dostluḳ muʿāmelesi (15) żımnında iltifāt ḳanūnį bir keyfiyyet oldıġından
bu ḫuṣūṣuŋ icrāsı Dervįş (16) Meḥmed Paşanuŋ hengām-ı ṣadāretinde olmaġla ilçi-i
mesfūrı bāb-ıʿālįye daʿvet (17) buyurduḳlarında müşārü’n-ileyhüŋ mecbūr ve mefṭūr
oldıġı ʿulū mizācına göre ikrām ve iḥtirām (18) dostānesine kemāli-yle riʿāyet ve icrā-yı
resm-i muvālāta mürāʿāt eylediklerinden başḳa (19) ricāl-i devlet ve erkān-ı salṭanat
daḫı iḳtiżāsına göre münāsib olan maḥallerde (20) żiyāfet ve iẓhār-ı merāsim dostı
olunur ikrāma mezįd-i ihtimām ve ġayret ile (21) itmām riʿāyetine bu tafṣįl oluna
geldügi siyāḳ üzere beẕl-i maḳderet eylemişlerdür (22) işbu seferüŋ vuḳūʿndan
nihāyetine gelince ṣūret-i ḳarārı bi-ḥasebi’l-vüsʿ beyān (23) olunup lakin her ne ḳadar
böyle netįce virmiş ise külliyyen emniyyet cāʾiz (24) olmadıġı ve mādām ki Ḳırım
māddesinden sükūt olunmış-ıdı elbette bir gün (25) olur ki Mosḳovlu bu ḫuṣūṣdan söze
başlar diyü
[12]
(1)Ḥāżır ol bezm-i mükāfāta ey yā mest-i ġurūr
(2) Mıṣrʿanı dāʾimā yād ve teẕkāra müvāẓabet eylemeden ḫālį olunmayaraḳ güẕārende-
i (3) evḳāt ve ezmān olunup vakı’an ṣadr-ı aʿẓam-ı müşārü’n-ileyhüŋ muḳteżā-yı ṭāliʿleri
ve cümlenüŋ (4) ḥaḳḳında olan ʿan ṣamįmi’l-ḳalb zemįn-i zamāndan ʿārį riʿāyet ve icrā-
yı ḥuḳūḳa (5) mürāʿātı ve bu taḳḍįrce cemįʿ nāsuŋ kendülere olan teveccüh-i derūniyesi
ve müteʿāḳıben (6) velādet-i şehriyārįnuŋ ẓuhūru veʿl-ḥāṣıl refāh ḥāl ve ārāmiş bellerine
bādį olup (7) niḥāl ise bir müddet efzāyiş-i eyyām-ı ʿömr ve devlet ẓıllullāhi daʿvātine
(9) Salṭanat Sulṭān ʿAbdu’l-Ḥamįd Ḫān Ḥażretlerinüŋ Evāḫirlerine (10) Yakįn
Mosḳovlu ve Nemçelüler Üzerlerine Ḥareketi Vāḳiʿ Olan (11) Seferlerüŋ
Aḥkām ve Tetimmānları
(12) Bālāda beyān oluna geldügi minvāl üzere bir müddet geçmeden devlet-i ʿaliyye
ṭarafına (13) baʿżı ḥavādiŝāt ve arāżį-i ʿoŝmāniyye reʿāyāsınuŋ bir nevʿi ifsādlarını
müstelzim (14) olacaḳ kāġıtlar neşri-yle kendü mülkini gūyā muḥāfaẓa eylemek
muḳaddemātına (15) şurūʿ ve yāḫūd cemįǾ Ǿĥudūdlarını teftįş bahānesinde olaraḳ
tedārik niyetinde (16) oldıḳlarını ser-ḥüdān-ı ḫāḳāniyye muḥāfıẓları ṭaraflarından bu
ḫaberler tevātür eylemekde (17) olup ve bundan başḳa niẓām-ı mülkiyyenüŋ birer
taḳrįb-i ṣūret-i iḫlāline ḫafį ve (18) celį sū-iḳaṣdlerini įmā ve Ḳırım māddesinüŋ
keyfiyyeti ḳarār bulmış ḫuṣūṣātdan (19) olup serbesiyyeti Mosḳovlu ile bi’d-defʿāt
müẕākere ve ḳaleme alınup fayṣal virilen (20) mevādduŋ cümleden elzemi bundan
ʿibāret ve ṭarafına virilmiş olan ʿahdnāmelerde (21) şerāʾiŧ-i ʿadįde ile meẕkūr ve
mesṭūr iken ḥįn-i muṣālaḥada Ḳırım māddesinüŋ (22) Mosḳovlu böylece ḳabūl eyledi
lakin ne vaḳit olur ise bu serbesiyyet (23) māddesinden tekevvül idecekdür diyü ʿulyā-