Traktör, tarım alet ve makinası kazasına neden olan suç türü

Traktör, tarım alet ve makinası kazasına neden olan suç türüne ilişkin elde bulgular Çizelge 4.44’de görülmektedir.

Çizelge 4.44. Tarım makinası kazasına neden olan suç türü (%)

A B C D E F G H I Merkez ilçe 37,5 25 0 6,25 0 0 0 18,75 12,5 Artova 80 0 0 0 0 0 0 0 20 Erbaa 55,56 11,11 0 0 11,11 11,11 11,11 0 0 Başçiftlik 50 0 0 0 0 0 0 50 0 Niksar 50 16,67 16,67 0 0 0 0 16,67 0 Pazar 100 0 0 0 0 0 0 0 0 Reşadiye 40 50 0 0 0 0 0 10 0 Sulusaray 50 0 0 0 0 0 0 50 0 Turhal 58,33 8,33 0 0 0 0 0 25 8,33 Yeşilyurt 33,33 0 33,33 0 0 0 0 33,33 0 Zile 57,14 28,57 0 0 0 0 0 14,29 0 Ortalama 55,62 12,70 4,55 0,57 1,01 1,01 1,01 19,82 3,71

A Tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu yaralama

F Tek taraflı ölümle sonuçlanan trafik kazası

B Tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu ölüme neden olmak

G Tek taraflı yaralamalı trafik kazası

C Tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu yangına neden olmak

H Taksirle ölüme neden olmak

D Teşebbüs, saldırganlık ve sarhoşluk

I Taksirle yaralamaya neden olmak

E Mala zarar verme, kasten yaralama ve tehdit

Çizelge 4.44’den görüldüğü gibi, Tokat il sınırları içerisinde ortalama sonuç açısından traktör, tarım alet ve makinası kazasına neden olan suç türünün %55,62’sinin tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu yaralama olduğu saptanmıştır. Traktör, tarım alet ve makinası kazasına neden olan suç türleri arasında gösterilen diğer 8 suç türü ise ortalama sonuç olaraktan ancak %44,38 oranında kalmıştır. Bunlar sırasıyla; taksirle ölüme neden olmak %19,82, tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu ölüme neden olmak %12,70, taksirle yaralamaya neden olmak %3,71, tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu yangına neden olmak %4,55, tek taraflı yaralamalı trafik kazası %1,01, tek taraflı ölümle sonuçlanan trafik kazası %1,01, mala zarar verme, kasten yaralama ve tehdit %1,01, teşebbüs, saldırganlık ve sarhoşluk ise %0,57’dir.

5. SONUÇLAR VE ÖNERİLER

Elde edilen sonuçlara göre incelenen kazalarda; Tokat il sınırları içerinde tespit edilen 111 adet traktör, tarım alet ve makinalarının karıştığı kazalardan karara bağlanan dosyalardan Tokat merkez ve ilçeleri adliyelerindeki arşivlerde bulunan 73 adet traktör, tarım alet ve makinası kaza dosyalarına ilişkin 73 adet değerlendirme formu elde edilmiştir.

Değerlendirme formlarından elde edilen sonuçlar aşağıda sunulmuştur:

Kaza sonuçlarının ortalama sonuç bakımından %60,35’i yaralanmalı kazalar olarak gerçekleşmiştir. Yaralanmalı kazaları sırasıyla, %34,10 ile ölümlü, %5,55 ile maddi hasarlı olan kazalar izlemiştir. Bu durum traktör ya da tarım makinaları ile çalışmaların tehlike düzeyinin çok yüksek olmasından dolayı, çok dikkatli olunması gerektiği sonucunu ortaya çıkarmaktadır.

Traktör, tarım alet ve makinası kazasının gerçekleştiği bölge açısından halkın nüfus olarak %10’unun yaşadığı ancak yüz ölçüm olarak %90’ını teşkil eden; jandarmaya ait bölgede gerçekleşen kazaların ortalama sonuç olarak oranı %67,86’dır. Buna karşılık halkın nüfus olarak %90’ının yaşadığı ancak yüz ölçüm olarak %10’unu teşkil eden; polise ait bölgede gerçekleşen kazaların ortalama sonuç olaraktan oranı ise %32,14’tür. Kazaların gerçekleştiği mevsim çoğunlukla %51,26’lık ortalama sonuç olan bir oranla yaz mevsimidir. Bunu ortalama sonuç olarak %22,35 oranında ilkbahar, %17,87 oranında sonbahar, %7,95 oranında ise kış mevsimi izlemiştir.

Traktör, tarım alet ve makinası kazasının gerçekleştiği kazanın gün içerindeki vaktinin ortalama sonuç olaraktan önemli kısmı %44,83 sabah, öğleden sonra ve akşam vakitlerinde gerçekleşmiştir. Diğerleri ise, %3,24 gece ve %5,87 öğle vakitleridir. Bunda, çiftçilerin öğle saatlerinde acıkmalarının ve öğleden sonra da yemek yedikten sonra ortaya çıkan ağırlaşmanın sonucunda dikkatlerinin dağılmasının etkili olduğu söylenebilir.

Mevcut kazaların en çoğu %22 Tokat Merkez’de tespit edilmiştir. Diğerleri ise sırasıyla, %16’sı Turhal, %14’ü Reşadiye, %12’si Erbaa, %10’u Zile, %8’i Niksar, %7’si Artova, %4’ü Yeşilyurt, %3’ü Başçiftlik, %3’ü Sulusaray ve %1’i ise Pazar ilçesinde tespit edilmiştir.

Çalışmada kazaların ortalama sonuç olaraktan önemli kısmı %34,54’ü bölünmemiş yollarda ve %18,55’inin ise bölünmüş yollarda olduğu bilgisi elde edilmiştir.

Çalışmada kazaların ortalama sonuç olaraktan önemli kısmı %39,30’u köy yollarında olduğu saptanmıştır.

Traktör, tarım alet ve makinalarının neden olduğu kazalardaki araç sayısına göre kaza türü irdelendiğinde kazaların ortalama sonuç olaraktan önemli kısmı %89,43’ünün tek araçlı kaza türü olduğu belirlenmiştir.

Oluşumuna göre kaza türü bakımından kazaların ortalama sonuç olaraktan önemli kısmı %26,62’sinin nedeninin araçtan düşen insan olduğu saptanmıştır.

Kazaların gerçekleştiği gün içindeki hava durumuna bakıldığında ortalama sonuç olaraktan %62,87’sinin açık, %20,57’sinin bulutlu, %10,10’unun yağmurlu, %4,55’inin ise sisli olduğu tespit edilmiştir.

Kazaların gerçekleştiği gün durumu açısından kazaların ortalama sonuç olaraktan %69,98’i gündüz, %23,63’ü alacakaranlık, %6,39’nun ise gece olduğu belirlenmiştir. Kazaların gerçekleştiği yol ve çevresinde, ortalama sonuç olaraktan %8,88’inde trafik işaret ve levhası var olduğu belirlenmiştir.

Kazaların gerçekleştiği yoldaki yön durumu açısından incelendiğinde, ortalama sonuç olaraktan %46,12’si tek yönlü, %22,99’u ise iki yönlüdür.

Kazaların gerçekleştiği yolun kaplama cinsinin, ortalama sonuç açısından %32,89’u stabilizedir.

Kazaların gerçekleştiği yolun yüzeyinin ortalama sonuç açısından önemli kısmının %62,24’ünün kuru olduğu saptanmıştır.

Kazaya karışan araçların çeşidine göre kazaya karışan araçların ortalama sonuç olaraktan %95,72’sinin traktör olduğu belirlenmiştir.

Kazaya karışan araçların kullanım amacının ortalama sonuç bakımından %59,44’ü ziraidir.

Çalışmada kazaya karışan araçların hızlarının ortalama sonuç olaraktan %13,63’ünün sabit hızda, %6,82’sinin 11–20 km/h hızda olduğu tespit edilmiştir.

Kazaya karışan sürücülerin (kazazedelerin) Tokat il sınırları içerisinde ortalama sonuç olaraktan %19,28’i 21–30 yaş grubundandır.

Kazaya karışanların ortalama sonuç olaraktan %92,42’si erkektir.

Kazaya karışan sürücülerin (kazazedelerin) öğrenim durumunun ortalama sonuç bakımından %94,38’i ilkokul mezunudur.

Kazaya karışan sürücülerin ortalama sonuç olaraktan %40,60’ının sürücü belgesinin var olduğu belirlenmiştir.

Kazaya karışan sürücülerin sürücü belgeleri sınıfının ortalama sonuç açısından önemli bir kısmının %37,83’ünün F sınıfı olduğu belirlenmiştir.

Kazazedelere yapılan ilkyardımın ortalama sonuç açısından önemli bir kısmının %73,29‘unun vatandaş tarafından sağlanmış olduğu belirlenmiştir.

Kazazedelerin ortalama sonuç olaraktan %43,84’ü yolcu, %40,48’i yaya, %11,36’sı sürücü olduğu belirlenmiştir.

Kazaya karışan araçların ortama sonuç açısından %24,55’inin sigortasının var olduğu belirlenmiştir.

Kazaya karışan tarım makinasının önemli bir kısmının ortama sonuç açısından %93,05’i traktör olduğu belirlenmiştir.

Traktör, tarım alet ve makinası kazasına neden olan tarım makinasının modelinin ortalama sonuç olaraktan %10,57’sinin 2001 ve üzeri model olduğu tespit edilmiştir. Çalışmada ortalama sonuç bakımından traktör, tarım alet ve makinası kazasına neden olan traktör veya tarım makinasının periyodik bakım açısından %1,14’üne periyodik bakım yapıldığı tespit edilmiştir.

Çalışmada traktör, tarım alet ve makinası kazasına neden olan suç türünün önemli bir kısmının %55,62’sinin tedbirsizlik ve dikkatsizlik sonucu yaralama olduğu saptanmıştır. Bütün bu sonuçlara dayalı olarak traktör ve tarım makinaları ile çalışmada gerçekleşen kazaların önlenebilmesi için şunlar önerilebilir:

Güvenlik bilinci doğuştan gelmez, öğretilmelidir.

Güvenli bir çalışma için üreticiler, gerekli traktör ve makina kullanım kitapçıklarını, her sezon gözden geçirerek bu konudaki bilgilerini yenilemelidirler. Tarım makinası kullanma bakım kitabında bulunması gereken iş güvenliği/kaza bilgilerine ilişkin Ek 4’de bir örnek verilmiştir (Gölbaşı, 2002).

Traktörler ve tarım iş makinaları yapılış amaçları dışında kullanılmamalıdır.

Traktör ve tarım iş makinaları yaşça küçük ve yaşlı kişiler tarafından kullanılmamalıdır. Ayrıca çalışma sırasında tespit edilen eksiklerden birisi iş kazalarının tespiti için görevlendirilen kişilerin genelde tarımda, özelde tarım makinaları iş güvenliği alanında her hangi bir eğitimden geçmemiş kişiler olmasıdır. Tespit edilen bu eksikliğin bu alanda spesifik eğitim görmüş kişilerce yürütülmesi, kaza verilerinin daha sağlıklı toplanmasına katkı sağlayacağı ümidini taşımaktayım.

KAYNAKLAR

Anonim, 1974. Fundamentals of Machine Operation, Agricultural Machinery Safety. John Deere Service Publications, Moline, Illinois 61265.

Anonim, 1994. Farm and Ranch Safety Management. John Deere Publishing. ISBN 0– 86691–231–2, Moline, Illinois.

Anonim, 2001. Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı. (http://www.calisma.gov.tr/). Çağlayan, Y., Kılınç, A., 1992. İş Güvenliği. Milli Eğitim Bakanlığı Yayınları

2455,407, İstanbul.

Doğan, H., 1992. Çukurova Bölgesinde Tarımsal Mekanizasyon İş Güvenliği Sorunları Üzerinde Bir Araştırma. (Yüksek Lisans Tezi) Ç.Ü. Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makinaları Anabilim Dalı, 54 s, Adana.

Engürülü, B., Çiftçi, Ö., Gölbaşı, M., Başaran, H.Ç., Akkurt, M., 2001. Tarım Alet ve Makinalarında İş Güvenliği. Tarım ve Köyişleri Bakanlığı Zirai Üretim İşletmesi, Personel ve Makina Eğitim Merkezi Müdürlüğü, 115 s, Ankara.

Gölbaşı, M. 2002. Tarım Alet-Makina ve Traktörlerin Kullanımından Kaynaklanan İş Kazaları Nedenlerinin ve Tahmini Kaza Maliyetleri İndeksinin Belirlenmesi. Doktora Tezi, Ankara Üniversitesi Fen Bilimleri Enstitüsü Tarım Makinaları Anabilim Dalı, 236 s, Ankara.

Hetzel, G. H., Zhao, W., Thomson, S. J., Weaver, M. J., Perumpral, I. V., 1991. Fatal Farm Injuries in Virginia, Tenth Surgeon General's Conference: Agricultural Safety and Health, Des Moines. IA.

Liljedahl, J. B., Turnquist, P. K., Smith, D. W., Hoki, M., 1989. Tractor and Their Power Units. Fourth Edition. Van Nostrand Reinhold, 463 s, New York.

ILO., 1965. Safety and Health in Agricultural Work. International Labour Office. Geneva.

ILO., 1969. Guide to Safety in Agriculture. International Labour Office. Geneva.

Müngen, M.U., 1993. Türkiye'deki İnşaat İş Kazalarının İncelenmesi ve İş Güvenliği Sorunu, Çalışma ve Sosyal Güvenlik Bakanlığı, İşçi Sağlığı ve İş Güvenliği (İnceleme ve Araştırmalar), s: 25-47, Ankara.

Öz, E. 2005. Ege Bölgesi’nde Meydana Gelen Traktör Kazalarının Tarımsal İş Güvenliği Açısından Değerlendirilmesi. Ege Üniversitesi Ziraat Fakültesi Dergisi, 42 (2): 191–202, İzmir.

Peker, A., Özkan, A., 1994. 1973-1993 Yılları Arasında Karaman Bölgesinde Meydana Gelen Traktör ve Tarım İş Makinaları Kazalarının Değerlendirilmesi, Tarımsal Mekanizasyon 15. Ulusal Kongresi Bildiri Kitabı, s: 475-484, Antalya.

Sabancı, A., 1999. Ergonomi. Baki Kitabevi, Yayın No:13, Adana.

Tezer, E., Sabancı, A., 1997. Tarımsal Mekanizasyon I. Ç.Ü. Ziraat Fakültesi GenelYayın No: 44. 166 s, Adana.

Witney, B., 1988. Choosing and Using Farm Machines, Copublished in The United States with John Wiley& Sons Inc., Newyork.

EKLER